მთის კილოთა ლექსიკონი

მთ., მოჴ., ფშ., ჴ., თ. ძიგძიგი, კანკალი, ცხროება (სიცივისაგან). „აბაბანებსო“.

ჴ., თ. პაპა.

მთ., ფშ., ჴ. ძალიან დიდი დათვი. ბობრი დათვი მოჴ. მძლავრი დათვი. ფაფრი თ. იგივე.

მოჴ. ცემა-ტყეპა.

„წითლი ბადაგით მთვრალია“ ჴ. „სისხლით მთვრალი, მომკვდარი“ (ბეს.).

ფშ. გათლილი ხე, რომელშიც ჩამჯდარია ქვემო წისქვილის ქვა.

(არაბ.) მოჴ. ფარჩის გამყიდველი. გუდ., მთ., ფშ., ჴ., თ. ჯანჯალი ვაჭრობაში, „ძვირი“, „ძვირად გამყიდველი“ (საწინააღმდეგოა იაფი).

მთ., ბუზალაყი ფშ., ხათა მოჴ., ბუყი ჴ., თ., ნაწური ჴ. (შატ.) არყის ნახადი, არყის თხლე, „არაყის გამონახადი“ (რაზ.-ჭყ.).

მთ., ფშ., მოჴ. ლამ-კირი, ლამში არეული კირი კედლების შესალესად (ჭყონიას „ბაქთაში“ კორექტურული შეცდომა მგონია).

ჴ. თათხვა (ფეხებისა).

გუდ., მთ., ფშ. (ვაჟა 378,7), ჴ., თ. „ბაი-ბუად არ ჩამაჩნდაო“ მთ. არაფრად მიმაჩნდა, არაფრად ვაგდებდიო.

ყ. 274,14.

ფშ., გუდ., მთ., მოჴ. ოჴერ-ტიალი, უპატრონო (საწყევარი სიტყვაა). „ო, დედო, შე ბაითალმანო“ (ფურს ეტყვიან) (არაბ. ბაჲთ ალ მლ სახელმწიფო ხაზინა).

ჴ. ჯამი (ჴ. მას.), ბაკანი ჴ. გობი (ჩაჩ. 31). ნ. საბაკნია.

(ს. ხმიადი) ფშ. ცუდად გამომცხვარი პური (ან ცომი იქნება, ან გაუფუარი და სხვ.) „ქისტებიც ბალარჯს იტყვიან“ (ფშ.), ჴ. უსუფთაო.

ნ. გველთ ენა.

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „ბალახის ჩასვლა, შემოდგომით რომ გახმება და ჩაიფშვნიტება“, ბალახის ჩასვლა თ.

ჴორჴში იგივეა, რაც ვალდახი მოჴ.

(ვაჟა 20,4 ქვ.), ფშ., მთ., მოჴ., ჴ. დაჭრა, გაჭრა (საქონლისა, ტყისა). თ. არ იხმარება.

მოჴ., თ. დაყვავება, მოფერებით მოტყუება. ფშ., ჴ. მოტყუება, ღალატობა. დაიბალითა მოჴ., ჴ., ფშ.

ჴ. მაცილი, „კაცს რომ გამეეკიდების ღამით“ (ფშ.), ეშმაკი (კაცზედაც ითქმისო). ბალინჯობა მოჩვენება (სიზმარში). მებალინჯე ჴ. ეშმაკი, ბალინჯი გუდ. მარცხი, უბედურება, მთ. ხაიბარი, ულაზათო. „ბალინჯი კაცი გამოიდაო“ (მთ.).

(სპ. ბლიშ) მთ. ნ. სასთაული.

გუდ., მთ. შვილი (ქალიც და ვაჟიც). ბალღი, ბალღაი მოჴ. ვაჟი (მხოლოდ): „ბალღაი ჰყავს თუ ქალაი? – ბალღაი (მოჴ.). ბალღი ფშ., თ. ყმაწვილი, ბავშვი.

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „მიწის ნიადაგი“. მთ., მოჴ. ძირიანი მიწა, კაი მიწა, უქვო. ჴ. კაი მიწა, თ. (იშვ.) იგივე.

ნ. დასაბამი.

ბანზედ შესაჴდომლო ჴ., ცალბანი ჴ. ერთსართულიანი სახლი.

გუდ., მთ., მოჴ., ფშ. (ჴ. არ იხმ.) მოცდენა, დაგვიანება „საქმეს ნუ აბანდებ“ (გუდ.) – საქმეს ნუ აგვიანებ. დაბანდება ფშ., მთ., ჴ. დაგვიანება საქმისა: საქმე დამებანდა, „ფული დამებანდა“ (ვერ ავიღეო); დავბანდდი დავბრკოლდი. გაბანდება (საქმისა) ფშ., გუდ., მთ., მოჴ., თ. აწეწა, დაბრკოლება, დაგვიანება (ჴ. არ იხმარება). თ. გახლართვა, საქმის დაშლა.

(1) თ. დაკერება.

(2) ჴ. ჯღნის (ბანდულის) ძირის გამოქსოვა თასმებით.

მთ., მოჴ. „მთაში სასიარულო ქალამანი, რომელსაც ძირები წვრილის ღვედითა აქვს დაწნული. თვით ამ ღვედებს საბანდს ეძახიან“ (ყ. 516). ნ. ჴუნჩა, ძირ-ახალი, ჴუნჩაჸი (მრ.ჴუნჩაჸები) თ. „ჩვენ უფრო კოხუჯსა ვჴმარობთ“ (მთ.).

ნ. ნაბარევი.

(არ.) ჴ. წყალობა, ხვავი (მოსავლისა) (ჴ. მას.).

(არ.) ყოჩაღ, ვაშა.

ჴ. ტვირთი საზოგადოდ, კერძოდ „თივის კონა შეკრული, სამი-ოთხ ფუთიანი თივა“ (ბეს.), რომლითაც ეხმარებიან, ონჩხრის შემთხვევაში, საქონლის საკვებ-უქონელ კაცს ზამთარში. ბარგან ნ. დაბარგანავება.

გუდ., ბარდალაი მთ. ნ. ფათალა.

ფშ., თ. ტილოს ან შალის დიდი ტომარა მატყლისთვის. ბერანდა ფშ., თ. ბარდნის თავის შესაკვრელი, თუშებში იციან, მაგრამ არ არის თუშურიო.

მთ., ფშ., ბრაბნის ჴ. მსხვილად თოვს (საწინააღმდეგოა იწინწკლება მთ. წვრილად თოვს).

ფშ., (ყ. 214,1; 624,10). ბარემდინ მოჴ., ბარამდე გუდ ., ბარემდე მთ., მოჴ., ბარემც ჴ. რა თქმა უნდა, ბარემ, ბარევალ თ. იგივე, ბარევალ ჴ. თუნდაც, უკიდურეს შემთხვევაში. ბარემდის, რომ... კარგი იქნებოდა (ყ. 759,21; 879,12 ქვ.).

თ. ლუდის სასმელი თასი, ხისა.

ჴ., მოჴ. ხარ-ფურის წივა (კალაპოტში ამოუჭრელი, კედელზე მიტყეპებული და გამხმარი). შდრ. დრემლა, ნ. ქურთი.

თ. ბრმა.

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „ჯოხზე გაკეთებული ჯვარი რძის სადღვებათ“. ზოგს ჯარჯი აქვს შემოხვეული. ბარნელა საჭიროა, თუ სახდღვებელი დგას და არ იძვრის (შდრ. ვორია). ბირინელა ჴ. (შატ.), ბურნელი თ. ნ. ჩხუტი (1).

ხანჯლის ბარტყი მთ. ნ. ლურსა.

რაზ.-ჭყ. „ავი სული, ამ სახელით აშინებენ ბავშვებს“. მე არ დამიდასტურეს.

მოჴ. მატყლის ნარჩენი გაპენტვის შემდეგ.

ნ. ფარსაკალი.

გუდ., მთ. ლეკური ნაბადი, გრძელბეწვიანი და დახუჭუჭებული. ბაჭკოიანი (ნაბადი) მოკლებეწვიანი.

მთ. ნ. ბაშლაჴა.

მოჴ. ნ. ბაშლაჴა.

(1) ჴ. ფიცხი ფოლადი (ადვილად გადატყდება); ფშ., მჭრელი ფოლადი.

(2) (ქვა, კლდე) ფშ., ჴ., გუდ., მთ., მოჴ. მაგარი. საპირისპიროა ჩეთი: ჩეთი კლდე მთ., გუდ., ადვილად დასაშლელი კლდე. „ბასრი-ბუსრი ხარ, ამირან“ (მოჴ.).

მოჴ. (ყ. 877,11 ქვ.; 1089,7) მაგარი ქვა, სალესავი ქვა.

(1) თ. ორ-კაპი ჯოხი ჯარაში, რომელშიც ჯარა ტარი ტრიალებს. ჴ. ჯარატარზე ჩამოცმული კვირისთავი (რგოლი), დვალი ფშ.

(2) მთ., მოჴ. დახლილი სიმინდი. დაბატდა მთ., მოჴ., გუდ. დახალდა. ბოტი, დაბოტდა გუდ., იგივე. შდრ. ბიჭონი ჴ.,თ., ფიჭვანი ფშ.

ჴ., ფშ., მთ. პატარა.

ჴ. ფეხების განზე გადგმა.

ნ. კუჭალი.

ფშ. ბალახია, მწნილად ხმარობენ.

ნ. ბიჭა ბატკანი.

ფშ., გუდ., ჴ., თ. „ხატი თემის „ბატონია“, თემი კიდევ ამ ბატონის „ყმა“ (ურბნელი, „ივერია“ 1886, №267). „გუდამაყრელბი ეძახიან ბატონსა“ (მთ.).

თ. ვირის ჩიჩვირი.

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „საქონლის შემაწუხებელი“ ბუზია ერთი. ბაურა ჰკბენს, მაგრამ ვერ აშინებს, ბზიკი აფრთხობს და არბენს საშინლად.

ჴ., მოჴ. პასუხისგება, კისრება. „ჩემი ბაღდავანი იყოს, თუ“... მე ვზღავ, მე ვაგებ პასუხს. „მე ვიბაღდავნებ“ ჴ., ბოღდავანი ფშ.

ჴ. (არხ.), ბაყონიკა ჴ. (გურო) ნორჩი ფიჭვი, მარნა, მარანა, თ. ფიჭვის ნერგი. შდრ. ბაყილა.

ფშ. (ყ. 17,17) ჩლიქების იმგვარი ბეჭედი, რომელიც მაშინ დაეტყობა, როდესაც, ცხენი უნალოდ არის. „ქიჩების შუა“ (გუდ.), ცხენის ფეხის გულში (რბილ ნაწილზე) გამოხატული ფიგურა. საბაყაყე მოჴ. ცხენის ფეხის შუაგული („საბაყაყე ამასჭრე“). სამყვრე ჴ.,

მთ. (ჴადა), კოვზის ტარა მთ. (მლეთე), კუდურა ფშ., სასალა თ., სანსალა მოჴ., სამსალა ჴ. თავკომბალა. სანსალა მოჴ., ჴ. კიდევ პაწა წყლის ჭიაა.

ნ. ოჟგალა.

თ. ნორჩი ხე. ბაყილა ფშ. და შიმელა ფშ. ერთია ორივე, მაგრამ ბაყილა უფრო ნორჩს ჰქვია, შიმელა ცოტა უფრო მოზრდილი რომ იყოს. ბაყილა ერწო, ფშ., გუდ., მთ., თ. ახალგაზრდა ხე (სამ-ოთხ წლამდი) ნერგად (უფრო ხეხილზე ითქმის). ბოყოლა, ბოყოლიკა (ბოყონიკა) ჴ.

თ. ჭუჭყიანო, პირ-დაუბანელო.

ნ. ბაყალიკა.

ფშ. გომბიო. ნ. ყოტი, მყვარი.

მთ. ნ. ბოყვი.

ჴ. (არხ.) ბაშკია მოჴ., მაშკა ჴ. პატარა ძაღლი, გოშია, „რუსული ლეკვი“.

თ., ფაშლაჴა ჴ., ბასლიყა მოჴ., ბასილყა მთ., კაბალახი ფშ.

მოჴ., შიბუ ფშ., ჴ., შებუ თ. ღანძილი.

თ., საძროხე ჴ. გომური ნ. ჭერხო.

მთ. ტან-დაბალი (კაცი, საქონელი, „ალაჩა“ ცხენი), ჴ., თ. დაბალი, მოჴ. მსუქანი (უფრო ცხენზე). საპირისპიროა ალხი.

ნ. ბოჩოლა.

ნ. ფარსაკალი.

ფშ. ნ. ბოცორაგი.

ფშ., ჴ. ბაჭია.

(ჩეჩნურად ყ. 353,14 ქვ.) თუშები. შატილივნის გამოთქმით: ბცაჲ.

თ. ნ. მგელთკვერა.

ჴ., თ. მსხვილი ძაფი. ბაწარი ჯღნისა ჴ. თასმა (ჴ. მას.). ბაწრის შიტე ნ. შიტე, ხიფი.

ნ. გზა-ბაწარა.

თ., ბაჭყია გუდ., მთ., ბაცაცი ფშ., ბაცაცა ჴ. ბაჭია. ბაჭყია მოჴ. ა) ბაჭია, ბ) დათვის ბელი.

თ., ფშ., ჴ., მოჴ. ავდარში წამოსასხამი შალისა.

ჴ., წ. ფშ. ნ. ბაჭკო.

(1) მთ. (სოფ. მუღურში) „რას ბაჴბაჴებ“ მოჴ. რას მიედ-მოედები.

(2) ჴ., ფაჴფაჴი ფშ., თ. უხეირო სიარული (ბალღისა, მოხუცისა).

თ. ქვისელი, ქვისლი. ნ. ქვისელი.

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „მალვა-პარვით გაუბარაქოვება რამესი“. დაბაჯა ფშ. ბარაქა დაუკარგა. მოპარვა შინაურებში რა მეზობლებში და ბარაქის დაკარგვა. „მალვაში, პარვაში მაცილსაც უძე წილიო“ (ფშ.)

ფშ., ჴ. მოჴ. ობობა. ბებერას ტოლი მოჴ., ბებერას ქსელი ჴ. ობობას ქსელი. თუშეთში არჩევენ ბებერასა და ხაცუმას: ხაცუმა დიდი ობობაა, ქსელს არ აკეთებსო. ქსელს რომ აკეთებს, იმას ბებერას ეძახიანო. თუმცა დასძინეს: ზოგან ხაცუმას ეძახიან იმასაც და იმასაცო.

ნ. ხვაცი.

ჴ. გადასახადი. უბეგრიან გადასახადი უხდევინებია (ჴ. მას.). (სპ.).

ჴ. ბედნიერი.

უბედო ფშ., ჴ. უძეოდ გარდაცვალებული.

გუდ., მთ., მოჴ., ფშ., ჴ., თ. განსხვავება. რა ბედენაა? რა ბედენა-ას (ჴ.).

ნ. კოჭაობა.

მთ., გუდ., ჴორ., თ. ერთნაირი ავადმყოფობა, გაასივებს კაცს თეთრად („თეთრი ბედნიარი“) ან წითლად („წითელი ბედნიარი“). თეთრი ბედნიარი საძნელოა. ხორხელის სიტყვით, ავადმყოფობა ცხრა დღეს გასტანს, მერმე ან მოკვდება, ან მორჩება ავადმყოფი. გუდამაყრელის სიტყვით, სამ დღესაც ვერ გაუძლებს. გამოჰყრის მხოლოდ წელს ზევით და მარჯვენა მკერდზე. „ბედნიარსაო ბედნიარი გადარჩებაო“ (მთ.). „თეთრი“ და „წითელი“ მთიულეთში არ იციან. ბედნიერი ფშ., ჴ., ბედრიანი მოჴ. ბედნიერი მოჴ. ხარის ყვავილი, ციმბირის წყლული (კაცსაც უჩნდება). ნ. მარტო ყვავილი. ბედრიანის ლოცვა: ბედო, ბედო, ბედრიანო, / სახე-ტურფა, მშვენიარო. / ზღვას იქით ვიარებოდი, / ზღვა ჩქვეფით გამოვიარე. / მოვღნამავ ნამებურასა, / მოვეფინები ვერცხლებურასა. / ვიმალებოდი ჴარის ნაჭლეკარშია / და ცხენის ნატერფალშია (მოჴ.). როგორც ჩანს, აკლია.

(სპარს.) ფშ., მთ., მოჴ. უხეირო, უვარგისი, უგერგილო.

ფშ. ცუდი ყოფაქცევის ქალი.

მოჴ. ნ. მაკვერი.

აბელებს ჴ., აბელაჸებს თ. აფაღარათებს.

ნ. ბუზის ბელი, კუაი, ჩინკორი.

ჴ. მეთაური.

ფშ., ვირ-დუცა ჴ. ბალახია.

მთ., სულდგმული მოჴ., ასახელებული ჴ. ბერ-ზვარა, ხატისად შეწირული ხარი (ან გაჩენისას „აზორებენ“, ან ავად გახდეს, მაშინ). ბერ-ზორა უღელში გაებმის, მხოლოდ არ გაიყიდება. კურატი კი არც უღელში გაებმის.

კოპალას (ნ.) ეპითეტი.

ფშ., ბერ-ღარი გუდ., მთ. წისქვილის წყლის გადასაგდები ღარი. ნ. ღარ-ბერა.

ნ. თითი, ჯიგვი.

ნ. ჭლიკამპურაი.

ნ. ბარდანასთან.

ჴ., თ., ბებია. საპირისპიროა ბაბო.

ჴ., თოფის სახელია (ჴ. მას.)

ფშ. (ვაჟა 371,16), მთ. ვინც ბერიკაობაში იღებს მონაწილეობას. ბერიკაობა ფშ., ერწო, ჴორჴი, გუდ. ჭონისა და ალილოს მაგვარი ყველიერში. „შეჰკრებენ ერბოს, კვერცხს, ყველს. ჭარლითაც მოვლენ, მთიულეთითაც მოვლენ“ (გუდ.), „ქსნიდანაც მოდიან“ (მთ.).

თ. იტყვიან, როცა რაიმე ჩამოვარდება და დიდ ხმას გაიღებს.

მთ. პურის ჩასაყრელი, ფიცრისა (გოდორი დაწნულია). ბეღელი ჴ. პურის ან ლუდის შესანახავი ხატში, თ. პურის შესანახავი ხატში. [ქორ-ბეღელაჸი თ. – ზემყნელი].

ფშ., სახლთან უბრალოდ ჩამოხურული რამ ფანჩატურივით, სადაც ზაფხულობით ცეცხლს ანთებენ და საჭმელს აკეთებენ.

ფშ., ჴ., (<ბედშავი), ბეჩაო მთ., მოჴ., თ., ბეჩა ყ. 486,5 ქვ., ბეჩა თ. საწყალო (მაგრამ ხშირად უმნიშვნელოდაც ხმარობენ). სიბეჩავე ჴ. სისაწყლე. ნ. ძაღლ-უმადური.

ჴ., ცოტიკუა ჴ. ერთი ბეწო, პაწაწა.

მთ., ფშ., ჴ., თ. ქსოვაში სახმარებელი იარაღი, რომლითაც ძაფები ერთი-მეორეზე მიჰყავთ. კბილებიანია ხერხივით. აქედან: ბეჭვა, ჩაბეჭვა (ჩაბეჭე!). ნ. დამახვილება.

ჴ. ნახშირის დაყრა ყოველგვარ ნივთზე სახლში და დალოცვა კუდიანთ წუხრას (ჴ. მას. 149-150).

ფშ., ჴ., თ. გამოუდეგარი ჭურჭელი (ვთქვათ გახვრეტილი).

თ. (მხოლოდ შენაქოში) მოედანი სოფლის პირას ეკლესიასთან, სადაც ხალხი იკრიბება. შდრ. ფიხონი, ფეხონი. „ფარსმის შუაგულში დიდი მოედანია, სადაც აშენებულია საქვაბე, წინ ბეხვნეა, უკან – საანჯმო“ (ჩაჩ. 119).

მთ., გუდ., მოჴ., ფშ., ჴ. მუყაითი. ბეჯითად (ყ. 366,4 ქვ.), დაბეჯითებით მთ., მოჴ., ფშ., ჴ. მართლა, სწორად, უტყუვრად, ნამდვილად, დანამდვილებით.

მოჴ., ფშ., ჴ., თ. საქონლის შემაწუხებელი ბუზი, მწარედ ჰკბენს, ბზუკი მთ. (ბორა ფშ. სხვა არის). [ბზიკი გურიაში, კელა ფშავში – კრაზანა, oca].

გუდ. ნ. ჭიაცეცხლა.

ფშ. ბუზი [ბზუკი მთ. იგივეა, რაც ბზიკი მოჴ., ფშ.,], ბუზურაი მთ.

მოჴ., ცეცხლი-თოლი გუდ., გუგა, თვალის ცეცხლი ჴ., თვალის გუგაჸი თ., თვალის სინათე ფშ., ნ. თოლის კაკალი, ცეცხლი.

მთ. გარეული ვენახი, კირკენი. ზღვამლი.

ჴ. ფრენა (არწივისა), ჭენება (ცხენისა), ღელვა (ყანისა) (ჴ. მას.).

(1) ბიპკი ჴ. ფიფქი, ყაპყი, ახლად მოსული თოვლი, ყოპყი გუდ.

(2) ფშ. ობი.

(1) მთ., ფშ., ჴ. (შატ.), ბიგვა ჴ. პატარა თაგვი, რომელსაც სუნი უდის. კატა მოჰკლავს კი, მაგრამ არ ჭამს.

(2) ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „ხის ნაჭერი რამესთვის გასამაგრებლად შეყენებული“. მე კითხვა მიზის: ფშავლებმა არ დამიდასტურეს.

მოჴ., ჴ., თ.სირმის მსგავსი მოქსოვილი, ჩოხა-ახალუხზე შემოსაკერებელი.

(რაზ.-ჭყ.) „კაცი, რომელსაც გვერდის ძვლები და წინ მეკერდი სულ ერთის ძვლისა აქვს“. მთ. მკერდიანი, სრული, კარგი ვაჟკაცი. ბითაოდ ჴ. სულ ერთიანად, ბითაოდ გაკეთებული ჴმალი – სრულიად მოჭედილი ხმალი. ბითაო კაცი ჴ., თ. ვისაც ფერცხლების მაგივრად მთლიანად ძვლის ფიცარი აქვს (ასეა!). ბითაო თ. მთლიანი, მასიური (კერძოდ კაცი). ნ. ბითუმი.

ჴ. ერთის ან ორის წლის მამალი ჯიჴვი (საპირისპიროა წალი). დურააი თ. ნ. ჯიხვი.

ფშ. ერთიანი. „ბითუმი გულ-მკერდი აქვს“.

თ., ბიბკი ფშ. ობი. დაბიკებული თ. დაობებული. ნ. ბიპკი (NB დ. ჩუბინაშვილს თავის ქართულ-რუსულ ლექსიკონში შეუტანია: „ბიძგი ს. ობი“. ეს არი უთუოდ გაუგებრობა, იმისგან გამოწვეული, რომ ს. ორბელიანს ობი ასე აქვს განმარტებული: ტენიანმან ადგილმან ანუ საჭმელმან ხანიერმან თეთრი ბიძგი მოიკიდოს, მას ობს უჴმობენ. მე მგონია, რომ აქ ბიძგი წარმომდგარია ბიბგისაგან ცუდად წაკითხვის გამო. ბიბგი, ბიბკი ობი).

ჴ. ბილიკი (ჴ. მას.).

მოჴ. ნ. ბულულა.

ფშ. ტვირთისთვის გაკეთებული სამჴრე მთ., მოჴ., ჴ., სამჴრეული ჴორ., გუდ.

(ა) ფშ., ჴ., მოჴ., თ. „ბინას ეძახიან ადგილს, სადაც ღამე ცხვარს აყენებენ. ზაფხულის განმავლობაში ბევრჯელ, თვეში რვაჯელ იცვლება ამგვარი ბინა“ (ყ. 733 შნშ.).

(2) გუდ., ფშ., ჴ., საგზაო ბარგი, რაც თან მიაქვს კაცს.

(1) ფშ. ობი, ბობო მთ., ბიკა, ბიკი თ., დაბიკებული თ. დაობებული.

(2) ჴ. ახლად მოსული თოვლი, ფიფქი.

მოჴ. ერთად შეყრილი თივა (წვიმამ რომ არ გააფუჭოს, უბრალოდ შეახოხოლებენ). ჴოლნაბო ჴ., ჩადალი თ., ჴაწირი ფშ. „შენს აგებულს ბიჟინასა ხალხი უკრავს კიჟინასა“ (მოჴ.) ნ. ხორამი.

აბირება ფშ., გუდ., მთ., მოჴ., თ. მადაზე მოსვლა. „მემცხორეებმა იციან: ცხორი ბირაობსო: პატრონთან მიდის და შეჰყურებს, მარილი უნდა“ (გუდ., ჴ.) საქონელი აბირდა (ჴ. აღბირდა) – მარილი მოუნდა (მთ., ჴ.). აბირდა მოჴ. „იშტაზე მოვიდა“ (კაცისაგან ქალის მონდომებაზედ, საქონლის ატეხაზედ). თ. იგივე. შაჲბიროოდა ფშ.

ჴ. დაბრკოლება. ბირკოლს მიღგანდაო (ჴ.). „კაცი ავად გაჴდება და ვიტყვით: ხატის ბირკოლი აქვსო, დაბირკვლულიაო“ (გუდ.) [ჩვენ ვიტყვით: ხატის მიზეზი აქვსო, მთ.]. დაბირკვლდა მთ. შეფერხდა, „ზარალი რომ მოუვა“ (მთ.).

ჴ. (ჭყ. ბირწკნილი შეიძლება კალმის შეცდომა იყოს, ან ბეჭდვის შეცდომა: „ფრჩხილი“). ფრჩხილის წვერი. შდრ. ბწკილი.

ჴ. (არხ.) საკალოე ვარსკვლავი. ბისნა და მოხე მთებია არხოტში, სადაც საკალოე ვარსკვლავი ამოდის.

„მიდამოები მალე აივსო ძვლებით, ბუმბულით, ნადირთა ბალნით და ბიტირით (ვაჟა, ნაპრალნი, VI, 55.4). ა. ჭინჭარაულის ახსნით, ბიტირი არის „უხეში მატყლისა და ბალნის ქვეშ ამოსული ნაზი ბეწვი („ვაჟა-ფშაველას მცირე ლექსიკონი“).

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „წვრილი, ხილზე იტყვიან“. ფშ. წვრილი (ქვა, ხე, ყანა).

(თათრ.) თ., ფშ. ულვაშის გასაგრძელებლად დაგდებული (მოუპარსავი) წვერი.

ჴევსურულში და სხვაგან მთაში ბიძა მხოლოდ მამის ძმაა (დედის ძმა დედის ძმაა და არა ბიძა). ბიძია კნინობ. ფორმაა (ჴ. მას.).

თ. ერთი ბალახის ძირია, ჭამენ.

(1) „მთაში ქალი კაცს სახელს ძნელად დაუძახებს, საზოგადოდ ბიჭობით ელაპარაკებიან“ (ყ. 632, შნშ.) ბიჭა მოჴ. ბიჭო. ასე ეძახის რძალი მაზლს, ქმრის ბიძაშვილსა და მამამთილს (გინდ ბებერიც იყოს). ქმარს ეძახის: კაცო! მულს ეძახის: ქალა! ქმარი ცოლს ეძახის: ეი, ან გვარიშვილობით: ღუდუშაურიანთ ქალო, ჩოფიკაანთ ქალო, ოდიანთ ქალო და სხვ. ეგრეა მთიულეთშიც. ბიჭა (ყ. 890, 12 ქვ.) მიმართვაა ქმრისადმი, მაგრამ მე მიმიწერია: „შეუძლებელია ჴევში ბიჭობით დაუძახოს ცოლმა ქმარს, ყაზბეგი სცდება“. თუშეთში რძალი დედამთილს მიმართავს: ქალო, მაზლებს და სხვებს ბიჭო. ბიჭა შავი ჴ. (ყ. 503,14), ბიჭ-შავო! ქალ-შავო! წყევლაა. ბიჭ-შავო მთ., ბიჭ-კუპრი ნ. ქალა-შავი.

(2) ბიჭა ბატკანი უდროოდ განერბული ცხვრის ბატკანი. „მემცხორეს რომ ყოჩი გაეპარება და ცხორში შავალის, განერბავს ცხორს და ბატკანი გაჩნდება დოლის წინ. იმას ვეძახით ბიჭა ბატკანს“ (გუდ.). იგივეა მთიულეთშიც. ნაზამთრევი ჴ. (ნახეთ).

ჴ., თ., ფიჭვანი ფშ. დაჴალებული სიმინდი, ქერი ან სვილი (სანამ დაიფქვეოდეს. დაიფქვება და ჴალია). ნ. ბუჭონი ჩუბ.

(არ აღმინიშნავს, სად), ბლაჩუა (ნ. ჭყ.) მოუხერხებელი კაცი.

გუდ., მთ. ბლომად, იაფად ჴ. ნ. ჩოლხი.

იბომს ჴ. იბამს („იბომს სისხლიანს ჴმალსაო“, ჴ. მას. 165,27). ნ. საბამი, სამბური.

მთ. ობი (პურისა, ხისა). დაბობოვდა მთ. დაობდა, ჩაბობოვდბა მთ. დანესტიანდება (გვირილას აშრობდნენ და იმაზე იყო ნათქვამი). ბიკა თ., ბიბკი ფშ.

ნ. შარის ბობოქარი. ბობოქრობს შფოთავს (ჴ. მას.).

ნ. ბაბრი.

ჴ. ბოზი (ჴ. მას.).

ჴ. (არხ.) ფრინველია.

(1) ჴ. ირაო. ბოინობს ჴ. ნელ-ნელა ცურავს ჰაერში (ჴ. მას.).

(2) ფშ. გროვა (ფრინვლისა, საქონლისა და სხვ.).

(3) (ყ. 783,14) მოჴევე (ჩეჩნურად), ბოინები (ყ. 353,14 ქვ.) მოხევეები (ჩეჩნურად).

მთ. დაჭრილი, დასახიჩრებული, გაფუჭებული (ხელი, ფეხი).

ბაჩ. „დ.“ 7 ჯოგი (?).

ჴ. (არხ.) ფრინველია (=ჩიტთ-არწივა ჴ.?).

ნ. დგალა.

მოჴ., ჴ. (არხ.) ბავშვების თამაშობაა.

ფშ. (აქა-იქ) პატარა ურემი მთებში სახმარებლად. ფშაურ ბოლოთრიას გრძელი ბოლო აქვს და მიწაზე მიათრევს. „ბარში იციან“ (გუდ.), „ბოლოთრიბი საქართველოში იციან“ (მთ.).

მოჴ. ბალახიანად მოჭრილი მიწა (მაგ., სარუისთვის), ბელტი, ბალახით დაფენილი მინდორი, რომელიც არას დროს არ მოხნულა. ყამირი ჰქვია მოუხნავად დაგდებულ მიწას ნ. ბორტი.

ფშ. ჯგუფად ამოსული ყანა, გროვა, ქუჩი; ერთ მარცვალზე ბურჩხად ამოსული ღერი (ოთხი-ხუთი), ბორჯი თ. ნ. ჯინჭველაჸის ბოლქვი, ჯინჭველთ გორალა.

(ჭყ.) „დაწიოკება. თ. რაზიკაშვილის განმარტებით – აშლა, აყრა. არწივი წეროებს ააბოჟირებს, ღრუბლები ამობოჟირდნენ“. არევ-დარევა. ნისლი ბოჟირობს. მთიულეთში არ იციან.

(1), ბაურა ფშ. (თვალივლებმა: ზევით იციან ფშავშიო). ბორა სხვა არის, ვიდრე ბზიკი (ჴ., თ., მოჴ.), რომელიც საქონლის შემაწუხებელი ბუზია ერთი.

(2) ნ. ჭიკვა.

თ. ნ. წისქვილი.

მოჴ. ბროლი, გველთ-მარილა ჴ., გველის სალოკი ქვა ჴ., გველის ნასლეკი (ნალოკი) ქვა ფშ., თ. ბროლს ხევსურები ეძახიან, თეთრი ქვაა ერთი, იმას კვარცი (?).

ფშ. ნ. ქარქვეტა.

დაბორიელება (დაბორიელდა) ფშ. გონების დაკარგვა, დაბნევა. თ. დატრიალება და წაქცევა საქონლისა.

ჴ., თ. კვანტი, სარმა, ხრინკი (ჭიდაობაში), ხრიკნული ფშ. ნ. ხრინკი.

ფშ., მთ., ბორტვი ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „ბელტი“. ბორტვი ჴ. სრულებით მოუხნავი მიწა, თ. სრულებით გაუტეხარი მიწა (ყამირი თ. ხან იხვნება, ხან არა). ბორტვი ფშ., ბუსნა ფშ. გაუტეხარი მიწა. ბორტვი ჴ. (ბორტი გუდ., მთ., ბოლტი მოჴ.) მოლი, მწვანე ბალახით დაფენილი მიწა, გაუტეხელი, სრულიად მოუხნავი. ბორტვი ჴორჴში ნიშნავს ბელტს, წყლის პირში ბალახიანად მოჭრილ მიწას, ბუსნო მთ. უქვო მიწა, ხირხოტი მთ. ქვიანი მიწა. ნ. ბოლტი.

მოჴ. ღერი, ღერო. „მთიულეთში იციან“ (მოჴ.) მამალი თ. (მამალი უფრო კატარიანი ღერია, გახმება და ჯოყარი შიქნება).

მთ., მოჴ., ყ. 17.1 ქვ. ფეხის მოცურება. „ცხენმა დაიბორჯა“ მთ. წაიბორძიკა.

ჴ. მაშა, საკეცი, არცისკანა მოჴ., ბორწკალი თ. იგივეა, რაც ფშ. წეპწკალი, ე. ი. პაწაწა მაშა (წვერის საგლეჯი). ნ. წეპწკალი.

ნ. დაიბორჯა (ბორძიკთან).

თ. ნ. ბოლქვი.

(1) ხევსურეთში სახლი ჩვეულებრივ ორსართულიანია. პირველ სართულს ბოსელი ჰქვია, სადაც საქონელი ჰყავთ. მეორეს – ჭერხო.

(2) ჴ. ა) საქონლის ბინა სოფელში, ან სოფლის გარეთ, ხანდახან ძალიან შორსაც (ჴ. მას.) ბ) სოფლის მოშორებით აშენებული ქოხი თვიურიანი ქალის სამყოფად. „ბოსელჩ-ორ“, მიპასუხა ერთმა ქალმა, როცა დავუძახე, რომ მეკითხა ჩირდილის გზა, და არ მომეკარა. სამრელო, სამრევლო ჴ.

(1) (რაზ.-ჭყ.) „ფშავში, ხევსურეთში და თუშეთში ქალები თვიური წესისი დროს სახლში არ შევლენ, ვიდრე არ დაირეცხებიან, და ბოსელში ცხოვრობენ. ამიტომ დარქმევია ბოსლობა“. მთ. თითქმის აღარ იციან. მოჴ. სრულებით არ არის.

(2) ჴ. საბოსლოდ წასვლა ხარ-ძროხით და ცხვრით (მხოლოდ). თ. ზამთარში სოფელს გარეთ ქოხებში ცხოვრება ცოლ-შვილით და საქონლით.

ჴ. ბოლოკი.

ჴ. ბოლოკა. ბალახია. ფოთოლი ბოლოკს („ბოსტანს“) მიუგავს, ძირს კი არ იკეთებს.

(1) ნ. თხა. გაიბოტნა ჴ. თხა დამაკდა. იბოტება ნ. კეთილობს. ნაბოტარი (თხა) მთ., მოჴ., ფშ., თ. დანაკოდი თხა (ჭყონია, რაზიკაშვილზე მითითებით, ამბობს: ნაბოტარი თხა დაუკოდავიო, მაგრამ შეცდომა მგონია).

(2); დაბოტდა ნ. ბატი, დაბატდა.

(3) თ. აბოტებს ფშ., მოჴ., თ. დიდ ნაბიჯს დგამს, გაიბოტა ჴ. ფეხები განზე გადგა; ნაბოტარი „ნავალი დიდთა ცხოველთა“ (რაზ.-ჭყ.).

ნ. ბოტი (თხასთან).

ნ. ბოწიწკობა.

ერთურთზე ჯვარედინად (X ასოს მსგავსად) გადაბმული ორი ბოძი, შეშის სახერხავად ან სხვა რამის ფეხად გაკეთებული. ორია, რომელთაც ჴიდი აერთებს.

(ყ. 542,19). ბოქაი მოჴ. ფალავანი, მოჭიდავე. „ეს ჩემი ბოქაიაო“ – ეს ჩემი ფალავანიაო.

ფშ. ნ. ბაღდავანი.

ქართ. (რაზ.-ჭყ.) „მომცთარი ნაყოფი ტყემლისა ან ქლიავ-ღოღნოშოსი“. ბოყოჭა ჴორ., გუდ. ტყემლის ან ქლიავის გაფუჭებული ნაყოფი. ტკბილია საჭმელად, თეთრად გამოვა. ბაყოჭაი მთ., ლავაშა, ტყლაპა ფშ.

ნ. ბაყილა, მუში.

ნ. ბოყვი.

მთ. დიდი ტანისა და მოუხერხებელი. „ბატარა კაცი წააქცევს და სხვები ეტყვიან: არამი იყოს შენზე ეგ ტანიო“ (მთ.). მოჴ., ფშ. ფონე, მოდუნებული, მოშვებული.

თ. ნ. ჭინჭველთ გორალა.

მთ. ხბო; მოჴ. წამოზრდილი ხბო (სანამ ძუძუს აბია, მზორაი ჰქვია).

ჴ. გაზაფხულზე დასათესი სვილი (ჩვეულებრივი სვილი სთველზე ითესება). ახალთესლი თ., ბაცაროგა, ბაცაროგი ფშ.

ნ. ბოწკინტი.

ფშ. მშვილდ-ისრის კონდახი, რომელზედაც ისარი ძევს და რომელშიდაც სასხლეტ-ბორბალია გაკეთებული. „თოფის მსგავსად სასხლეტი მშვილდ-ისარი (რაზ.-ჭყ.). ნ. ქაიბური.

ფშ., (რაზ.-ჭყ.) მთ., მოჴ., ჴ. ფეხების მომაგრება მიწაზე, „ფეჴები გაუბოწიწკე“, „რა ფეჴათ მიბოწიწკებ“ (მოჴ.). გაიბოწიწკა „მაგრა დაიჭირა ფეჴებიო“ (გუდ.), გაიბოტიტა, გაიბოწიწკა მთ. იგივე.

(ბოძ-კინტი) ფშ., მთ., მოჴ., ჴ., თ. წვრილი ბოძი, „წვრილა ბოძა“, (გუდ.), პატარა ბოძი, წვრილი ბოძი (მთ.).

ნ. მობოჭვა.

ჴ. ნ. ბუჭულა.

თ. ბუხარი.

გული მაიბოხრა მტერზედო (გუდ.) – სამაგიერო გადაუჴადაო, ჯავრი ამაიგდოვო. მთ. იგივე. გულის ამობოხრა (ყ. 33,16). მიმიწერია: ძვირად იხმარებაო.

ჴ. ნ. ბარდნის.

გუდ. ნ. დაგა-დუგი.

ბრალს გამაღებინებთ ჴ. დამაბრალებთ (ჴ. მას.).

მთ., თავხე, თავი ხე ფშ., გუდ., კეზი ჴ., ტანი მოჴ., დღელი თ. (ჭანჭახოვანში).

გალეწილი ფეტვის ბზე (ნ. პტკველი) „მე ფეტვი, შენ ბრეო“ (ხალხური), ბრე მთ., მოჴ., გაფშვნილ სიმინდს რაც გასცვივა განიავების დროს.

მოჴ. ნ. ბრეშა.

ჴ., ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „ხარი როცა ხართან საჭიდაოთ ემზადება, ბრეშას იწყებს“. თვალების პრაწვა, ბრიალი. ფშ. მრეშა (აიმრიშა), მრეზა მთ. „ჩვენ ვიცით აიმრიზაო“ (მთ.). ნ. მრეშა.

ნ. ბრეზა.

ჴ. გამოუცდელი (ჴ. მას.).

ნ. საბრმობელა, ბარმა.

მთ., ბროიანი მთ., მოჴ., ფს., ჴ., თ. შარიანი კაცი, გაჯავრებული, ხანდახან რომ მოუვა გული, მოუთმენელი; თ., ფშ. ხანდახან გიჟი, ხანდახან ჭკვიანი.

ჴ. ნ. ხინჭრუკა.

ნ. გაბრუნება, გადაბრუნება, ფეჴის ბრუნება.

მთ., ფშ. ბალახია, ზამთარშიც მწვანეა („ურთხლის ფოთოლს და იმას რა გააჴმობს!“), საქონელი ჭამს. ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „მტის მცენარეა, უფრო ბალახსავით“. ჴადაში არ იციან.

გაბრძოლება ყ. 389,2 ქვ. აგონია.

ბუობა მოჴ. თამაშობაა. ერთი („ბუ“) კედელთან მივა და ქუდს ჩამოიფარებს თვალებზე. დანარჩენები დაიმალებიან აქა-იქ. „ბუ“ დაიძახებს: „უჰ, გამთენებიაო“! და შეუდგება დამალულების ძებნას. დამალულები ცდილობენ, გაეპარნენ, კედელთან მიასწრონ და დაიკივლონ: ბუ! თუ „ბუმ“ ვინმე დაიჭირა გზაში ან სამალავში, ქუდს დაჰკრავს და „დასჭრის“. ამის შემდეგ „დაჭრილმა“ უნდა იკისროს ბუობა.

ნ. ბულა.

„ქვეს ამოიდო ბებერი, / დაუწყო ბუბნა საცოდავს / დააწვა როგორც დათვია“ (რ. ერისთავი, „ივერია“ 1886 №77).

ჴ., ნ. ბულულა.

ფშ. (ჭყ.), მთ., ჴ., თ. (ვაჟა, 97,1„2; 191,13) ხარის ყვირილი, ფუტკრის ზუზუნი. ბუბუნებსო ბუღრაობსო (მთ.). „ბუბუნი იცის ჴარმა, ფუტკარმა“). ამობუბუნება. ბუბუნა ფუტკარი მთ. ნ. კაზარა (1).

თ. ნ. ბულულა.

მოჴ., ფშ., მტ. მუწუკებიანი. ქაჩალი, უხეირო (ყ. 22), მთ. ქაჩალი (მუწუკებიანი?), კიტრიანი მთ. აი შე ბუგრიანო! (ყ. 238,8 ქვ.), „ბუგრით სავსეო – ტილით სავსეო“. „ბუგრიანი ნიშნავს ტილიანს“ (მოჴ.). „უკაცრავად პასუხია, ტილიანს ვეძახით“ (მთ.).

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „ფრინველთ ბუდობის დრო“.

მთ. მსუქანი, სრული. გაბუდაყებული, გაბუდახებული მთ. ჩასუქებული. გადუყებული მოჴ. ძალზე გასუქებული, გაბუტაყებული ფშ. ძალიან გასუქებული და თავ-გასული (საქონელი, კაცი), გაბუტაყებული თ. გამსხვილებული (საქონელი, კაცი).

ჴ., საბუდარი ფშ., საბუდანო გუდ. ადგილი, რაშიდაც წისქვილი დგას. ბორბალი რაშიდაც ტრიალებს, იმას ჰქვია საღორე მთ., მოჴ., ჴ (!). ნაბუდვარი ჴ. ნაბუდარი (ჴ. მას.).

ფშ., ჴ., თ. ძალიან ფართოფოთლებიანი მცენარეა, დაბალი. მას საჯავახოში (გურია) ოხოკუა-ს ეძახიან.

ფშ. ნ. ბაზალუყი.

ჴ., თ. ბუზი, დაბუზვა ჴ. „წყენით რო სახე შეეკვრის ვაჟს“ (ბეს.).

გუდ., მთ., ფშ., ჴ., თ., ბუზუკანტი მოჴ. კლავიატურიანი საბერველი მუსიკალური ინსტრუმენტი.

ჴ. თაფლი.

მოჴ., ბუზურა მთ. ბუზვი ჴ., თ. ბუზი. ბუზურა ფშ., ჴ. მეთაფლია. ბუზი (დიდია და ჭრელი). ბუზურა ფშ. (რაზ.-ჭყ.), ჴ. „მწერი, მიწასი აკეტებს თაფლს“. „ბუზურა ბევრი ბზუისო, ფუტკართან ყველა ტყუისო“ (ანდაზა).

ფშ. ნ. ბუზუნა, მოთაფლია.

თ. მუშტი.

ჴ. (არხ.) თავ-კომბალა (ზოგიერთის თქმით), ჴ. (ბარისაჴო) იგივე. სასალაჸი თ., კუდურა ფშ. (ბევრი უარყოფს) ნ. კუდურა.

ჴ. ნ. კუდურა.

მთ., მოჴ., თ., ბუთქვი ხე ფშ. (რაზ.-ჭყ.) ჴ. ხშირფოთლებიანი ხე, რომელსაც ტოტები ისე აქვს, თითქო ქუდი აქვს ჩამოხურულიო. მოჴ. საზოგადოდ ჯგუფად ამოსული რამ: ტყე, ტოტებიანი ხე, ბალახი.

თ. ნ. ბუკუკა.

ჴ. ჭოტი, პატარა ბუვია. ბუკნა-ჭოტა თ. ჭოტი.

თ. მკვარი (ფიჭვისა), ჩირეხი ფშ.

ფშ. (რაზ.-ჭყ.), ჴ. კოღო, ბუკაკა თ.

ფშ., ბულო თ., ბულულა მოჴ. რაღაც არსება, რომლის სახელითაც ბავშვებს აშინებენ: „მოიდა ბულულა“ (მოჴ.).

აგრე უხმობენ ბატებს საკენკზე ერწოში (გურიაში: დოჲ-დოჲ!).

მთ. პაწია ზვინი თივისა. „თივა ავაბულულეო, დავაბულულე“ – (მთ.), ბულულა ჴ.

ფშ. ყვავილოვანი ბალახი, ბალახის ყვავილი საზოგადოდ, ბილილა მოჴ., ბუბუნაჸი თ., ბუბულა ჴ.

გუდ., მთ., მოჴ., ფშ., ჴ., თ. ჭურჭელი საზოგადოდ (თუნგი, კოდი, გოდორი და სხვ.), ბუნაგი უფრო ასეთი რამ არის, რაც წყალს ან ხორბლეულს დაიჭერს, განსაკუთრებით, რაც ადგილიდან არ იძვრის. რაც ხელზე იხმარება, ის საციქველია (მოჴ.). ბუნაგი, საბარგველი მთ., ბუნაგი მოჴ. რისამე ჩასაყრელი ჭურჭელი (გოდორი და სხვ.), ბუნაგი ფშ., ჴ., თ. ჭურჭელი საზოგადოდ (გოდორი, კოდი, ჯამი, კასრი, კიდობანი და სხვ.).

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) ქვ. მთ. მტვერი, ბდღვირი (ნაცრისა, გზაში). ბუნგარი ჴ. კორიანტელი, ქარის აყენებული მტვერი. ნაბუნგალი, ნაბუგალი მთ. (ჴადა) თივის, ჩალისა და სხვა რამის ნამცეცები.

ნ. ღორი.

ფშ., თ. შამბი, მაღალი ბალახი. ჴ. ბალახია.

(1) მოჴ. ჴ. ა) ნაშალაშინევი, ბ) მოჴ. ერბოთი (და კვრცხითაც) შეზავებული ტაფაზე მოხრაკული საჭმელი, ჩაისთან მისაჭმელი.

(2) თ. ბალახია, ძირი პატარა აქვს, თავს დაიხვევს. ქარი ხშირად მოჰგლეჯს და ააგორებს (შირაქში იზრდება). კუტ-ეკალა ფშ. (ნახე).

ნ. ლაჭანი, პტკველი.

„ჩავიდა ბურილთ ძირშია, ცეცხლი დაანთო პრიალი“ (მერ. 15). შალდაყიანი, შამბიანი.

თ. გუნდა (სკორისა, თივისა და სხვ.), ბურკვა ფშ., ჴ. (შატ.) მტევანსავით ჯგუფად მოსხმული რამ. შაბურკვილი ფშ. შეკუმშული. სკორის ბურკვი ნ. სკორე.

(1) თ., ბარნელა ფშ. რძის შესადღვები ჯოხი, რომელსაც ბოლოზე ჯვარი აქვს გაკეთებული და წნელი შემოხვეული.

(2) ჴ. ნებიერი, უწყინარი, თვინიერი (საქონელზე).

ჴ. (არხ.) ჩიტია.

მოჴ. ნ. ბუსნა.

ფს. (ვაჟა 342,1 ქვ.).

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „გინგლი, აშლილი ბეწვი“. მთ., მოჴ. აიბურძგლა; აბურძგლილი ძალიან აწეწილი. ბურძგლი ჴ. ბეწვი. აიბურძგლა ფშ. ბეწვი აეშალა.

გუდ., მთ., ბუსნო ერწო, ფშ., ჴ. გაუტეხელი ადგილი. „ყამირი კიდევ სხვაა: წელსა და წელს შუა მოვჴნავთ“, ბუსნა სულ მოუხნავია. ბურსანი მოჴ. იგივე.

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „მსუქანი, დიდი. მსუქან ბავშვზე იტყვიან“. თ. მსხვილი (კაცზე). ნ. ბუდაყი.

გუდ. ნ. ფუტკნა.

ნ. დასაკოდი ცხოველები.

ჴ. ბუღა, კურო (ჴ. მას).

მთ. ნ. ბუბუნი.

ჴ., თ., არაყის ნაწური. ხათა მოჴ., ბუზალაყი ფშ., ბაზალუყი მთ. „შატილიონთ ნაწურ იციან“ (ჴ).

ჴ. ჭაობის მაღალი ბალახი. შამბი. შალდაყი, ბურახი ფშ.

ჴ. უქვო მიწა, კაი მიწა. ბალყუმი თ. (ნახე).

ფშ., მოჴ., ბუჩო მთ. მონახვეტი ჩალა-ბულა, მონახვეტი სახლში. ბუჩი ჴ. „თამაქოს ყვავილი“, ნ. საბუჩე.

მთ. ნ. ბუწი (1).

(1) მოჴ., ბუცუნი მთ. მყრალი სასმელი.

(2) მოჴ. თოხლი, ერთხელ განაპარსი ბატკანი. ნ. ქუშტი. ბუწვა, ბუწვაი ჴ. ვარსკვლავია (მას წინამძღვარა მიუძღვის), ცხვარ-ბუწვანი ჴ. ბუწვა და წინამძღვარა (?).

ფშ. ბეწვი, ბუწუწება ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „ბუწუწის გაშლა ან თმისა“.

ფშ., გუდ., მთ., ჴორჴ. პატარა წისქვილი (საპირისპიროა დოლობი, დოლაბი), ბოჭოლა ჴ., მთიულეთში: ბუჭულა – პატარა, წისქვილი – საშუალო, დოლობი – დიდი წისქვილი.

ფშ. (რაზ.-ჭყ.) მაგარ-მხრიანი მწერები საზოგადოდ“. მიმიწერია: სწორია.

ნ. კაპარი.

თ. „მაღალი ქუდი იყო წინათ“. ფშ. მაღალი ქუდი ბეწვიანი, ტყავისა“. „არა გოქვ ჩვენა“ (მთ.). „შახუჭუჭებულია“.

ნ. საბღუჯი.

ბალღები რომ ერთმანეთს ხუმრობით მოხვდება. „ნუ ბღანძულაობთ, დაიმტვრევით“ (გუდ.), გაბღანძულავება ფშ., ვაჟა 490,2, გუდ., მთ., მოჴ.

მთ., ფშ., „თითები რო გაიშლება“. დაბღაჯა მოჴ. ხელში ჩაიჭირა მაგრად. ბღაჯი მაავლო გუდ. გაიპარაო.

(ვაჟა, ცრემლები, 86) დაბერტყვა, დაფერთხვა.

მთ. რას იბღიჯები? ნ. ფხლაკვნა.

მთ., მოჴ. ნ. ბღანძულაობა.

ჴ. დახუთვილის სიარული (ძლივს რომ დადის). დაბღუნება მოჴ., ჴ. (არხ.), ფშ. ოთხზე დადგომა. წამობღუნება მოჴ. ხელების დაშველება წამოდგომის დროს.

ნ. საბღუჯი.

ჴ., ფშ., (ბაჩ. „დ“. 26), პწკალი (იქვე, 96) ბრჭყალი.

გუდ., მთ. ფრჩხილი, მოჴ. ფრჩხილის წვერი. შდრ. ბირწკილი.

ჴ. მედიატორე, მოსამართლე (ამორჩეული). მოჴ. მსაჯული, ბჭე მთ., მოჴ. შუამავალი კაცი ძმათა გაყრის დროს.

გახბჭობენ ჴ. გაარჩევენ, გადაწყვეტენ (ჴ. მას.).

ფშ. (რაზ.-ჭყ.), მრ. ბჯღლები ბრჭყალი (დათვისა, ციცისა, ფრინვლისა). მწკალი ჴ., მწკალი, ბჯღალი ფშ.