There are currently 101 names in this directory beginning with the letter ტ.
ტაბარუკი
(1) ფშ., გუდ., მთ. მოარული, ცუდად და უსაქმოდ მყოფი, სხვისი ლუკმის შემყურე, უხეირო. „მსუბუქი კაცი რომენი არის და სიტყვას არ დააცლის“ (მთ.).
ტაბკურა
თ. პატარა ტაბაკი, მრგვალი ხონჩა (ხონჩა გრძელია). ტაბკურა თ. სინის მაგვარი პატარა ხონჩა (მრგვალი).
ტაგან-ი, ტაგანა, ტაგანია
ტაგანა მოჴ. „კასრსავით ჭურჭელი, ზურგზე წამოსაკიდებელი“ (ყ. 161, 2 ქვ.), ბოჭკის მსგავსი კოდი. „ბატარას ტაგანას ვეძახით და დიდს – ტაგანას“ (მთ.). „ტაგანაი – დიდი, ტაგანიაი – ბატარა“ (მოჴ.). ჩემო ჴელის მამკიდეო, ტაგანაი ამკიდეო, თუ ტაგანს არ ამკიდებ, ჴელი მაინც მამკიდეო (მოჴ.).
ტაგანი
ფშ., საწველელი ჴ., ჴელადა მოჴ. ჭურჭელი, რაშიაც ფურს წველენ. ტაგანაჸი თ. იგივეა, რაც ფშაური ქუბდია, ე. ი. ხის სამარილე.
ტავრო
ჴ., მტავრო ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „მუჭა“, რაც ერთ ხელში დაეტევა წყალი ან სხვა რამ. ხელის თითები მოიხრება, მაგრამ „ნეფამდი“ (ე. ი. ნებამდის, ხელის გულამდის) არ უნდა მივიდეს. თუ თითები სულ მოხრილია, მაშინ მჯიღი ჴ. [ორი ხელი – პევში ჴ., პევშვი თ., მქანე ფშ.].
ტალიკანა
ჴ. პერანგის ამარა, ტალიკანა ფშ. უქონელი, ტალიკანა თ. უბარგო, ცარიელი; უშვილო დედაკაცი (ერთი ამტკიცებს: მარტო უშვილო დედაკაცზე ითქმისო).
ტანისაცმელნი
ჴ. ნიფხავი. „ტანსაცმელნი“ მორიდებული ლაპარაკის დროს იხმარება, ისე კი ჩვეულებრივ „ნიფხავი“ ითქმის, რომელიც შალისაა და ერთადერთი სამოსელია კაცისთვის ქვედა ტანზე და რომელიც ამიტომ უფრო შარვალია, ვიდრე პერანგის ამხანაგი, რომელიც ხევსურეთში არც კი იციან.
ტანკაი, ტანკები
ჴ. ორი ერთურთზე გადაბმული კეტი, რომლითაც ტკბილ-ჴოტიან ტომარას წურვენ. არტახები თ. ნ. ჭუჭკაი.
ტაროცს დგომა
ფშ., ჴ. ჩასაფრება. უტაროცა და დაჰკრა, უტაროცა და გასტაცა. ჴ. დროს მოწვერვა, დროის მოხელთება.
ტარსიკვანი
ჴ. უბეწვო ტყავი, მეში (ცხვრისა, თხისა). ტარსიკონი თ. (კახეთიდან) ერთგვარი ტყავია, თალათინი ფშ.
ტატანი
ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „ცის პირი. ცის ტატანი ჴ., თ., ცის ტატნად მოჴ. „ცის ერზე დაჩნდა კაციო“ (მთ., მლეთე). მლეთეში „ტატანი“ არ იციან. ნ. გიდელ-გიდელ.
ტაფ-ი
მთ., მოჴ., თ. დაბალი ადგილი (სადაც უნდა იყოს), ტაფა ჴ. ჩაღრმავებული ადგილი, კერძოდ თოფის ჩახმახის ამოღარული პირი, რაშიც პირის წამალი იყრება (ჴ. მას.), ჴვაფი.
ტაფობ-ი
ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „ჩავარდნილი დაბალი ადგილი ტყეში, მაყვლიან-ბალახიანი“. ტაფობა (ყ. 589, 5 და 3 ქვ.).
ტაშ-ფანდურა
მთ., მოჴ. (ყ. 137, 2 ქვ.; 158, 1 ქვ.) ფანდურის დაკვრა და ზედ ტაში, თან ცეკვა. „ტაშ-ფანდურა კაცი – მსუბუქი კაცი“ (გუდ.) ტოშ-ფანდური ჴ. სათამაშოდ დაკვრა.
ტახტა
გუდ., მთ.,მოჴ., ფშ., ჴ. უნაგირის კეხის წინ და უკან ამოშვერილი ნაწილი. „დაჰკიდა ცხენის ტახტაზე ტყავ-გაუჴდელი, რქიანი“ (ირემი) (მერკ. 15).
ტბორი
მოჴ., ჴ., თ., ლაფი მოჴ., ჴ. სველი. დატბორებული დასველებული. ტბორი ჴ. (ბაკურჴ.) ავდარი. ნ. ლაფი.
ტენა, ტენება
იტენებს ჴ. იტენის; ვსტენიორთ თქუენის წყალობით ჴ. საწყლურად ვცხოვრობთ. მიტენებული ჴ., ფშ. მიკუნჭული.
ტეტეჩ
გამოტეტეჩება მთ. (ჴადა) გამოყეყეჩება, გამოშტერება, გონის დაკარგვა (მლეთეში არ იციან). გატეტეჩება ჴ., ფშ. გაშეშება.
ტეხა, გატეხა, გატყდომა
შამილი რომ გატეხეს მთ., მოჴ., თ. ყარსი რო გატყდა . ჴმა გატყდების ჴ. ხმა გავარდება. პირობის გატეხა ჴ. პირობის არ შესრულება. წყლის გატეხა წყალს გასვლა (ჴ. მას.).
ტიალი
ჴ. მოსპობილი, გაჩანაგებული (საწყევარი სიტყვაა). სატიალე ჴ. მოსასაპობი. სრუ გაგატიალებთ ჴ. სულ მოგსპობთ (ჴ. მას.).
ტილ-ჩუტა
ჴ., ფშ., წილ-ჩუტა მთ., მოჴ. „სენია ერთგვარი, მომეტებულათ ფეხისა და ხელის გულებში დაემართებათ ხოლმე. შიგნით კანქვეშ საშინელ ქავილს და წვას გრძნობს ადამიანი. წამლათ ხმარობენ: ნედლ თხილის ჯოხს მოჭრიან და ცეცხლში გაახურებენ და იმით დადაღავენ“. ფატარი ჴ., ფშ.
ტკბილი
ჴ., ფშ. (ლუდის ტკბილი), დარკო თ. სვე-მიუცემელი ლუდი. ლუდს ასე აადუღებენ: ქერს ან სიმინდს ჩაჰყრიან ტომრებში და ტომრებს წყალში ჩასდებენ. წყალი გაუჯდება მარცვლებს. წყალში ტომრები ორი-სამი დღე უნდა იყოს. შემდეგ ამოიღებენ და დაჰყრიან სქლად და თბილად დააფარებენ, რომ გაღვივდეს.ყლორტებს რომ გამოიღებს, დატკბება. მაშინ მზეზე გაშლიან გასაშრობად. ეს არის ფორი. შემდეგ დაფქვენ (ფორის ფქვილი) და სალუდე ქვაბში წყვით გადაიღებენ. ორ იმდენ წყალს დაასხამენ და ადუღებენ. როცა დაიშრობს და იმდენი დადგება, რამდენიც ფორის ფქვილი დააყარეს გადმოიღებენ და ტომრებში გასწურვენ. დადგება ტკბილი. ტკბილს ისევ ქვაბში ჩააბრუნებენ, სვეს დააყრიან და კიდევ ადუღებენ. ადუღებენ და კიდევ ადუღებენ. ადუღებენ იმდენ ხანს, რომ სვე გამოიხარშოს და ტკბილი გაამწაროს. შემდეგ ტომრებში გასწურვენ (სვის წვენი, სისწვენი), გადაიღებენ კოდში და საფუარს (ჭიჭს) მისცემენ, შემდეგ ერთ კვირეს სასმელად დადუღდება.
ტკეცა
ჴ. ცემა, უტკეცს („ცოლს ვერვინ უტკეცს“) ჴ. უცემს, ტკიც სცემა“ (ბეს.) ტკეცა თ. ცემა. წყვეტ. ტკეცა (ჩაღმებში), ტკიცა (პირიქითში). ტკეცილაჸება: იტკეცილაჸეს თ. იჩხუბეს. ტკეცა ჴ. გარტყმა, ცემა. ვტკიცე მოჴ.
ტმოშტი
თ. ხონი, გობი. თუშური ტმოშტი მხოლოდ იმით განირჩევა გურული გოსაგან, რომ ფეხებზე დგას და სახურავი აქვს.
ტმუკვა
ფშ., ჴ. (რაზ.-ჭყ.) „ხტომა, ტოკვა. ვირი ტმუკავს, როცა საკუდარს ამოსდებენ ხოლმე“, „ძროხამ იცის ტმუკვა“ (მთ.), ტმუკავს – იწიხლებაო (მოჴ.), ჴ. იგივე.
ტოლ-ი
(1) გუდ., მთ., მოჴ., ფშ., ჴ., თ. (ყ. 558, შნშ.) მატყლისაგან გაკეთებული საჩოხე შალი, შინ მოქსოვილი შალი; მატყლის ქსოვილი. ტოლის წკეპლა ნ. წიბო. ბებერას ტოლი მოჴ., ბებერათ ქსელა ჴ. ობობას ქსლი.
ტოლ-ი
(2) თ. ქოჭის კავი. ... ტოლ-ი (3) ჴ. (შატ.), თ. ორ-ტოლი ორ-კაპი, სამ-ტოლი სამ-კაპი, ოთხ-ტოლი ოთხ-კაპი და შემდგომი.
ტოლამანი
(ყ. 264, 1), ტოლომანი გუდ., მთ., მოჴ. (ყ. 266, 13 ქვ.) „სალდათს რო აცვია“. ტოლომანა ჴ., თ. ფარაჯა.
ტოლება
ამოტოლება ჴ. ამოფარება, ერთმა ხევსურმა: „მორბოდა ჴარი, ირემი, ეტოლებოდა თხილებსა“. უეჭველია, ეს სიტყვები წარმოადგენს შემდეგ ადგილს ვაჟა ფშაველას თხზულებიდან: 134, 13 – 14.
ტორ-ი
ფშ. (რაზ.-ჭყ.) „საცემი რამე, მუშტი. მიტორვა მიტყეპა“. ტორ-ი ჴ. დიდი ჯოხი (მხარზე რო გაიდებენ საჩხუბრად და სხვ.).
ტორვა
ფშ. (ფშ., იმერ. ჭყ.) „ხარბათ ჭამა, ყლაპვა“. თ., მთ., მოჴ. იგივე. ტორავსო – ბევრსა სჭამსო (მთ.), ამოტორა ერთი ჯამი (მთ., ჴ.) „შადლანგაო, ისიც იციან ჩვენში“ (მოჴ.).
ტოტი
ჴ. ფეხი (ცხენისა): „ტოტებზე დგების“, (გადატანით) კაცის ხელიც: აჴდოლა გოშტიკაური ტოტით სადამ თხრის ქვიშათა.
ტრუკი
მოჴ. ტრაკი. „დედიშენის ტრეკმა“. ტრაკ-ტრუკობს ჴ. წარა-მარა ლაპარაკობს. „სომხებმა იციან ეგეთი ქართული“ (მოჴ.).
ტუმბო
(ბაჩ. 21) მორევი. ნ. გვირაბი. ტუმბო ჴ. იგივეა, რაც გვირაბი, გურაბი. თ., ფშ. ღრმა და დიდად დაგუბებული წყალი მდინარეში.
ტუტა
(2) ჴ., ფშ. ლურჯად საღებავი. სამღებრო მასალა, შემდგარი ადუღებული ნაცრისა, ლილისა და თავშავა ბალახისაგან (უკანასკნელი შეიძლება არ ერიოს).
ტყლაპ-ი
გუდ., მთ., მოჴ., ჴ. მჩვარი. „მჩორი საქართველოში იციან“ (მთ.). თიკვი ფშ., სკორის ტყლაპი თ. გატყაპული (ყ. 846), გატყნაპული მთ., მოჴ. გაბრტყელებული. ბაყაყივით გაიტყნაპაო (მთ.). გატყლაპაჸებული თ.
აკაკი შანიძე, მთის კილოთა ლექსიკონი
ლექსიკონში შესულია ის სიტყვები და განმარტებები, რომელიც ავტორმა მოიპოვა 1911 და 1913 წლებში ჩატარებული მივლინებების დროს.
აკაკი შანიძე, თხზულებანი, ტ. 1, თბილისი, 1984 წ.
ელექტრო ვერსია მოამზადა მანანა ბუკიამ