მეგრული ანდაზები

მეგრული ანდაზები

All |
There are currently 1890 names in this directory
ადრეიან
ადრეიან ენადგინა ყურდგელშა წიარს ვამაჭიშენია ადრე ენადგინა ჸურდგელც წიარი ვეგიოჭიშუანსია.ადრე ამდგარსა კურდღელსა ვერ დაეწევა მწევარიო. (13)
ადრეიანი
ადრეიანი ირფელი ჯგირი რე ღურაში მეტია.ყველაფერი ადრეული სჯობია სიკვდილის მეტიო.
ათოსუმა
ათოსუმა უჩქჷნი თის ათოსქირაფათი უჩქჷნია.„ჩაფსმა რომ იცის იმან ამოშრობაც იცისო“ეთოშოლუა უჩქუნ თისჷ ეთოსქირაფა ხოლო უჩქუნია.„ჩასველება რომ იცის იმან ჩაშრობაც იცისო“.
ათოფსუმაშ
ათოფსუმაშ წამალ ღოლეს დო მაჟია ქოდიჭყუა.„ჩაფსმის წამალი გაუკეთეს და მეორე დაიწყოო“.ბაღანას ეთოფსჷმაში წამალი გაუკეთეს დო ეთოწიკუა ქიდიჭყუა.„ბავშვს ჩაფსმის წამალი გაუკეთეს და ჩასვრა დაიწყოო“.ბავშვმა ჩასველება იცოდა წამალი უყვეს - ჩასვრაც ისწავლაო.
აკა
აკა სიტყვას ორხვალი კოც ქაარაგადაფუანანია.„ერთ სიტყვას დასახვრეტ კაცსაც ათქმევინებენო“.
აკაშა
აკაშა მარცხი ქომოხვადუნ უკულ ნარღება მუს ოხვარუნია.„ერთხელ მარცხი რომ მოხდება მერე ნაღვლობა რას უშველისო“.
ალალ-მართალ
ალალ-მართალ კოჩის ღორონთი ვემიოდინუანსია.„ალალ-მართალ კაცს ღმერთი არ დაკარგავსო“ ალალი კაცის საქონელი ქვაზე იდვას – არ დადნება.
ალალობა
ალალობა სარალობა რენია.„ალალობა საბრალობა არისო“.
ალანსია
ალანსია ცხენი ვართი ღურელო უდინუ დო ვართი ცოცხალოვა.„ალანს ცხენი არც მკვდარი დაეკარგება და არც ცოცხალიო“.
ალაყურტის
ალაყურტის ხოლო ყირტუა ოკონია.„მსმელს (მყლაპველს) ისევ სმა (ყლაპვა) უნდაო“.
ალმაძიცეს
ალმაძიცეს ალმანგარე უჯგუნია.„სიცილში მოზიარეს ტირილში მოზიარე სჯობიაო“.ელმაძიცეშა ელმანგარე გისხუნუდასია.„მოცინარ (თანამგრძნობს) მოტირალი (თანამგრძნობი) გერჩიოსო“.ველმოძიცუა ელმონგარი.„არ შემომცინო შემომტირეო (ტირილით თანამიგრძენიო)“.
ამდაღარი
ამდაღარი ღურა ჭუმეშავა.„დღევანდელი სიკვდილი ხვალამდისო“.
ამდღა-ჭუმე
ამდღა-ჭუმე დღას ველიებუნია.„დღეს-ხვალე არასოდეს დაილევაო“.
ამდღა-ჭუმეთი
ამდღა-ჭუმეთი ზოთონჯქ ქუმაჭიშუა.„დღეს-ხვალეთი ზამთარმა მოუსწროო“.დღე-მეხვალიე კაცსაო თოვლი მოუვა კარსაო.
ამდღარ
ამდღარ საქმე ჭუმეშა ვაგნოდვავა.დღევანდელ საქმეს სახვალიოდ ნუ გადადებთ
ამინდი
ამინდი ოჭუმარეშე მერჩქინდუნია.„ამინდი დილიდან დააჩნდებაო“.
ანარკიაშა
ანარკიაშა ჩხომი ჭვილი მეუღუდესია.„ანაკლიაში თევზი შემწვარი მიჰქონდათო“.ანაკლიაში ერთ კაცს შემწვარი თევზი მიჰქონდაო (92)
ანგარიში
ანგარიში ჯიმა დო ჯიმა შქას რენია.„ანგარიში ძმასა და ძმას შორის არისო“ანგარიში საჯიმალოს ხოლო რენია.„ანგარიში საძმოშიც არისო“.ძმამ ძმას ანგარიში უყო ისევ ძმები იყვნენო
ანგიშ
ანგიშ მანგი ჩანჩალაკია.ანგიშ მანგი თანგიენია.ალხანას ჩალხანა არ დაელევაო. (82)
ანგურა
ანგურა მუზმა ხეჭერუენი წინდა ვამკურცჷ.„კეცი რამდენიც უნდა ფხიკო ჭუჭყი არ გამოუვა“.აგურს რეცხდნენ და უარესი წვენი გასდიოდაო. (8)
ანთალაქ
ანთალაქ მა მაღორუ ანთალას მა ვაღორენქ.„ანთელავამ მე მომატყუა ანთელავას მე ვატყუებ“.
ანთხებულ
ანთხებულ ცხენს ნაბადის ვაძირანანია.„დამფრთხალ ცხენს ნაბადს არ აჩვენებენო“
ანწი
ანწი მაჟია დუს მითინ ვემნორდგუნსია."აწი მეორე თავს არავინ დაგადგამსო."
არგუნი
არგუნი ცხვენს გიმაძუდუა დო ხოჯი ეშე ეშმაჸუნდეს ოჸვილაროვა."ცული სხვენზე იდო და ხარი ზევით აჰყავდათ დასაკლავადო."არგუნ სოდე ძჷდჷნი ჩხოუ თექი მეჸუნდესია ოყვილუშა."ნაჯახი სადაც იდო ძროხა იქ მიჰყავდათო დასაკლავად."ხარი დასაკლავად დანასთან მიჰყავდათო.
არგუნს
არგუნს ვაჭკირუნ თინა ნინაქ გოჭკირუა."ნაჯახმა რომ ვერ გაჭრა ის ენამ გაჭრაო."
არგუნცჷ
არგუნცჷ ბურჭული გიოჸოთესია.უჭკუო კოჩქ არგუნს ბურჭული ხოლო ქეგეუძინუა."უჭკუო კაცმა ცულს წალდიც მიაყოლაო".არგუნიას ბურჭულია გეუძინესია.კაცს წყალში ცული გადაუვარდა წალდიც თან გადააყოლაო. (I235)
არდგილიშ
არდგილიშ ლებიას არდგილიშ წყარი ხაშუნსია."ადგილის ლობიოს (იმავე) ადგილის წყალი მოხარშავსო".ლეჩხუმურ ლობიოს ლეჩხუმურივე წყალი მოხარშავსო.
ართ1
ართ დღაშ მეტებულ საქმექ ჟარნეჩ დღაშა გინიდუა."ერთ დღეს მოტოვებული საქმე ორმოც დღეზე გადავიდაო (ორმოცო დღით გადაიდოო)."გადადებულო საქმე ეშმაკისააო. (33I0)
ართ2
ართ სენ ფაფირს ონოღია გიოდინუ ხინტკირიაქია."ერთი თეფში ფაფისათვის ონოღია დაეკარგა ხინტკირიასაო"
ართ3
ართ ქიჸანას პაპას ვადუჯერესია დო ჯოღორს – ქოვა."ერთ ქვეყანაში მღვდელს არ დაუჯერეს და ძაღლს – კიო".
ართ4
ართ ღორონთ ორწყე ჩქიმ სიმართლესია."ერთი ღმერთი ხედავს ჩემს სიმართლესო."
ართ5
ართ შურიშო ქოთქვი დო ართ გურიშოვა."ერთი სულისთვის თქვი და ერთი გულისთვისო."
ართ6
ართ ხოჯის ტყები ჟირ(ი)შა ვემკანწყუმუნია.ერთ ხარს ორი ტყავი არ გაძვრებაო.
ართი1
ართი ბჟაშე ჸვალი დო მარწვენი ართო ვაგშუურსია."ერთი რძიდან ყველი და მაწონი ერთად არ გამოვაო".
ართი10
ართი იძიცანცჷ-და დუც გაძიცანცია, ჟირი იძიცანცჷ-და ართიანც გაძიცანანია, სუმი იძიცანცჷ-და საქმეშენი იძიცანანია."ერთი თუ იცინის თავს დასცინისო, ორი თუ იცინის ერთმანეთს დასცინიანო, სამი თუ იცინის საქმეზე იცინიანო."
ართი11
ართი კოს სუმი კოჩქ "ჸვერე რექია" ქუუწუდა თოლიშა ხეს ქომიფუჩონუანს."ერთ კაცს სამმა კაცმა რომ უთხრას "ბრმა ხარო" თვალებზე ხელს მოისვამსო."ორმა კაცმა რომ გითხრას ბრმა ხარო თვალები დახუჭეო.
ართი12
ართი კოც ხვალე სოფელი ვაშენებენია."ერთი კაცი მარტო სოფელს ვერ ააშენებსო."ერთი კაცი სოფელს ვერ ააშენებსო სოფელი კი ერთ კაცს ააშენებსო.
ართი13
ართი კოჩიშო ჟირი კოჩი ლაშქარი რენია."ერთი კაცისთვის ორი კაცი ლაშქარი არისო."ორი კაცი ერთ კაცზე ლაშქარიაო.
ართი14
ართი ლუკა თოფურქ თუნთის ქიგიოსქიდუა."ერთი ლუკმა თაფლი დათვს დარჩაო."
ართი15
ართი მატახალც ოში მუმაგებელი ვეიალენია."ერთ მტვრეველს ასი მომგები ვერ აუვაო."
ართი16
ართი მორქიათ ჯა ვეკვათენია."ერთი მოქნევით ხე არ მოიჭრებაო".ერთი შემოკვრით ხე არ წაიქცევაო
ართი18
ართი მორქიათ ჩქიმი სქუას ლევანი გივოდვია."ერთი მოქნევით ჩემს შვილს ლევანი დავარქვიო".ართალამო ჩქიმ სქუას ლევანი გივოდვია."ერთბაშად ჩემს შვილს ლევანი დავარქვიო".
ართი19
ართი მოჭვალუათი სელეგინი ვეჭვალენია."ერთი მოწველით სულუგუნი არ მოიწველებაო".49 ართი ოხვამე დოტახეს დო მაჟიას აკეთენდესია."ერთი ეკლესია დაანგრიეს და მეორეს აკეთებდნენო".
ართი2
ართი დორულაფას წყარო ხოლო ქიდირულუანსია."ერთ დაძინებას წყალიც დაიძინებსო".ერთი პირი ძილი წყალსაც მოუვაო.
ართი20
ართი ოხვამერი პაპასითი ქააჩირთუნია."ერთი ალილო მღვდელსაც შესცდებაო.
ართი21
ართი რდას ჯგირი რდას მუთუნიშა ღირჷდას."ერთი იყოს კარგი იყოს რამედ ღირდესო".
ართი22
ართი სქუა-ვამხე სქუა ჟირი სქუა – ჯგჷრი სქუა სუმი სქუა – სრული სქუა სუმიშ უკული ჩხოროჯგუა."ერთი შვილი – არ მყავს შვილი ორი შვილი – კარგი შვილი სამი შვილი – სრული შვილი სამის შემდეგ – ცხრასავით". ართი სქუა – ვამხე სქუა ჟირი სქუა – ჯგჷრი სქუა სუმი სქუა – სრული სქუა ოთხი სქუა ხუთი სქუა – ბუნტი სქუა."ერთი შვილი – არ მყავს შვილი ორი შვილი – კარგი შვილი სამი შვილი – სრული შვილი ოთხი შვილი ხუთი შვილი – ბუნტი შვილი".ერთი შვილი – ღობეს ჩხირი ორი შვილი – ვითომ შვილი სამი შვილი – მართლა შვილი ოთხი შვილი – აი შვილი!
ართი23
ართი შხურიშო ქობთქუათ დო ართი გერიშო."ერთი ცხვრისათვის ვთქვათ მეორე კი მგლისათვისო".
ართი24
ართი ცოდა მაქიმინალს უღუნია დო ოში მარაგადესია."ერთი ცოდვა მქნელსა აქვს და ასი კი მთქმელსაო!"
ართი25
ართი ცოდა მახინჯის უღუნია დო ჩხორო – მინჯესია."ერთი ცოდვა ქურდს აქვსო და ცხრა – პატრონსო."ქურდმა ერთი ცოდვა ქნა დამკარგავმა – ათასიო.
ართი26
ართი წიკვილ ღეჯქ ოში ღეჯი დოწიკუა."ერთმა წვირიანმა ღორმა ასი ღორი გასვარაო".
ართი27
ართი ჭკვერულს ბორო ხოლო თქუანსია."ერთ ჭკვიანურს სულელიც იტყვისო."ართშა ხანგასჷთ დუჯერა."ერთხელ გიჟსაც დაუჯერებენო".ერთი რეგვენსაც დაეჯერებაო.
ართი28
ართი ხართას ვენოძჷდ დო მაჟიაშა გინმარღვანდესია."ერთ ტომარაში არ იდო და მეორეში გადაჰქონდათო (ყრიდნენო)."ართის ვენოდგჷდჷ დო მაჟიას ინაბუნდესია."ერთში არ იდგა და მეორეში ასხამდნენო."
ართი29
ართი ჸორადილი უშქური ოში უშქურც ჸორიდუნცია.ერთი დამპალი ვაშლი ცხრა ვაშლს დაალპობსო.
ართი3
ართი დღა ბაღირესით ქოხვადუნია."ერთი კარგი დღე ბეღურასაც ხვდებაო."ართ დღას მუნდი ხოლო ქოძირუნსია."ერთ დღეს უკანალიც ნახავსო".დრო ქომურსია ფონს მუნდით ქარჩქინანს დუსია."დრო მოვა და ფონში საჯდომიც გამოაჩენს თავსაო."
ართი30
ართი ჯიმა ღურუდუა მაჟირა ბაწარს წკუმონტუნდუა."ერთი ძმა კვდებოდა და მეორე (ძმა) თოკსა გრეხდაო."უნჩაშ ჯიმა შიბულენდუა დო უკულაში ბაწარს წკუმონტუნდუა."უფროსი ძმა შოულობდა და უმცროსი თოკსა გრეხდაო."
ართი4
ართი ვაი რე მაჟირა – უია."ერთი ვაი არის მეორე – უიო".ერთი ვაია მეორე ქვაიაო.
ართი5
ართი ვაშუნ თის ჟირ ქოჩესია."ერთი რომ არ დალია იმას ორი დაალევინესო".ართი ვაჭკომუნი თის ჟირი ქოჩესია."ერთი რომ არ ჭამა იმას ორი აჭამესო".
ართი6
ართი ვეჩინუნ თის ჟირი ქაჩინებაფესია."ერთი რომ ვერ იცნო იმას ორი აცნობინესო".
ართი7
ართი თეში ვეჭყორდჷ მაჟიაქ ვეგეკეთასიე (ვადოხორასიანი)."ერთი ისე არ ამოწყდება მეორე არ გაკეთდესო (დასახლდესო)."ღმერთმან ერთი ვით აცხონოს თუ მეორე არ წაწყმიდოს. (ვტ)
ართი8
ართი თხირიში გური ჩხორო ჯიმალეფქ გირთესია.ერთი თხილის გული ცხრა ძმამ გაიყოო. იხ. N 1842
ართი9
ართი იბირსინი თიწკჷმა მაჟია ინგარსია."ერთი რომ მღერის მაშინ მეორე ტირისო."
ართის
ართის ლაშქარ უჭირდუ დო მაჟირას-ხვიტი."ერთს ლაშქრობა (ომი) უჭირდა და მეორეს – ხვიტიო (მჭადი)." 68 ართის მუ უჭირცჷნი მაჟიას მუ უჩქჷნია."ერთს რა უჭირს მეორემ რა იცისო."
ართიშა
ართიშა კოც ნახაფულით ხოლო დაღორენანია."ერთხელ კაცს ნაფოტითაც მოატყუებენო."ართშახ ჯოღორს ნახაფულით დააღორენა მარა მაჟიაშახ ქობალიშა ხოლო ვემურსია."ერთხელ ძაღლს ხის ნაფოტითაც მოატყუებენ მაგრამ მეორეჯერ პურთანაც არ მივაო."
ართიში
ართიში მეტიშა ხვალე ბული იტყაბარუნია."ერთზე მეტად მხოლოდ ბლის (ხე) ტყავდებაო."
ართო
ართო – უცბას სოფელი ვაშენებენია."ერთი – უცებ სოფელი არ აშენებულაო".ერთ დღეს ქვეყანა არ აშენებულაო.
ართშა
ართშა დედიბის ხოლო ქამარცხინუ კურდღელქ."ერთხელ დედაბერსაც შემოემარცხა კურდღელიო."ერთხელ ჯოჯოხეთსაც მიადგება მზეო
ართშახ
ართშახ დინაბადი ართიძახ ღურუნია."ერთხელ დაბადებული ერთხელ კვდებაო."
არიკის
არიკის ართკაკალი ტყურა ვარენია."ზღაპარში არცერთი ტყუილი არ არისო."
არძა
არძა ართი ჯვარალეფი რენანია."სულ ერთი ჯვარალები არიანო."
არძაშ
არძაშ წოხოლე მიოღვარუნი თი გინი არძაში უკული ოწინესია."ყველაზე წინ რომ დაიბღავლა იმ ხბოს ყველაზე ბოლოს მოაწოვესო."არძაშ წოხოლე მიოღვარუნი თი გინქ ბოლოშა ქიდოსქიდუა." ყველაზე წინ რომ დაიბღავლა ის ხბო ბოლოს დარჩაო."არძოშ წოხოლე მიმაღვარალი გინი არძოშ უკახალე მიაშქვეს დიდაშავა."ყველაზე უწინ რომ ბღაოდა ის ხბო ყველაზე უკან (ბოლოს) მიუშვეს დედასთანაო."გინქ არძოშ წოხოლე მიოღორუა დო არძოშ უკულ მიაშქვესია (ძუძუშ ოწუშა)."ხბომ ყველაზე ადრე მიაბღავლა და ყველაზე უკან მიუშვეს (ძუძუს საწოვადაო)."დუდო მიოღვარუნი ი გინი ბოლოშა ვეიოწინესია."პირველად რომ იბღავლა ის ხბო ბოლოს მოაწოვესო."
აფხაზას1
აფხაზას ტყვიაქ ქგმოხვადუა დო ჯიქის თინა უჩქუდუა ჯიკის მიოგჷდუე."აფხაზს ტყვია მიხვდაო და ჯიქს ის ეგონაო ჯირკს შეერჭოო."ჩემს იქით თოფი რომ კაცს მოხვდეს ვითომ კუნძს მოხვედრიაო.
აფხაზას2
აფხაზას ცხენიშ სახელქ გაჭყორდუა."აფხაზს ცხენის სახელი დაავიწყდაო."იმერელს მჭადის სახელი დაავიწყდაო.
აფხაზაქ1
აფხაზაქ თქუა: ღორონთი კოს გაჭყორუნი ჭკუას მიდუღანსია.ღორონთი მისით გაჭყორუნი ჭკუას მიდუღანსია."აფხაზმა თქვა: ღმერთი კაცს რომ გაუწყრება ჭკუას წაართმევსო."
აფხაზაქ2
აფხაზაქ უწუ ბაღირეს: სი ოხერი ირო წიწილა რექიაო?!"აფხაზმა უთხრა ბეღურას: შე ოხერო სულ მუდამ წიწილა უნდა იყვეო (რომ მუდამ წივიო)?!"
აფხაზაქ3
აფხაზაქ უწუა ჭყოლირ აფხაზას: კუსანქჷნი მარგალიში კვიწიწი ხოლო ვაგოჭირუნია."აფხაზმა უთხრაო დაჭრილ აფხაზს: რომ კვნესი მეგრელის მუწუკი ხომ არ გჭირსო."
აფხაზაში
აფხაზაში ნაჭყა რენია: ვართი სქანით რჩქინუდასია ვართი შხვაშა დაიჯერებუდასია."აფხაზის დანაწყევლი არისო: არც შენით გცოდნოდესო და არც სხვისთვის დაგეჯერებინოსო." ურიაქ თქუა: სქანი ვაიჩქუდასია დო შხვაში ვაგაიგონებუდასია."ებრაელმა თქვაო: შენი არ იცოდეო და სხვისი არ გცოდნოდესო (გაგეგონოსო)."
აფხაზეფი
აფხაზეფი კოწიას იფუჩუანდესია დო მიხას უხუჯუანდესია."აფხაზები კოწიას იფიცებდნენო და მიხას ემხრობოდნენო ("მხარს უჭერდნენო")."
აქლემი
აქლემი (არქემი) თეში ვაშურდუნია თიში ოღალ გჷრჷნქ მიდეღასიე. "აქლემი ისე არ დაიღლებაო მისი ტვირთი ვირმა წაიღოსო."აქლემი ისე არ დავარდება რომ ვირის საპალნე ვეღარ აიკიდოსო.
აშო
აშო ძიცა-ძიცათ მოჸუნდესია ვიშო ნგარათ ვერაჸუა."აქეთ სიცილ–სიცილით მოყავდათ იქით ტირილით ვერ გარეკესო (გააგდესო)."
აშოთია
აშოთია ვიშოთია რენია."აქეთია იქითია არისო".მომციას მიმცია უნდაო.
ახალაიაშ
ახალაიაშ ოსურეფი პატარაიაშ ოსურეფს მიშარაგადანდესია."ახალაიას ცოლები პატარაიას ცოლებში ლაპარაკობდნენო."ახალაიაქ პატარაიას მიშასხაპუა."ახალაია პატარაიას ცეკვაში ჩაერიაო."ახალაიაშ ჯოღორი გოშუას ჯოღორენს მიშალალანდუა."ახალაიას ძაღლი გოშუას ძაღლებთან ყეფდაო."
ახალი1
ახალი მოჯგირეშენი ჯვეშის ნუ მიოჸოთა."ახალი მოყვრის გამო ძველს ნუ დაკარგავ."ახალი მეგობარი გაიჩინე ძველს ნუ დაივიწყებო.
ახალი2
ახალი მუმა ნაღურაშა დო ახალი ჩილი მუნაჸუნეფი კოჩიშა მათხილებელი რენია."ახალი მამაგარდაცვლილი და ახალი ცოლმოყვანილი კაცი მოსაფრთხილებელი არისო."
ახალი3
ახალი მუმა ნაღურა კოჩი დო ახალი ოსურამი კოჩი ჟირიხოლო ართი რენია – აკაშა მუთუნი ვერაგადენია."მამა ახლადგარდაცვლილი (კაცი) და ახალცოლშერთული კაცი ორივე ერთიაო – არცერთისათვის არაფერი ითქმებაო."
ახალი4
ახალი ოქოსალი ჯგირო ქოსჷნცია.ახალი ოქოსალი არძა ჯგირო ხუშუნსია."ახალი ცოცხი (ყველა) კარგად გვისო."ახალი ცოცხი კარგად ჰგვის ძველი მოატანს ქვიშასაო.
ბაბუ
ბაბუ ღურუს მოთაშა ოწურუანდუა."ბაბუა სიკვდილს შვილიშვილისკენ მიუთითებდაო."ბაბუშა ღურუქ ქუმორთუა დო მოთაშა ქემიოწურუა."ბაბუასთან სიკვდილი მოვიდა და შვილიშვილთან მიასწავლაო."
ბაბუს1
ბაბუს დო მოთას ართ ჭკუა უღუნია."ბაბუას და შვილიშვილს ერთი ჭკუა აქვსო."
ბაბუს2
ბაბუს მოთა ჭკუას ოგურუანდუა. "ბაბუას შვილიშვილი ჭკუას ასწავლიდაო."შვილიშვილი ბაბუას ძველ დროს ასწავლიდაო.
ბაბუს3
ბაბუს მოთა ხუს კილახედუა დო გორუნდუა."ბაბუას შვილიშვილი მხარზე ეჯდაო და ეძებდაო."დიდას ბაღანა ხუცუ კილახედუა დო გორუნდუა."დედას ბავშვი მხარზე ეჯდა და ეძებდაო."
ბაბუშ
ბაბუშ ნაჭკომა ჸუმურქ მოთას მეკვათ კიბირია.ბაბუქ ჸუმური ჭკომუა დო მოთას კიბირი კვათუა.პაპის ნაჭამმა ტყემალმა შვილიშვილს მოსჭრა კბილიო.
ბაღანა
ბაღანა იგარდუა: მუშენი იგარქია დო – გუმალე დო თიშენია. 'ბავშვს ჰკითხეს: რადა ტირით და – გამიდის და იმიტომაო.
ბაღანას
ბაღანას ნება ქიმეჩია-და ჸუდეს დოჭუნსია."ბავშვს ნება თუ მიეცი სახლს დაწვავსო."ბავშვი მაღლა ავწიე და თავში ჩამკრაო.
ბაღანაქ1
ბაღანაქ თქუა: წიწით მა ფაფუთ მა ბებით მა ბაბუთ მა ბაბათ მა დო წანათ მავა."ბავშვმა თქვაო: ხორციც მე ფაფაც მე ბებიაც მე ბაბუაც მე მამაც' მე და წლებიც მეო."
ბაღანაქ2
ბაღანაქ თქუუა: ბიძიში ოხვამური ბაბას გოტიბინაფუდასია. ."ბავშვმა თქვაო: ბიძიას სალოცავი მამას მიეგოსო ("გასთბებოდესო").
ბაწარი
ბაწარი ვით ორგია წყუშე გეშეღუ კოჩქ დო ეჩ ორგიას ქედნაჸოთუა."ბაწარი ათი მხარი ჭიდან ამოიღო კაცმა და ოც მხარ ჭაში ჩააგდოო."
ბედი1
ბედი მუში ქოგიღუნ - სქანი რენია."ბედი რისიც გაქვს - შენი არისო."თუ კაცსა ბედი აქვს მოზვერიც დაუმაკდებაო.
ბედი2
ბედი ქომუჩი დო წყარს გიმოჸოთია."ბედი მომეცი და წყალში ჩამაგდეო."იღბალი ქომუჩია დო წყარს გეფჩია."იღბალი მომეციო და წყალში ჩამაგდეო ("წყალს მიმეციო").ბედი რენია თქვია დო წყარს ქინასხაპია."ბედი არისო თქვი და – წყალში ჩახტიო."ბედი მომეც და სანაგვეზე გადამაგდეო' (2ტ6)
ბედიში
ბედიში გვერდი ცადა რენია."ცდა ბედის მონახევრეაო."
ბედნიერი
ბედნიერი მაჭიშუანცია დო უბედური ვაჩანცია."ბედნიერი მიასწრებსო და უბედური არ აჭმევსო."
ბედშა
ბედშა მითინს ვანტინენია.ბედიშა კოს ვამდაართენია."კაცი ბედს ვერ გაექცევაო."ბედი რომ მოდიოდეს – დაჯექ და უყურეო რომ მიდიოდეს მაშინაც დაჯექ და უყურეო
ბერგი
ბერგი დიხას ვადაჩირთჷნია (ვეჲოჩირთუნია).თოხი მიწას არ დასცილდებაო.
ბინეხამი
ბინეხამი ჯას მოკულეს დო უბინეხეს ქოდაახვამეს."ვაზიან ხეს გაუარეს და უვაზოს დაულოცეს."ბინეხის მიკულესია დო ბურეხის გინაგეს მარდია (ქოდახვამესია).„ვაზს გვერდი აუარეს და ბურეხს მისცეს სალამიო (მადლი მოახსენესო)."
ბინეხიში
ბინეხიში დუმარგუაფალიშა ღვინი ვადეხარებე."ვაზის დამრგველს ღვინოზე უარი არ ეთქმის."
ბოლოს
ბოლოს არძა ბული გიჭვახუანსია."ბოლოს ყველა ბალი მოიმჟავებსო."ბალი წვერში გამწარდებაო.
ბორიაშ1
ბორიაშ მაჩიჩალს გორია მიდეღანსია."ქარის დამპეპლავს ქარი წაიღებსო."ქარქვეტას გზა ქარმა იცისო.
ბორიაშ2
ბორიაშ მოღალირს ბორია მიდეღანსია.ქარის მოტანილს ქარი წაიღებსო.
ბორო1
ბორო დუდი ჯგუნჯგიშ გიოთოლარი ენია."სულელი თავი სარზე (ბარჯგზე) დასათლელიაო."
ბორო2
ბორო (ხანგა) დუს ეშე ხოკუნანია."სულელ (გიჟ) თავს აღმა პარსავენო."
ბორო3
ბორო ვარდასჷნ ჭკვერს ფასი ვაგიაძვენუ."სულელი (რომ) არ იყოს ჭკვიანს ფასი არ დაედებოდა."
ბორო4
ბორო ინა ვარდუა მიქჷთ ცხვინშა გიმედუა ჸვანა ბორო თინა რდუა მიქჷთ თის ელამათირუა (ეამხანაგუა). "სულელი ის არ იყოო ვინც სხვენზე შეინახაო ("შემოიდოო") ყანა სულელი ის იყოო ვინც იმას აჰყვაო (შეუამხანაგდაო)."
ბორო5
ბორო სკოჩის ჭკუა აში მუში უბორაშიწკჷმა. "სულელი კაცი ჭკუას მასზე უფრო სულელთან იპოვისო."
ბორო6
ბორო სინჯაქ მუთ ჩილორთის ქოძირუნი ირფელი მუშოთ უჩქუდუა."ბრიყვმა სიძემ რაც ცოლეურისას ნახა ყველაფერი სათავისო ეგონაო."
ბოროში
ბოროში სქუა ბორო იჸინია."სულელის შვილი სულელი იქნებაო."
ბჟას
ბჟას მინაჯინენი ირო მინახვილუა უჩასია. "რძეს რომ ჩახედო („რძეში რომ იყურო") ყოველთვის შეამჩნევთ შავს.“
ბრელ1
ბრელ კოს მუშ ხე დო ბირგული ნათხუა აფუნია."ბევრს თავისი ხელი და მუხლი ნათხოვარი აქვსო."
ბრელ2
ბრელ ფითქის ბრელ შურიში ებარა ოკონია."ბევრ ფაფას ბევრი სულის ბერვა უნდაო."
ბრელი1
ბრელი რაგადი (რაბადი) დო ჭიჭე საქვარია."ბევრი ლაპარაკი (ხმაური) და ცოტა საქმეო."როცა სიტყვა ხშირდებაო მაშინ საქმე მცირდებაო.
ბრელი2
ბრელი ძიცას ბრელი ნგარა მოჸუნცია."ბევრ სიცილს ბევრი ტირილი მოჰყვებაო."სიცილს ტირილი მოსდევსო.
ბრელი3
ბრელი ხანიში გოლოფას დიდი ტაროზუბადობა მოჸუნსია."დიდი (ბევრი) ხნის გვალვას დიდი ტაროს უგალობა ("ცუდი ტაროსი") მოჰყვებაო."დიდ გვალვას დიდი ავდარი მოსდევსო.
ბრიგადირი
ბრიგადირი დო გუგული ართო რენია – ჟირხოლო შხვას მუშაობას უძახჷნია."ბრიგადირი და გუგული ერთი არისო – ორივე სხვას მუშაობისკენ უძახისო."
ბუკი
ბუკი ქიგეგიდგჷ-და სკა მუშით მითილენცია."სკა თუ გიდგას ფუტკარი თავისით შევაო."
ბული
ბული წვანც კოლო რენია."ბალი კენწეროში მწარე არისო."ბალი წვერში გამწარდებაო.
ბულიშა
ბულიშა სხული ვეგიჸონენია."ბალზე მსხალი არ დაიმყნობაო."
ბულს1
ბულს ტყებ გურსჷნ თიწკჷმა გიღია."ბალს ტყავი რომ სძვრება მაშინ გაატყავეო."ბულცუ მუჟამი მუკუურც ტყებინი თინწკჷმა მუკიღანანია."ბალს ტყავი როცა სძვრება მაშინ აცლიანო."ბულს ტყები ირო ვაგუსია."ბალს ქერქი ყოველთვის არ გასძვრებაო"ბალს ქერქი მაშინ გააძრე როდესაც გაეცლებაო. .
ბულს2
ბულს სხულს გინაჸონასია."ბალზე მსხალს ამყნობსო."
ბურთი1
ბურთი დო მინდორი სქანი რენია."ბურთი და მოედანი შენი არისო."ბურთი და მოედანი შენ დაგრჩა.
ბურთი2
ბურთი კვარკვალია რე ვიშოთ იხერკელ დო აშოთი."ბურთი მრგვალია იქითაც გორდება და აქითაც."
ბურჭულიში
ბურჭულიში ოკვათალი არგუნიში ოკვათალო ოკო ვეგნართინუევა."წალდის დასაჭრელი ნაჯახის დასაჭრელად არ უნდა აქციოო."ბურჭულიში ოკვათალი არგუნიში ოკვათალო გინაჩქვესია."წალდით მოსაჭრელი ნაჯახის მოსაჭრელად გახადესო."
ბუტუტიას
ბუტუტიას ფსუა ქაჩანუნი თიწკჷმა მიკოდინუნია."ჭიანჭველას ფრთა რომ გამოებმება მაშინ გადაიკარგებაო."ჭკიჭკიტია სუას ქიჩანუანსუნი ჩიტი ოჭკუნსია."ჭიანჭველა ფრთას რომ გამოისხამს ჩიტი შეჭამსო."ჭიანჭველას რომ ფრთები გამოუვა ღმერთი მაშინ გაუწყრებაო.
გაბედი
გაბედი დო ბედი გაშინია."გაბედე და ბედს იშოვიო."გაბედე და სოფელიც მაშინ გიშველისო.
გალენ
გალენ ჭუკიქ დენიხალენ ჭუკი გეგმორაჸუა."გარეულმა (გარეთა) თაგვმა შინაური (შიგნითა) თაგვი გამოაგდოო."გარეული თაგვი შინაურ თაგვს არ აყენებდაო.
გატებელ
გატებელ ზისხირ ოკო გუტუევა."გასაშვები სისხლი უხდა გაუშვაო."გჷშმალ ზჷსხჷრქ ოკო გჷშელასიე."გამოსასვლელი სისხლი უნდა გამოიშვასო."მალუ ზისხირქ ოკო ოდასია."გამოსადენი სისხლი უნდა გამოვიდესო."გამოსაშვები სისხლი დროზე უნდა გამოუშვაო.
გაფუჭებას
გაფუჭებას ჭირი ვაკონია."გაფუჭებას ჭირი არ უნდაო."
გაჭირება1
გაჭირება ეკოხონს ხონუნსია (გორულუანცია)."გაჭირვება აღმართს ხნავსო (გარბენინებსო)."გაჭირვებული კაცი ზღვას გავაო.
გაჭირება2
გაჭირება ვაუძირუნი თის გახარება ვაუჩქჷნია."გაჭირვება რომ არ უნახავს იმან გახარება არ იცისო."ჭირის უნახავმა ლხინისა რა იცისო.
გაჭირება3
გაჭირება ქჷმოძირია დო რულას ქჷგოძირანქია.გაჭირვება მიჩვენე გაქცევას გიჩვენებო.
გაჭირება4
გაჭირება ხვამა-წირუას გჷგოჭყოლიდუანცია."გაჭირვება წირვა-ლოცვას დაგავიწყებსო."
გაჭირებას1
გაჭირებას გაჭირება მოჸუნსია."გაჭირვებას გაჭირვება მოჰყვებაო."
გაჭირებას2
გაჭირებას ლიშიში ყუნწის გითინტირედჷნი თიქ დარხინებას კარს ვეგმინტირუა. "გაჭირვებას ნემსის ყუნწში რომ გაეტეოდა ის დალხინების დროს კარში ვერ გამოეტიაო."როცა კაცს უჭირს ნემსის ყუნწში გაეტევა როცა ულხინს – სახლის კარიც ვიწროდ ეჩვენებაო.
გაჭირებას3
გაჭირებას მოჭყუდუწკჷმა ქუდინჯირესია."გაჭირვებისას პატარძალთან დაწვნენო."გაჭირებაქ დედოფალ წკჷმა ქჷდმონჯირუა.გაჭირვებამ დედოფალთან დამაწვინაო.
გაჭირებას4
გაჭირებას ოსურქუ კოროხიში კურთა შირუა."გაჭირვებისას ქალმა კოროხის (დიბის) საცვალი გაცვითაო.გაჭირებაქ კოროხიში ქურთა დჷმოსოფაფუა."გაჭირვებამ დიბის საცვალი გამაცვეთინაო.გაჭირებაქ ქახმაში კაბა დჷმოშირაფუა.გაჭირვებამ ქახმის კაბა გამაცვეთინაო."გაჭირვებამ სტავრა–დიბა მაცვეთინაო. უქონლობამ ქამხა–ატლასი გამაცვეთინაო.
გაჭირებულ
გაჭირებულ კოჩის ქუაქ გვალაში ეკულას მაჭიშუა."გაჭირვებულ კაცს ქვა მთაზე ასვლისას მოეწიაო."გაჭირებულს ქუაქ ფერდის მაჭიშუა."გაჭირვებულს ქვა აღმართში მიეწიაო."გვალას ქუა გამკოლუნი გაჭირებულს გიანთხუ."მთიდან ქვა რომ ჩამოვარდება გაჭირვებულს დაეცემაო."გაჭირებულ კოც ქუა ეკოხონას მაჭიშუანცია."გაჭირვებულ კაცს ქვა აღმართში დაეწევაო."უბედურ კაცს ქვა აღმართში მიეწევაო.
გაჭირებულს
გაჭირებულს გეუნჭირია.„გაჭირვებულს დააჭირეო."
გებშვინი-გეთუა
გებშვინი-გეთუა ვაფშვინი – დემჟუა."(რომ) დავლიე – გათავდაო (რომ) არ დავლიე – დაძმარდაო."საითაც გავიქეცი იქით წავიქეციო.
გეგაფილს
გეგაფილს გედვალირი უჯგუნია."დაჩვევას დადებული (ვალი) სჯობიაო."გედვალირი გინიგინე გეგაფილი – ვარია."დადებული (ვალი) გადაიხდება დაჩვეული არ გასწორდებაო."გეგაფილს გედვალირი უჯგუნია გედვალირს გინიგანა დო გეგაფილიშა მუთუნი ვეღოლენია."დაჩვეულს დავალებული სჯობია ვალს გადაიხდი დაჩვეულს კი ვერ გადააჩვევო (ვერაფერს უზამო)."
გეეთუ
გეეთუ ბუხუიაშ დიარაქ."გათავდა ბუხუიას ქორწილი."
გემი
გემი დოჩოლესია დო სანდალიშ ხარგაქ იშენ გიშელუა."გემი დაცალეს და სანდლის ტვირთი მაინც გამოვიდაო."ხვამარდი თეში ვეჩოლუნია სანდალიშ ხარგაქ ვეგმართასიინია."ხომალდი არ დაიცლება სანდლის (ნავის) ტვირთი არ გამოვიდესო.
გემიშ
გემიშ მაკეთებელს ურემი უკვედუა."გემის გამკეთებელს ურემი უკვირდუა."გემის მაკეთებელს ფეხსაცმლის შეკერვა უკვირდაო.
გემუან
გემუან სიტყვაქ გვერი დიხაშე გეშეჸუნუა."ტკბილმა სიტყვამ გველი მიწიდან ამოიყვანაო."ტკბილი ენა გველს ხვრელიდან გამოიყვანსო.
გემუანი1
გემუანი ნინა წამალი რენია."ტკბილი ენა წამალი არისო."
გემუანი2
გემუანი ნინა – ბედნიერი რინა."ტკბილი ენა ბედნიერად ყოფნაა."
გემუანი3
გემუანი ნინათი ხოჯირემი იჭვალენია დო გლახა ნინათი ფუჯიქ ხოლო ვეჭვალუა."ტკბილი ენით ხარირემი მოიწველებაო და ცუდი ენით ფურიც ვერ მოიწველებაო."გემუანი სიტყვათ ირემი გეჭვალესია."ტკბილი სიტყვით ირემი მოწველესო."ტკბილი სიტყვითა მთას ირემი მოიწველაო.
გემცადი
გემცადი დო "გემჭიშე" რენია ცხოვრება."მომიცადე" და "დამეწევინე" არისო ცხოვრება."
გერეფქ
გერეფქ წეკიდეს დო ტურაქ პიჯი ეიფშუა."მგლები წაიკიდნენ და ტურამ პირი გაივსოო."შაშვები წაიჩხუბნენ მელამ პირი აივსოო.
გერეშ
გერეშ გერე ირო იჸინია."მომრევის მომრევი ყოველთვის იქნებაო."მომრევის მომრევი არ გამოილევაო.
გერი1
გერი გერობას დღას ვემიშალუნსია (ვემიოტენსია)."მგელი მგლობას არასოდეს არ მოიშლისო."მგელი მგლობას არ მოიშლისო.
გერი2
გერი დო შხური ართო ვედიარსია."მგელი და ცხვარი ერთად არ ძოვენო."თხა და მგელი ერთად ვერ მოძოვსო.
გერიშ
გერიშ ნაშქურინეფი ჯოღორი მურიცხენს (ლანდის) ულალუნდუა."მგლის შეშინებული ძაღლი ვარსკვლავებს (ჩრდილს) უყეფდაო."შქურინაფილი ჯოღორი თუთას ულალუნდუა."შეშინებული ძაღლი მთვარეს უყეფდაო."გერიში შქურინაფილი ჯოღორქ წანმოწანასი ჯიკის ულალუა."მგლისგან დაშინებულმა ძაღლმა მთელ წელს ჯირკს უყეფაო."შეშინებული ძაღლი მთვარეს უყეფდაო.
გერიში
გერიში შქურინით თხა მის უჭყვიდუნია."მგლის შიშით თხა ვის გაუწყვეტიაო."მგლის შიშით ცხვარი ვის გაუწყვეტიაო.
გერს1
გერს გერობას აბრალენდესია დო ტურა ქიანას ორცუანდუა."მგელს მგლობას აბრალებდნენო და ტურა ქვეყანას აოხრებდაო ("ცვეთდაო")."გერც შინი უღუდუ დო ტურაქ ქეჸანა დონწყუა."მგელს ხსენება ჰქონდა და ტურამ ქვეყანა დააქციაო."ნგერც ნგერობა გეძჷდუა დო ჭიქე ტურა ქიანას ორცუანდუა.გერს შინაფა უღუდუ დო ტურაქ ქიანა გეშაჸათუა."მგელს ხსენება ჰქონდა და ტურამ ქვეყანა ამოაგდოო."გერს გერობაქ გიოსქიდუა დო ტურაქ ქიჸანა დონწყუა."მგელს მგლობა შერჩა და ტურამ ქვეყანა დააქციაო."
გერს2
გერს სახარებას უკითხენდეს დო ინა ტყაშა იჯინედუა."მგელს სახარებას უკითხავდნენ და ის ტყისკენ იყურებოდაო."გერს სახარებას უკითხენდესია მალას გათეთია ემერი შხურს ვორწყექია."მგელს სახარებას უკითხავდნენ და მალე გაათავეთ ეგერ ცხვარს ვხედავო."მგლის თავზე სახარებას კითხულობდნენ და – გამიშვით ცხვარმა სერი გადაიარაო.
გერუა
გერუა ქუგოშქურუნიადა ტყაშა ოკო ვედევა."მგლისა თუ გეშინიაო ტყეში არ უნდა წახვიდეო.“დათვისა თუ გეშინია დათვზე სანადიროდ ნუ წახვალო. (5I2)
გერქ1
გერქ დირჩინუნ ჭიქე ტურაქ ჸუს ქალატყორინუა (ქალაღვარუა)."მგელი რომ დაბერდა პატარა ტურამ ყურში ჩააკუაო (ჩააყვირაო)."მგელი რომ დაბერდება თხები ზედ დაასხდებიანო.
გერქ2
გერქ თქუა: სოიშა მინოს ვოუზალებუნ თეიშა მა მუთუნ ვამჭკომუნია."მგელმა თქვაო: სანამ პატრონს არ უსურვებია მანამ მე არაფერი მიჭამიაო." 184 გერქ თქუა: – უჩა სერც უჩა ტყას უჩა ბეწვის ვორწყექია."მგელმა თქვაო: – შავ ღამეს შავ ტყეში შავ ბეწვს ვხედავო."
გვალა
გვალა გვალას ვამოხვადჷ ვარა კოჩი კოხის ირო შეხვადჷნია."მთა მთას არ შეხვდება თორემ კაცი კაცს ყოველთვის შეხვდებაო."გოლა გოლას ვაშეხვადუ ვარა კოჩი კოს – ქოვა.მთა მთას არ შეხვდება თორემ კაცი კაცს შეეყრებაო.
გვალას
გვალას ჩხოუ მოკორდუა დო თუდო გირინი ღვარანდუა: გამკოლჷ დო ჩქიმი ოღალარი იჸინია."მთაზე ძროხა იდგა და ქვევით ვირი ღრიალებდაო: ჩამოვარდება და ჩემი წასაღები იქნებაო."კირდეს ჩხოუ მიკორდჷ დო თუდო გირინი ღვარანდუა."კლდეზე ძროხა იდგა და ქვევით ვირი ყვიროდაო."გირინქ თქუა: გვალვას ქუა გამკოლუნი ჩქიმი ოღალარი რენია."ვირმა თქვაო: მთას რომ ქვა მოსწყდება (მთიდან ქვა რომ გადმოვარდება) ჩემი წასაღები არისო."აქლემი კლდეზე გადავარდა ვირმა ყროყინი მორთო: მე ამომატანინებენო.
გვანაფა
გვანაფა შელოცათ ვეჸუაფუ."გასუქება შელოცვით არ იქნებაო."
გვანილ1
გვანილ ღეს ქონს მუნდიშე მითუძგიბუანდესია."მსუქან ღორს ქონს უკანალიდან ტენიდნენო."ქონი აიღეს და მსუქანს მიაკრესო.
გვანილ2
გვანილ ღეჯიქ თქუა: გერს ქომრკინუასია."გასუქებულმა ღორმა თქვაო: ნეტავ მგელს დამაჭიდაო."ღორი რომ გასუქდება მგელს გაექედურებაო.
გვერი
გვერი ფერს ითირანსია ვარა წესის ვეთირანსია."გველი ფერს იცვლის წესს კი – არაო." .გველმა კანი გაიძრო მაგრამ გული გველისა შერჩაო.
გვერს1
გვერს კუჩხი ქეგიობიჯგე-და – ქოგაჩამუ."გველს თუ ფეხი დააბიჯე გიკბენსო." გველმა კბენა არ იცოდა კაცმა ასწავლაო.
გვერს2
გვერს ნინაშენი ჸვილუნანია ვარა მითინიში ეზოს სიმინდი ვაუჭკომუნია."გველს (თავისი) ენის გამო კლავენ თორემ არავის ეზოში სიმინდი არ შეუჭამიაო."
გვერქ
გვერქ თქუ: დიო დუს ქუაჩამუქ დო უკულ შხვასია."გველმა თქვა: ჯერ თავს ვუკბენ და მერე სხვასო."
გიდელი
გიდელი იჭუდჷ დო ღვარღვალი იძიცანდუა."გიდელი იწვოდა და (გიდელის) კავი იცინოდაო."გიდელს ონტუდუა დო ღვარღვალი გიაძიცანდუა."გიდელს ცეცხლი ეკიდა და კავი დასცინოდაო."გიდელი იწვოდა ღაღვი იცინოდაო.
გილახექჷნი
გილახექჷნი ი ჸას კვათუაა ვაკონია."რომელი ტოტზედაც ზიხარ იმას მოჭრა არ უნდაო."
გიმითირუ
გიმითირუ ქიანაქ ჩიტი ჭკუნდუ მიმინოს."გადაბრუნდა (გამოიცვალა) ქვეყანა ჩიტი ჭამდა მიმინოსო."
გიმმაჩამალი
გიმმაჩამალი ირო ზარალს რენია."გამყიდველი ყოველთვის ზარალში არისო."
გინარაგადა
გინარაგადა მუთუნი ვარენია."დამადლებული არაფერი არ არისო."გინარაგადას გემო ვაუღუნია."დაყვედრებულს გემო არა აქვსო."დაყვედრებული ლუკმა ყელს ვერ გადაივლისო
გინი
გინი ვენორენ თი ეზოს ღორონთ ვემნაჯინენია."ხბო რომ არ დგას იმ ეზოში ღმერთი არ გადახედავსო."უბალღო და უძაღლო ოჯახი დაყრუებულიაო.
გინოდვალირს
გინოდვალირს გინოგაფილი უჯგუნია."გადადებულს გადახდილი სჯობიაო."
გინქ
გინქ ვემიოღვარუდა ეშ ძუძუმა ვემიაშქვანანია." ხბომ თუ არ დაიბღავლა ისე ძუძუსთან არ მიუშვებენო."
გიორგი
გიორგი ცხონდია – ირკოჩიში მორდია."გიორგი ცხონდია - ყველას ("ყველა კაცის") ნათლია."
გირინ
გირინ უოღალუეთ მიქ ძირუა."ვირი უტვირთოდ ვინ ნახაო."
გირინი
გირინი მუშო გირინც ჭკადუნდუა დო შხვაშო – ჯორცია."ვირი თავისთვის ვირს ჭედდაო და სხვისთვის – ჯორსო."გირინი მუშო გირინს აკეთენს დო შხვაშო ჯორსია."ვირი თავისთვის ვირს აკეთებს და სხვისთვის ჯორსო."ვირი თავის გვარ ჩოჩორს მოიგებსო.
გირინიში1
გირინიში კვარტიქი ვეგეწყინასია."ვირის წიხლი არ უნდა გეწყინოსო.
გირინიში2
გირინიში ნახანდი ცხენქ ოჭკომუა."ვირის ნაშრომი ცხენმა შეჭამაო."ვირი ნაგრობს და ცხენი სჭამს ვირო შენ ისევ ვირი ხარო.
გირინო
გირინო დაბადებული გირინო დოღურუნია."ვირად დაბადებული ვირადვე მოკვდებაო."ვირი ვირად დარჩება ვარსკვლავებითაც რომ 'შემოსოო.
გირინს
გირინს ჸუს ხორხუნდესია დო სორენია რახარუხი ირჩქიენიე."ვირს ყურს ახერხდნენ და ეს რა რახარუხი ისმისო."
გირინქ
გირინქ დუდი დიტყობინუა დო ტურაქ კუდელი ქამაჭკომუა."ვირმა თავი დამალა და ტურამ კუდი მოაჭამაო."ვირმა მგელი დაინახა და თავი ეკალში დამალაო.
გლახა1
გლახა კოჩიში ვართ ჯგირი დო ვართ ფური ნუმ გოკო."ცუდი კაცისა ნურც ავი გინდა და ნურც კარგიო."ავის კარგიც ნუ გინდაო. (48)
გლახა10
გლახა სქუას გლახა ჯოღორი უჯგუნია."ცუდ შვილს ცუდი ძაღლი სჯობიაო."
გლახა11
გლახა ქოთომი მუში ჸუდეს კარკალანს შხვაში ჸუდეს კვერცხის დოდვანსია (სქჷნსია)."გლახა ქათამი თავის სახლში კაკანებს სხვის სახლში კვერცხს დებსო."გლახა ძაღლი სხვის სახლში ფრთხილდებოდა.
გლახა12
გლახა შემაწამებელქ კოს დუდი დაჸვილაფუა."გლახა შემწამებელმა (მოტირალმა) კაცს თავი მოაკვლევინაო."უხეირო მოტირალი მკვდარს ფეხს გააქნევინებსო.
გლახა13
გლახა ჭკად მუშის გეუძინანცია."ცუდი მჭედელი თავისას დაამატებსო."გლახა ჭკადუქ მუში გიოჭაბუა."ცუდმა მჭედელმა თავისი დააწებაო (თავისი დაადოო)."გლახა მჭედელმა თავისი წაადოო
გლახა2
გლახა კურო დიდას მიკართუნია."უჯიშო (გლახა) კურო დედას მიუტრიალდებაო."
გლახა3
გლახა (ჩიჩიე) მაზაკვალი მუშის ზაკუნსია."გლახა გამთვალავი თავისას გათვალავსო."
გლახა4
გლახა მათხილარი (ჭყიში) თვითონ გაჭკუნს დო ნგერს ქოჩანს შხურს."ცუდი მწყემსი თვითონ არ ჭამს და ცხვარს მგელს კი შეაჭმევსო."
გლახა5
გლახა მეზობელი თირობას თორს ვემერჩანსია."გლახა მეზობელი თოვლობისას თოვლს არ მოგცემსო."ცუდ მეზობელს ცეცხლი სიმდიდრე და ქონება ჰგონია და არ მოგცემსო. (22)
გლახა6
გლახა მენძელიშ ჯოღორქ თქუა: ქუაჩი – სტუმარქ მემდურუ ვავაჩი – მენძელქია. "გლახა მასპინძლის ძაღლმა თქვა: ვუკბინე – სტუმარი დამემდურა არ ვუკბინე – მასპინძელიო."
გლახა7
გლახა ოსური ყებურს ქემკაქოსანს ნაქოსასია."ცუდი ქალი კერას მოაგვის ნაგავსაო."
გლახა8
გლახა ოჭოფალი ცხენი გლახას აკეთენცია."გლახა დასაჭერი ცხენი გლახას გააკეთებსო."გლახა (უბადო) ოჭოფალი ცხენი უზადო ოჭოფალ ცხენც გორუნცია."ცუდი დასაჭერი ცხენი ცუდ დასაჭერ ცხენს ეძებსო."ავი დასაჭერი ცხენი ავ დამჭერს მოძებნის (32)
გლახა9
გლახა სქუა დიდა დო მუშაში კვალიფ 3ატას/ალი რესია.„გლახა შვილი დედმამის ძვლის მტეხველი არისო.“ავი შვილი დედ-მამის მაგინებელიაო.
გლახაშ
გლახაშ მათქუალარს ხოლო ჯგირი მარჩქილე ოკონია.ავის მთქმელსაც კარგი გამგონე უნდაო.
გლეხი
გლეხი კოჩქ თქუა: ელაჭკუმაფუშენი მუს გევჭირენქია გევოჭუანქ ჭკისია გევოშუანქ ღვინსია."გლეხკაცმა თქვაო: მისატანებლისათვის რას გავიჭირვებო – გამოვაცხობ მჭადსაო დავაყოლებ ღვინოსაო".იმერელს უთქვამს: ცარიელ პურს რად შევჭამო მოვითლი და ისე ვჭამო.
გოკონდა
გოკონდა ჭიჭე კითიშ ჭუას ვუჸვილუქი დო გოკონდა დიდ ლახარას."გინდა ნეკის ტკივილს მოვუკლავარ და გინდა დიდ ავადმყოფობას."გინდ ზღვას დავუღრჩვივარ გინდ ცვარსაო.
გოლოფას
გოლოფას გააღობი დო ჭოროფას გაახია."გვალვისას შემოღობე და წვიმიანობისას მიწა გამოშალეო (გამოაფხვიერეო)."
გომბარი
გომბარი ჯაბუეფიში ფაცხაცალო."გაბერე ჯაბუების ფაცხასებრ."
გომიტენქჷნი
გომიტენქჷნი დიდას დოგიჸვილ ვაგომიტენქჷნი – მუმასია."თუ გამიშვებ დედას მოგიკლავ თუ არ გამიშვებ – მამასო."
გომორძგვილს
გომორძგვილს ველასხაპა დონთხაფილს ვეგიოსხაპა."გამარჯვებულს არ იცეკვო წაქცეულს არ დაახტე."
გოჟაჟილც
გოჟაჟილც (გოჯღანჯღილს) გოკვათილი (გოტახილი) უჯგუნია.გაჟეჟილს გატეხილი სჯობიაო.
გორდი1
გორდი ბუმბულც ქაშანჯირესჷ დო – ფუჩეჩიშა! ფუჩეჩიშა! იძახჷდუა."ბაყაყი ბუმბულში ჩააწვინეს და – ფუჩეჩში! ფუჩეჩში! იძახდაო."გორდის ბუმბულს ურჩანდეს დო – ფუჩეჩიშა! ფუჩეჩიშა! იძახჷდუა.„გომბეშოს ბუმბულს უგებდნენ და – ფუჩეჩში! ფუჩეჩში! იძახდაო.ჭინჭა ბუმბულს ქემიძანჯირეს დო – ფუჩეჩიშა! ფუჩეჩიშა! იძახჷდუა."ჭინჭრაქა ბუმბულში ჩასვეს და – ფუჩეჩში! ფუჩეჩში! იძახდაო.ბაყაყი ხალიჩაზე დასვეს ისკუპა და ისევ გუბეში ჩახტაო.
გორდი2
გორდი წყარც მეუღუდუა დო – იშე6 ჩოხათიშა მაფუდუ ოულარია თქუუა.ბაყაყი წყალს მიჰქონდა და – მაინც ჩოხათში უნდა წავსულიყავიო თქვაო."გორდი წყარც მეუღუდუა დო – ყორათიშა ურქია წყარიში ოშუმუშა.ბაყაყი წყალს მიჰქონდა და – ყორათში მივდივარო წყლის დასალევად."გორდი ძერას მეუღუდჷ დო – „მაფურინალ ვოექია.""ბაყაყი ძერას მიჰქონდა და – "მფრინავი ვარო.“ გორდი წყარს მეუღუდუა დო შარა თეურე მიღუნია. იძახჷდუა. "ბაყაყი წყალს მიჰქონდაო და გზა იქით მაქვსო იძახდაო."ბაყაყი წყალს მიჰქონდაო და მაინც მინდოდა ჩოჩხათში ჩასვლაო.
გორდის
გორდის სოულე ულასუნდესინი თეურე მესხაპუნდუა (მიშუა)."ბაყაყს საითკენაც უშლიდნენ იქითკენ მიხტოდაო (მიდიოდაო)."
გორდიქ1
გორდიქ თქუა: დობჭკადით დო ჩახათიშა მა ხოლო ულია. "გომბეშომ თქვა: დამჭედეთ და ჩახათში (ადგილის სახელია) მეც წავალო."ბედაურებს ჭედდნენ და ბაყაყმაც ფეხი აიშვირაო.
გორდიქ2
გორდიქ კამბეჩიში მაშხვა ვორდავა თქუა იბარუ იბარუ დო იშო გოხორცქუ."გომბეშომ თქვა: კამეჩის ტოლა უნდა გავხდეო გაიბერა გაიბერა და გასკდა."
გოღანერი
გოღანერი სადილს ამდღარი საკაკალო უჯგუნია."გუშინდელ სადილს დღევანდელი საუზმე სჯობსო."
გოწოს
გოწოს ჩქიმი სქუა ცხენს ორულუანდუა დო წჷ ლაბაშაშა (ოლაგეშა) ვეგნართენია."შარშან ჩემი შვილი ცხენს არბენინებდა და წელს ღობეზე ვერ გადადისო."ჩქიმი სქუა გოწოს კარც გინიშუა დო წჷ ხვიმრას გჹთოხოხჷნცია."ჩემი შვილი შარშან კარს გაივლიდა და წელს ხვიმირის ქვეშ ხოხავსო."ჩქიმი სქუა გოწოს ცხენც ურქენდუა დო წჷ კარიშა ვეგნართენია."ჩემი შვილი შარშან ცხენს უქნევდაო და წელს კარზე ვერ გადადისო."შარშან ჩემი შვილი ბედაურს აჭენებდა წელს მუთაქაზე ვერ ხტებაო.
გუდა
გუდა უმუკირუო ვემიტენენია."გუდა თავმოუკრავად არ დაიტოვებაო."
გურალალი
გურალალი კოჩი მეიდანს გილედიარდუა."გულალალი კაცი მოედანზე შოულობდა საჭმელსო."
გურაფა
გურაფა ღურა დღაშახ რენია."სწავლა სიკვდილის დღემდე არისო."გურაფა ღურაშა რენია."სწავლა სიკვდილამდე არისო."სწავლა სიბერემდეო.
გური1
გური დო შური ვადარკა კოსია."გული და სული არ დააკლო კაცსაო."
გური2
გური მანგარი ქოგიღუდა ლეკურსჷ სიკუათესი (სიკვათირეს) ნუ უწონენქი."თუ გული მაგარი გაქვს ხმალს სიბასრეს ნუ უწუნებ."
გური3
გური მულირქ (გურმულირქ) თიჯგურა ვათქუა შერიგებაში დროს ონჯღორე გიჩქჷდასია."გულმოსულმა ისეთი არა თქვა შერიგების დროს გრცხვენოდესო." ჩხუბში ისეთ სიტყვას ნუ იტყვი რომ შერიგებისას შეგრცხვესო.
გური4
გური ღანჯარი რენია."გული ჟანგიანი არისო."
გურიხვივას
გურიხვივას კვარიხვივა უჯგუნია.გურიხვივალსიე კვერიხვივალი უჯგუნია."გასუქებულ გულს გაფუებული კვერი სჯობიაო."
გურს
გურს გურიში ვაუჩქგდასჷნ დუდით ბრელი ვაგეგებე."გულმა გულის (რომ) არ იცოდეს თავით (ჭკუით) ბევრი არ გაიგებაო."
გურც
გურც მუთი უღუღუნი პიც ქარაგადუა."გულს რაც ჰქონდა პირს ეთქმევინაო."გულისა პირმან ამოთქვასო. 252 და ჯიმაში სინწარეს გეგენსჷნი თექ დოლო ვეფალუნცია."სადაც და ძმის სიკვდილს გაიგონებს იმ ადგილას ბალახი არ ამოვაო."
გჷმორჩქინელი
გჷმორჩქინელი ჭირი კოსი ვაჸვილუნს ფულირი-ქო."გამხელილი ჭირი კაცს არ კლავს გაუმხელელი – კი."ჭირი თუ დამალე თითონ დაგმალავსო.
გჷძღიქ
გჷძღიქ თქუა: უღუნ ხოლო თისია."კალათამ თქვაო: რომ აქვს კიდევ იმასო."
დაბალი
დაბალი ღობერი ეფი ოსხაპალი რენია."დაბალი ღობე ადვილი გადასახტომიაო."დაბალ ღობერო ქობძირუა."დაბალ ღობედ მნახაო."ყველა დაბალ ღობეზე გადადისო.
დადია
დადია მურცია (მიკუურსია) დო ბაჩილა შარას გილაჩოქუდუა."დადიანი მოდისო და ბაჩილა გზაზე დაჩოქილი იდგაო."დადია მოზოჯჷნცია დო ბაჩია გილაჩოქჷდუა.ბატონს ზურგი სტკიოდა ყაზახები ტიროდნენო.
დადიას
დადიას მოჩივარე არძა მართალი უჩქუდუ მოპასუხეში უშეშო."მოპასუხის გარეშე დადიანს ყველა მომჩივანი მართალი ეგონაო."ცალ-ცალკე მომჩივანი ბატონს მართალი ეგონაო.
დადიაქ1
დადიაქ თქუუა: გურით იბიბრქჷ დო ბანი ქომიწიითია."დადიანმა თქვაო: გულში ვმღერი და ბანი მითხარითო."ამირან გულში მღეროდა – ყმანო ბანი მითხარითო. (86)
დადიაქ2
დადიაქ (ხენწიფექ) თქუუა: სქუა მისჷთი ვაღურუნი ჩქიმი სქუა ვანგარუათია."დადიანმა თქვაო: შვილი ვისაც არ მოკვდომია ჩემი შვილი არ დაატირებინოთო."ვისაც შვილი არ მოჰკვდომია სხვისი შვილის სატირლად ნუ წავაო.
დადიაქ3
დადიაქ ქოთქუადა ჭურათი წყარი იფუნენია."დადიანმა თუ თქვა აყიროთი წყალი ადუღდებაო."ბატონმა რომ თქვას მუხას ვაშლი აბიაო შენ დაიჯერეო.
დადიაქ4
დადიაქ ყაზაყის – ოშმეში ლულა გაფენია დო – ხოჯი ოგაფუუა."დადიახმა გლეხს – ულვაში სწორად არა გაქვსო ("მოღუნული გაქვსო") და – ხარი გადაახდევინა."ბატონმა რომ გითხრას – კაცი მოკალიო შენ ნალი და ქუდი მოამზადეო.
დადიაში1
დადიაში ირი დღა უქმი რენია."დადიანისთვის ყოველი დღე უქმეაო."
დადიაში2
დადიაში მაკუჩხურქუ თქუუა: მიღუდუნი თიქ ხოლო მემიდინუა."დადიანის მეკვლემ თქვაო: რაც მქონდა ისიც დამეკარგაო."
დადისი
დადისი ძიგირი ვაჩანს დო შხვაში ჯოგჷ."ბებერს კბილები არა აქვს და სხვისი ეჯავრება."
დამორჩილიში
დამორჩილიში ჭანდიცალო მაჩამინჯე რენია.შემოდგომის ბუზივით იკბინება.
დარსალიემქ
დარსალიემქ თქვისია – შარა გიბრთათ დო ოულარო მუთა ფხვადუნანია."დარსალიებმა თქვეს – გზა გავიყოთ და სამგზავროდ ცოტა (არაფერი) შეგვხვდებათ."
დაქ
დაქ დას კურთა ქათხუა დო კინკიშა ვეგემდოხოდავა უწუთ"დამ დას ქვედა საცვალი ათხოვაო და ნაკერზე არ დაჯდეთ ("დამიჯდეო") უთხრაო."დაქ დას ქურთა ქათხუა დო ვეგედოხოდავა."დამ დას ქვედა საცვალი ათხოვა და არ დაჯდეთ."
დაჩხირი1
დაჩხირი მუში მაჰამა რენი თიში მანწარა რენია."ცეცხლში როგორიც ტკბილია ისეთი მწარეც არისო."
დაჩხირი2
დაჩხირი ოტიბუანს მარა ჭუალა ხოლო უჩქუნია."ცეცხლი ათბობს მაგრამ დაწვაც იცისო."
დაჩხირიშა
დაჩხირიშა წყარი ქიგემიბუა.ცეცხლზე წყალი დამისხა.
დაჩხირიშე
დაჩხირიშე კინოკინა კოს ჯოღორქ დააგურუვა."ცეცხლისაგან უკან დახევა კაცს ძაღლმა ასწავლაო."
დაჩხირიში
დაჩხირიში ჭვილი დო დუღაში ჭვილი ჟირიხოლო ჭვილი რენია."ცეცხლით დამწვარი და მდუღარით დამწვარი ორივე დამწვარიაო."
დაჩხირს1
დაჩხირს ნაფთი ქიგიობუა."ცეცხლზე ნავთი დაასხაო."
დაჩხირს2
დაჩხირს ქიმწაჸათენ მაჟიაჸურე კილელენსია."ცეცხლში რომ ჩააგდო მეორე მხარეს გავაო."ცეცხლში რომ ჩააგდო არ დაიწვის.
დედიბის
დედიბის (მალაზონს) ირკოჩი უჸორდუა დო დედიბი მითინც ვაუჷორდუა (ირკოს ჯოგუდუა)."დედაბერს ყველა უყვარდაო და დედაბერი არავის უყვარდაო (ყველას ეჯავრებოდაო)."დედაბერს ყველა უყვარდა და დედაბერი ყველას სძულდაო.
დედიბიქ1
დედიბიქ თქუა: დოხორეს მობწყინდია."დედაბერმა თქვა: სახლში მომეწყინაო."
დედიბიქ2
დედიბიქ თქუუა: მა ბღურუქია, ძღაბიქ – მა იბთხუებუქია დო ჸუდექ უხუშუო (უროხუო) ქოდოსქიდუა."დედაბერმა თქვაო: მე ვკვდებიო, გოგომ (ქალიშვილმა) – მე ვთხოვდებიო და სახლი დაუგველი დარჩაო."ბებერმა თქვა: მოვკვდებიო ქალმა თქვა: გავთხოვდებიო.
დედიბიქ3
დედიბიქ თქუა: ოღურუშა ხოლო ვაბჩოდუნია."დედაბერმა თქვაო: სიკვდილისთვისაც არ მცალიაო."დედაბერმა თქვა: იმდენი ვერ მოვიცალე რომ მოვმკვდარიყავით
დედიბიქ4
დედიბიქ კუსა-კუსათია ქოანა ქეკითუა."ედდაბერმა კვნესა–კვნესით ქვეყანა მოიდნოო ("მოითავაო").
დედიბიქ5
დედიბიქ ყებურს ქელარგიდუა.ბადიდიქ ყებურიშ ჯინს ქელემარცხუა."დედაბერი (ბერიკაცი) ცეცხლის პირას გაცივდაო (დაშავდაო)."დედაბერი კერიის ძირში დაიმტვრაო.
დედჷბის
დედჷბის ვითოჟირი სოფელი ოცოდჷდუა დო დედჷბი მითინც ვაცოდჷდუა."დედაბერს თორმეტი სოფელი ეცოდებოდათ და დედაბერი არავის ეცოდებოდაო."დედაბერს შვიდი სოფლის დარდი აწუხებდა მისი დარდი კი არავის ჰქონდაო.
დედჷბიქ1
დედჷბიქ თქუუა: ნოსალობათი გამიმორსებუნ დო დიანთილობათია."დედაბერმა თქვაო: რძლობაც გამომიცდია და დედამთილოგაცო."დიანთილობა დო ნოსალა ჟირიხოლო გუმმორსებუნია."რძალ–დედამთილობა ორივე გამომიცდიაო."
დედჷბიქ2
დედჷბიქ იანარც ცჷმჸვა მინდომუა.დედიბიქ ზოთონც წჷწჷნდარა მიგორუა."დედაბერმა ზამთარში მარწყვი მოინდომაო." დედაბერმა იანვარში მარწყვი ინატრაო.
დიანთილს
დიანთილს უთქუალუნია: გალე სინდა ბღურუდასია დო დინახალე ნოსავა."დედამთილს უთქვამსო: გარეთ სიძე მომკვდომოდესო და შიგნით რძალიო."
დიანთილქ1
დიანთილქ მუჭომი დუკიჩჷნი ნოსაქ თირიგი ეუკიჩუა."დედამთილმა როგორიც დაუკეცა რძალმა ისეთი აუკეცაო."რაც დედამთილი – ის რძალიო.
დიანთილქ2
დიანთილქ ნოსა იმოწმუა დო ნოსაქ მუშ დუდია."დედამთილმა რძალი იმოწმა და რძალმა თავისი თავიო."
დიდ1
დიდ დოლაბისჷ (სქიბუს) დიდ ოქუალი ოკონია."დიდ დოლაბს დიდი საფქვავი უნდაო."დიდ ქვაბს დიდი ქაფქირი უნდაო.
დიდ2
დიდ კოს დიდი შური უდგუნია."დიდ კაცს დიდი სული უდგასო"დიდ ხეს დიდი ჩრდილი აქვსო.
დიდა1
დიდა დო მუმა სქუაშოვა დო სქუა – დუდიშოვა.დედ–მამა შვილისათვის შვილი – თავის თავისათვისო.
დიდა2
დიდა დო მუშაში გინულირი ფაშატი (ქვირა) ნგერქჷ ოჭკომუა."დედ-მამის ნებას გადასული ფაშატი მგელმა შეჭამაო."დედის წინ მორბენალ კვიცს მგელი შეჭამსო.
დიდა3
დიდა სქუას ჭყანსიანი ძუძუეფი ხვამანსია."დედა შვილს რომ სწყევლისო ძუძუები ლოცავენო."დედის პირი რომ იწყევლება ძუძუები ილოცებიანო. 288 დიდა ქაცვანს მუშ ოსურსქუასდა ქჷდაჸოთი დო ინტი, მეზობელეფ ქაცქვანანდა ხე ქოქანჩი დო ინტით."დედა თუ აქებს თავის ქალიშვილს დააგდე და გაიქეცი, მეზობლები თუ აქებენ ხელი სტაცე და გაიქეცით."
დიდარი
დიდარი ართი დღას ღურუ ღარიბი ირი დღას."მდიდარი ერთ დღეს კვდება ღარიბი – ყოველდღე."
დიდას
დიდას ქაფუნია ნასხაპა და სქუათ ქოსხაპუნსია."დედას თუ უცეკვია შვილიც იცეკვებსო."
დიდაჸონერიშ
დიდაჸონერიშ ტყები ჟი სხვენს გიმაფორუდუა დო თუდო სქუაჸონერს ოშქურუდუა."დედინაცვლის ტყავი მაღლა სხვენზე ეფარა და ქვევით გერს ეშინოდაო."
დიდი1
დიდი წყარიშა ინულა ვარე საქმე ეშულა რენია ვარა."დიდ წყალში ჩასვლა კი არა ამოსვლაა მთავარი (საქმე)."
დიდი2
დიდი ჯას დიდი ნახაფული მუკუცენცია.დიდ ხეს დიდი ნაფოტი ავარდებაო.
დიდი3
დიდი ჯგირობუა ნამთინე კოსი ვეგიანტირენია."დიდ ბედნიერებას ზოგი კაცი ვერ აიტანსო."
დიდის
დიდის მასხუპუქუნი ჭიჭე ვაგაში."დიდს (რომ) მოეჭიდები პატარასაც ვერ იშოვი."ბევრის მდომმა ცოტაც დაკარგაო.
დინაფილი
დინაფილი ქოთომც კვარწახი ეკაბესია."დაკარგულ ქათამს უკან ტყემალი მიაყოლესო („მიასხესო")." 299 დიო ახალი ოქოსალი რენია."ჯერ ახალი ცოცხი არისო."ახალი ცოცხია.
დიო1
დიო დიდაში ბჟა ვაგოსქირაფუნია.ჯერ დედის ხსენი არ შეშრობია.
დიო2
დიო თაქი იბჩუათ უკული საიქიოსია."ჯერ აქ ვისაუბროთ შემდეგ კი – საიქიოშიო."
დიო3
დიო ოღალუამო ვადუჸუცინუნია. "ჯერ ბარგმოკიდებული არ ჩაცუცქებულა."
დიხა
დიხა მარძღაფალითი რე დო ურძღაფელათია."მიწა გამომძღობიც არის და გაუმაძღარიცო."
დიხას1
დიხას კუჩხის ვადგჷნსია."მიწაზედ ფეხს არ ადგამსო.
დიხას2
დიხას მუ მითოძჷნი თინა ხოლო უჩქჷნია."მიწაში რა დევს ისიც იცისო."მიწაში რაა – იცის.
დიხაქ
დიხაქ მუგიდა მიგიპას ბერგის იშენი დოშირუნსია.„მიწა რაც უნდა დაიღალოს (გამოიფიტოს) თოხს მაინცდალევსო (გაცვეთს)“ (11)
დიხაშა
დიხაშა კუჩხი ქიგეიბიჯუდა ღარიბი ვარექია."მიწაზე თუ გიბჯენია ფეხი ღარიბი არა ხარო."
დონთხაფა
დონთხაფა დო დობაზაფა ართიენია."დაცემა და დაბერტყება ერთი არისო."
დონთხაფილი
დონთხაფილი მითას დაარაგვენია."„წაქცეულს ვერავინ წააქცევსო."
დონჯირაშ
დონჯირაშ უგემუანაში მტერს ვაჸოფუდას მუთუნია."წოლაზე უგემრიელესი მტერს არ ჰქონოდეს არაფერიო."
დონჯირელ
დონჯირელ ოსურს კოჩი გარდას მიკმუჸოთანდუა."დაწოლილ ქალს კაცი სარმას უდებდა წასაქცევადო."
დოხუნა
დოხუნა დო გერინას ართი ფასი უღუნია.ჯდომას და დგომას ერთი ფასი აქვსო.
დოხუნათი
დოხუნათი საქმე ვეკეთებენია."ჯდომით საქმე ვერ გაკეთდებაო."
დოჸვილენი
დოჸვილენი ზისხირი ვაურსია.რომ დაკლა სისხლი არ გამოუვა.
დროება
დროება ხენწჷფენსჷ დო ვართო ხენწიფე.დრონი მეფობენ და არა მეფენიო.
დროშე
დროშე მოჭკირილი სიტყვა დროშე მორქიებულ ლეკურს უჯგუნია."დროზე მოჭრილი სიტყვა დროზე მოქნეულ ხანჯალს ჯობიაო."დროზე მოსწრებული სიტყვა დროზე მოქნეულ ხმალზე უკეთესია. (ილია)
დუდი1
დუდი აგირდებუ დო მართი მუთუნი შეგიტყვებუნია."თავი აგიგდია და არც არაფერი შეგიტყვიაო."თავი აგიგდია ვერა გაგიგია!
დუდი2
დუდი გოჯოგაფილი აფუნია.თავი მოძულებული აქვსო.
დუდი3
დუდი ქუას მიკატახასია."თავი ქვას ახალოსო ("მიამტვრიოსო")."თავი ქვას ახალოს და მუცელი სამართებელსაო.
დუდი4
დუდი წყუმილი კუჩხის მუთას ელაკითხანსია."თავგახსნილი (ჭკვიანი) ფეხს რჩევას არ ჰკითხავსო."
დუდიშ
დუდიშ ქანცაფი უჭირს ვარა არძა ცხენი თუხარიკი რე."თავის განძრევა უჭირს თორემ ყველა ცხენი თოხარიკია."ცხენქ თქუა: არძო ცხენი თუხარიკი რენია დუდიშ გორქიალა უჭირსია ვარა."ცხენმა თქვა: ყველა ცხენი თოხარიკია თავის კანტური უჭირს თორემო."არძა ცხენი თოხარიკი რე დუდიშ დოქანცაფა ოზარ ვარა.ყველა ცხენი თოხარიკია მაგრამ თავის გაქნევა ეზარებაო.
დუდიშა1
დუდიშა პატი ქიგიდუა."თავს პატივი დაიდო."თავს პატივი დასდე.
დუდიშა2
დუდიშა გეგნიჸოთანქინი თინა წოხოლე ქაწორხვადუნია."რასაც თავიდან გადაიგდებ (საქმეს მოიშორებ) წინ დაგხვდებაო." .
დუდიშა3
დუდიშა ქეგმაშქვინენ-და ჭკის ირი კოჩი ქოფჩანს."თავზე თუ ხელს დავირტყამ მჭადს ყველა მაჭმევს."
დუდიში1
დუდიში ჟი ვესხაპენია.თავზეით ვერ ახტები.
დუდიში2
დუდიში ჟი (ეშე) ღონე ვამიღუნია.თავს ზევით ღონე არა მაქვსო.
დუდიში3
დუდიში უბედური ოფსეთის (ჩოხათის) გჷმოჩესია."თავის უბედური ოსეთში (ჩოხათში) გაყიდესო."დუდიში უბედური კოჩი გეჯეთის გიოჸოთესია."თავის უბედური კაცი გეჯეთს დააგდესო."თავის უბედური ოსეთში გაყიდესო.
დუდიში4
დუდიში ცქვაფა კაპეკი კილარხვილიშა ვაღირჷნია."თავის ქება გახვრეტილ კაპიკად არ ღირსო."თავის ქება კიტრადაო კიტრი კაპეიკადაო.
დუდიში5
დუდიში ცქვაფა ურჩქინჯი კოჩიშ საქმე რენია."თავის ქება უცოდინარი კაცის საქმე არისო."
დუდიში6
დუდიში ჭუაში წამალს კუჩხის გეუდვანდესია."თავის ტკივილის წამალს ფეხზე ადებდნენო."კაცს თავი სტკიოდა და წამალს ფეხებზე უსვამდნენო.
დუდშა
დუდშა სი ოკო ვეცქუე შხვაქ ოკო გოცქუასია."თავი შენ არ უნდა იქო სხვამ უნდა გაქოსო."
დუმასქილადექ
დუმასქილადექ დოსქიდას დო მაულარქ იდასია."დამრჩენი დარჩეს და წამსვლელი წავიდესო."
დუს1
დუს უსარკეთ ვაძირუნქია."თავს უსარკოდ ვერ ნახავო."
დუს2
დუს ქიცია მუნს მუთუნვარია."თავზე მანდილი (ქიცია) საჯდომზე არაფერიო."
დუცუ
დუცუ ორგჷნი თი კოჩი შხვას ხოლო ორგჷნია.დუდიშო ირგუნი თინა შხვაშოთი ირგუნია."ვინც თავისთვის ვარგა ის სხვისთვისაც ივარგებსო."
დუცჷ
დუცჷ მერკვათ ნინათია."თავს მოგჭრი ენითაო."თავს მოგჭრი განა ხმლითა – ენითაო.
დუჸი
დუჸი ხოლოს რე მარა ვეეჯუნინენია."იდაყვი ახლოს არის მაგრამ ვერ აკოცებო."
დღა
დღა დო სერი ართი აფუნია."დღე და ღამე ერთი აქვსო."
დღას
დღას მის გუგონებუ მარგალიშ (ყაზახიშ) სამართალი კამბეშიშ კამანწყარი."აბა ვის გაუგონია მეგრელის (გლეხის) სამართალი და კამეჩის ხორცის წვენი."
დღაშის
დღაშის სერი მოჷუნსია."დღეს ღამე მოჰყვებაო." 340 დღა ხომ ვამონრჭაფუნია."დღე ხომ არ მოგსწრაფებიაო."წერას ხომ არ აუტანიხარ?
ეგუტიაქ
ეგუტიაქ სუმარიში პატიში ოცემელო დღაშით ლამპას მუუნტუა."ეგუტიამ სტუმრის პატივსაცემად დღისით ლამპას მოუკიდაო."
ეზმა
ეზმა (ბრელი) კოჩიში ჭუალა ჯას მახუმუანცია."ამდენი (ბევრი) კაცის დაწვა ხეს გაახმობსო."
ეზოშა
ეზოშა ქიმნიჯინექჷნ ქიმეხვადუქ მუჭომ ოსური ენორენია."ეზოში რომ გადაიხედავ მიხვდები როგორი ქალი (დიასახლისი) ტრიალებსო (დგასო)."კარგი დიასახლისის ხელი საცერ-ვარცალს შეეტყობაო.
ეკნატახა
ეკნატახა კუჩხი ირო ქუას მოხვადუნია."წანატეხი ფეხი ყოველთვის ქვას მოხვდებაო."ნატკენს ეტკინოსო.
ეკოხონს1
ეკოხონს დიკოხონი მოჸუნსია.აღმართს დაღმართიც მოსდევსო.
ეკოხონს2
ეკოხონს – ეკირული დიკოხონს – დიკირული."აღმართი - აირბინე დაღმართი - ჩაირბინე."
ელამი
ელამი ელამს გითმაძიცანდუა. "ელამი ელამს დასცინოდაო."ბრუციანმა სხვას მიაძახა: ჰაი შე ბრუციანოო!
ელი
ელი დო ვალიცალო რენია."ელვასავით არისო."
ელისამეთიში
ელისამეთიში მალჷშა ვართი ულა ელეჩინენია დო ვართი მოცადინია (მივარებენია)."იერუსალიმში წამსვლელს ვერც წასვლას ურჩევთ და ვერც მოცდასო." იერუსალიმში მიმავალს ნურც წასვლას ურჩევ და ნურც დარჩენასაო.
ელსამეთის
ელსამეთის ჯორი კინტირიშა ღირჷნია მარა მაჸუნაფალო (ორზოლო) ჟირი ჯორიში ფასი ოკონია."იერუსალიმში ჯორი ერთ კიტრად ღირსო მაგრამ მოსაყვანად (საგზლად) ორი ჯორის ფასი უნდაო."სოდგარენი ვირი აბაზი ღირუდუა მარა თიფი მოჸუნაფა – ხუთი აბაზია."სადღაც ვირი აბაზი ღირდაო მაგრამ მისი მოყვანა – ხუთი აბაზიო."ელისამეთის ვირი კინტირიშა ღირჷნია დო მოჸუნაფავა ჯორიში ფასია. „იერუსალიმში ვირი კიტრის ფასი ღირსო და მოყვანა ჯორის ფასიო."ბაღდადს ვირი კიტრად ღირს ჯორი საგზლად მოუნდებაო.
ელსამეთიში
ელსამეთიში მალჷ ირო ჩხონაფას ელჷნია."იერუსალიმში მიმავალი ყოველთვის ცხონებას ელისო."
ეფშა1
ეფშა ქვარა – გურაფას ხვარა."სავსე მუცელი – სწავლისას ზარმაცი ("ქაჩალი").
ეფშა2
ეფშა ჭირქაცალო ჸუნსია."სავსე ჭიქასავით ჰყავსო."სავსე ჭიქასავით ვუყურებ.
ეშე1
ეშე ქოფურტინე თოლც ქალგოლჷნია."ზევით რომ ააფურთხო თვალში ჩაგივარდებაო."მზეს ბევრი აფურთხებს თავზე დასდისო.
ეშე2
ეშე ცა დო გიმე დიხა მუ მიღუ დო მუხუ იღა."ზევით – ცა და ქვევით – მიწა რა მაქვს და რას წაიღებ."ყვავს არ ჰქონდა ბუს გაჰქონდაო.
ეშელი
ეშელი ნეძი გორაჸი, გიმელი ღეჯი გორაჸი."ადი კაკალი გაბერტყე, ჩამოდი ღორი გარეკე."
ეში
ეში გინგორთინუა ჯოღორს ბაბას უძახჷდევე."ისე გაგხდი („გადაგაქცევ") ძაღლს ბაბას უძახოდეო."
ეშმაკი1
ეშმაკი თოფის წანმოწანაშე ართშახ კასუნსია."ეშმაკი თოფს წელიწადში ერთხელ ტენისო."
ეშმაკი2
ეშმაკი მუდა წანერი რე მის უჩქუნია."ეშმაკი რამდენი წლისაა ვინ იცისო."ეშმაკს თვალი არ უჩანსო.
ეშმაკის1
ეშმაკის თოლი ვაუღუნია."ეშმაკს თვალი არა აქვსო."ეშმაკს თვალი არ უჩანსო.
ეშმაკის2
ეშმაკის ღვინი ვაუღუდუ დო გუდას ორტუანდუა (ჩხაპუნდუა ბარუნდუა)."ეშმაკს ღვინო არა ჰქონდა და გუდას ალბობდაო (ნამავდაო ბერავდაო).ყვავს თვალი არ ჰქონდა ღმერთს წამწამსა სთხოვდაო.
ეშმაკიშ
ეშმაკიშ სახე შარას გილახე."ეშმაკის სახე შარაზე ზის."
ვაგენდებუნი
ვაგენდებუნი ი კოჩი ვადაინდენცია."რომ არ გენდობა ისეთი კაცი არ დაგინდობს."
ვათასი-და
ვათასი-და ოთასალით ვაგაღვენუ."თუ არ დათესე დასათესიც აღარ გექნებაო."
ვაი1
ვაი თიში მარდი მისითი ჩქიმი ქომონჯიშა ვაშქურუნიე."ნეტავი იმას ვისაც ჩემი ქმრის არ ეშინიაო."ქალმა თქვა: კაცად ის ჩამიგდია ვისაც ჩემი ქმრისა არ ეშინიაო
ვაი2
ვაი თიში ცოდა "ვამიჩქ" ვოუჩქუნია."ვაი იმისი ცოდვა "არ ვიცი" არ იცისო."
ვაითანტჷრენი
ვაითანტჷრენი ი ძვალც კვარია ხოლო ვამუნდომენცია ყინტუას."რომ არ ჩაეტევა ისეთ ძვალს ყვავიც არ მოუნდომებსო ყლაპვას."ვეშაპი ისეთს არას ჩაყლაპავს რომ ვერ მოინელოსო.
ვაის
ვაის გამლართუა დო უის ქართუა."ვაის გაეყარა და უის შეეყარაო."("ვაიდან გამოვიდაო და უის შევრთოთო").ვაის გავეყარე უის შეგეყარე.
ვაიში
ვაიში ნოსორიის კოიაქ (უიაქ) გიხორუა."ვაის ნასახლარზე კოია (უია) დასახლდაო."
ვაიჸორსჷნ1
ვაიჸორსჷნ ფერ კოჩი ოძიგვინანსია."რომ არ გიყვარს ისეთი კაცი უშნოდ გამოიყურებაო."ვინც არ გიყვარს მისი სიარული ბრაგა-ბრუგია და ჭამა ხრაშა-ხრუშიო.
ვაიჸორსჷნ2
ვაიჸორსჷნ ფერ კოჩიში ჭკუმუა ჭკიპ-ჭკაპუ რენია დო ულა – ძაგვი-ძაგვი."რომ არ გიყვარს ისეთი კაცის ჭამა "ჭკიპ-ჭკაპუ“ არისო და სიარული – "ძიგვ-ძაგვი."ვაგოკონ (ვაიორცუნ) ფერ კოჩიში ჭკომუა ჭკაპ-ჭკაპით გაძირენია."რომ არ გინდა იმნაირი კაცის ჭამა "ჭკაპ-ჭკაპად" გეჩვენებაო."
ვაკო-და
ვაკო-და ჯა დო ქუათ გინირთუნია."თუ არ უნდა ხე და ქვად გადაიქცევაო."
ვალი1
ვალი გინიგე დო ონჯღორე ვარია."ვალი გადაიხდება და სირცხვილი არაო."
ვალი2
ვალი მუთუნს ვათქუანს მარა ვადგორულუანსია."ვალი არაფერს იტყვის მაგრამ არ დაგაძინებსო."ვალი ხმას არ იღებს არც მაძინებს. 374ა. ვალიშ მამალას გოდინუა."ელვის უსწრაფესად ("ელვის სისწრაფით") დაიკარგაო."
ვარა1
ვარა თელა დო ვარა ღურავა."ან სიცოცხლე და ან სიკვდილიო."
ვარა2
ვარა გვალას ოკო ონჭჷდე ვარა ზღვას ვარა გვალაშე გამკოლ მუთუნი ვარა ზღვა გეკაჸათანს."ან მთას უნდა სწვდებოდე ან ზღვას ან მთიდან ჩამოვარდება რამე ან ზღვა გამორიყავს."
ვარა3
ვარა თხა დო ვარა გუდავა."ან თხაო და ან გუდაო."
ვარა4
ვარა ღვინო ორდე ოკო კოჩი დო ვარა წყარია."ან ღვინო უნდა იყო კაცი და ან წყალიო."
ვარდოს
ვარდოს ფერსჷ მუ მეჩანსჷ უბჟეთჷ დო უჰავეთჷ."ვარდს ფერს რა მისცემს უმზეოდ და უჰაეროდ."ვარდის მუ გარზინუანს უჰავეთ დო უწყარეთ."ვარდს რა გააძლებინებს უჰაეროდ და უწყლოდ."
ვართ1
ვართ მოცქუა ვართ ეკმოძოცუა."ნურც მაქებ ნურც დამცინებ (ზურგს უკან)."
ვართ2
ვართ რჸვილჷნს დო ვართი გოსქოლოდუანსია.არც მოგკლავს და არც მოგარჩენსო.
ვართ3
ვართ შქას დო ვართ ძგასია."არც შუაში და არც გვერდზეო (კიდეზეო)."
ვართი1
ვართი გურს დო ვართ შურსია."არც გულს და არც სულსო."
ვართი2
ვართი ეშე მიხვატე დო ვართი გიმევა.ვართ ეშე ეშეხოტე ვართ გიმე გიმეხოტე."ვერც აღმა აფხან ვერც დაღმა დაფხან."
ვართი3
ვართი მოკო ოხოხოა ვართო იში ბოხოხია."არც "ოხოხია" მინდა არც მისი ბოხოხია."
ვართი4
ვართი მუშო რენ დო ვართო შხვაშოვა."არც თავისთვის არის და არც სხვისთვისო."არც თავისთვის უქნია ღმერთს არც სხვისთვისო.
ვართი5
ვართი ღვინი რენ დო ვართი წყარია.არც ღვინოა არც წყალიო.
ვართი6
ვართი ცას ონჭჷ ვართი დიხას ჯა დო ჯას გიმეგიგანს."არც ცას წვდება არც მიწას ხეებზე დაბორიალებს."
ვართი7
ვართი წვადი გილალუა ვართი კელებერია."არც მწვადი შესწვა ("გააფუჭო") და არც შამფურიო."ვართი შამფურს ჭუნს დო ვართი მწვადისია."არც შამფურს წვავს და არც მწვადსო."არც მწვადი დაწვა არც შამფური.
ვართო1
ვართო აწიჸუნინე ვართი ეკოჸუნინე."ვერც წინ წაუძღვები ვერც უკან გაჰყვები."
ვართო2
ვართო მუთუნქ გაშუას ჯოღორქ მოგიქანჩუას (ქიმოჲქანჩუას)."ვერც ვერაფერი იშოვო ძაღლმაც მოგქაჩოს."
ვაჭარქ
ვაჭარქ მოგებაშა გემშართჷ დო კუსაფი ქჷდიჭყუა."ვაჭარი მოგებაში შევიდა და კვნესა დაიწყოო."ხარბი კაცი რომ სარგებელში წავა კვნესას მოუმატებსო.
ვაჭრუა
ვაჭრუა მუმა დო სქუაშქას რენია."ვაჭრობა მამა-შვილს შოროს არისო."ვაჭრობას დედ-მამა არა ჰყავსო.
ვახაჩქელა
ვახაჩქელა ვაბარგელა გჷმას (გიმუას) ღურჭულევა."არმთოხნელო არმმარგველო მკის დროს (შემოდგომაზე) იჭიკჭიკეო."
ვახაჩქიდა
ვახაჩქიდა ვაგაჸი ვაბარგიდა ტყა გაჸი."თუ არ გათოხნე – არ მოგივა თუ არ გამარგლე – ბალახი მოგივა."ვინც არ გაირჯება პურსაც ვერ მისწვდებაო.
ველანჭუქჷნი
ველანჭუქჷნი თის ველაბირძღავა."რასაც ვერ ასწვდები იმას ნუ აეპოტონებიო."რასაც ვერ შეწვდები ნუ შეეწვდებიო.
ველუქინ
ველუქინ თინა იჸინია."რომ არ მოელი ის იქნებაო."
ვეშეილებუ-და
ვეშეილებუ-და ვედეპირავა."თუ არ შეგიძლია არ დაპირდეო."
ვეშულებუდუდა
ვეშულებუდუდა ძვალს მუშა ყირტუნდუა."თუ არ შეეძლო ძვალს რატომ ყლაპავდაო."კაცმა ისეთი ლუკმა არ უნდა გადაყლაპოს რომ ვერ მოინელოსო.
ვითოჟირი
ვითოჟირი ნალაშქ ვარენი ის ლაშქუა მურენი ვოუჩქჷნია."თორმეტჯერ ნალაშქრი ვინც არ არის იმან ლაშქრობა რა არის არ იცისო."
ვითოხუთერი
ვითოხუთერი თუნთიში ნაქურიის ჯოღორი გიოალალანდუა."თხუთმეტი დღის დათვის ნაფეხურს ძაღლი დაჰყეფდაო."
ვირი
ვირი ვირო დოსქიდუნია."ვირი ვირად დარჩებაო."ვირი ვირად დარჩება ვარსკვლავებითაც რომ შემოსოო.
ვირიშ
ვირიშ კვარტიქ ვეგეწყინასია.ვირის წიხლი არ უნდა გეწყინოსო.
ვირიში
ვირიში მუნაღელი ჯიმუ ვირს ვაჩესია."ვირის მოტანილი მარილი ვირს არ აჭამესო."
ვიშოთია
ვიშოთია დო აშოთია რენია."იქითაც არის და აქეთაცაო."ასე ჩემო მანასეო ხან ისე და ხან ასეო
ვიშონანს
ვიშონანს ატამას ხოწჷნდუა დო აშონანს ატამაშ ნახოწას ჭკუმუნდუა."იქითობისას ატამს თლიდაო და აქეთობისას ატმის ნათალს ჭამდაო." იხ. N2 503
ვო
ვო ლაფშა ძურგუში დო გიოხუნალი ხუტუში."ლაფშა ძურგუსი და დასაჯდომი ხუტუსი."ესიკელას ქორწილი გოგისელას ხარჯიო.
ვოდელია
ვოდელია ბირაში ოხვეჲანებელი რენია."ვოდელია" სიმღერის შემავსებელი არისო.""არალე-თარალე" სიტყვის გასამრავლებელიაო.
ზალებათ
ზალებათ ქვარა ვეიფშაფუნია. "(მარტო) სურვილით მუცელი არ გაივსებაო."
ზარაზანიში
ზარაზანიში ტყვიაქ მოფხვადასჷნი იშა დობღურე ქომოსხუნუნია. "ზარბაზნის ტყვია რომ მომხვდეს იმას (რომ) მოვკვდე მირჩევნიაო."
ზარმაცი
ზარმაცი ჭყიშის შორიშ მუკოლუაფა უსხუნუნია."ზარმაც მწყემსს შორიდან მოვლა ურჩევნიაო."ზარმაც ჭყეშის შორიშე მუკორაჸუა უსხუნუნია."ზარმაც მწყემსს შორიდან ურჩევნია (ფარის) გამორეკვაო."
ზარმაცის
ზარმაცის თანაფას მურთ მუშებაქია."ზარმაცს აღდგომას მოუნდა მუშაობაო."ზარმაცის უქვის ასაქვარუაფუდუა."ზარმაცს უქმეში მოუნდებოდათ საქმიანობა."ზარმაცი უქმე დღეს გამუშაკდებაო. (41)
ზარმაციშო
ზარმაციშო ირო უქმი (ჟეშხა) რენია."ზარმაცისთვის ყოველთვის უქმე (კვირა) არისო."ზარმაცისათვის ყოველდღე უქმეაო.
ზაფანა
ზაფანა ვაიჭკუმუნ-და პიჯის (პის) მუშენი გონტუნია.ზაფანა ვაგიჭკომუნ-და პიჯი მუქი მერჭუ?თუ წიწაკა არ გიჭამია პირი რად გეწვისო.
ზესკვი
ზესკვი დო ზესკვიქ წეკიდენსია დო ტურაქ პიჯი იფშუა.ზესქვი დო ზესქვიქ წეკინდუა დო ტურაქ ტოტი ეიფშუა."შაშვები წაიკიდნენ და მელამ ტორი (პირი) გაივსოო."შაშვები წაიჩხუბნენ მელამ პირი აივსოო.
ზესქვიქ1
ზესქვიქ თქუუა: ოში გალობა ქომიჩქჷდ მარა თირიგი შიშიქ ეკმოდჷრთ არძაქ ქაშმოჭყორდუა."შაშვმა თქვაო: ასი გალობა ვიცოდი მაგრამ ისეთი შიში დამადგა ყველა დამავიწყდაო."შაშვმა თქვა: თორმეტი გალობა ვიცოდი მიმინომ სულ დამავიწყაო.
ზესქვიქ2
ზესქვიქ კურკანტელა დიო უკახალე ქიმთიზიმუა დო უკული გეყინტუა.„შაშვმა კურკანტელა ჯერ უკან მიიზომა და მერე გადაყლაპაო."
ზისხირქ
ზისხირქ უწუა ტანს: მა სი ქეშმნახია დო მა სი ქეშეგინახუქია."სისხლმა უთხრა ტანს: შენ მე შემინახე და მე შენ შეგინახავო."
ზღვა1
ზღვა ბირგულშა მანჭუნია."ზღვა მუხლამდე სწვდებაო."
ზღვა2
ზღვა დო გვალას მი ასწორენს კინე ღორონთი-და ვარა."ზღვასა და მთას ვინ გაასწორებს – ისევ ღმერთი თუ არა."ზღვა დო გვალა მითინც ვაგუსწორებუნია."ზღვა და მთა არავის გაუსწორებიაო."მთა და ბარი არავის გაუსწორებიაო.
ზღვა3
ზღვა დო გვალა გასწორუა."ზღვა და მთა გაასწორაო."
ზღვა4
ზღვა კიზით გეიწირუნია."ზღვა კოვზით დაიწრიტებაო (დაილევაო)."ზღვაც დაილევაო კოვზითაო.
ზღვას1
ზღვას გეგნასქიდუა დო ცუნჯიქ დაშქვიდუა.ზღვაში გინოსქილადირი ცუნდიქ დააშქვიდუა."ზღვას გადარჩენილი ნამმა დაახრჩოო."ზღვაში ნაშქურინეფი კოჩი ცუნდიქ დააშქვიდუა."ზღვისგან შეშინებული კაცი ცვარმა დაახრჩოო."
ზღვას2
ზღვას ჭირი ეკოლჷნი ჩანგელიაში კარც გიანთხუნია."ზღვიდან რომ ჭირი ამოვარდება ჩანგელიას კარზე დავარდებაო."
ზღვას3
ზღვას ხოლო ბოლო უღუნია."ზღვასაც ბოლო აქვსო."
ზღვაქ
ზღვაქ ფაფირო გინირთუა დო ორგულს კითიში იაწუაფალქ ვახვადუა."ზღვა ფაფად იქცა და ორგულს თითის ამოსაწებიც არა ხვდაო."
ზღვაშა1
ზღვაშა ხინჯი ვეგიდგენია."ზღვაზე ხიდი არ გაიდებაო."
ზღვაში2
ზღვაში ნაშქურინეფი ცუნდიქ ხოლო დაშქურინუა."ზღვის დაშინებული ცვარმაც დააშინაო."ზღვაში ნაშქურინეფი კოჩის ცუნდიშა ხოლო ოშქურუდუა."ზღვის დაშინებულ კაცს ცვარისაც ეშინოდაო."
თაკარი
თაკარი რდასია ჩხანა რდასია – ნაბადი კაღუთ მეიღუდასია."თაკარა იყოს მზიანი დღე იყოს – ნაბადი კავით უნდა მიგქონდესო." დარში ნაბადს ნუ დააგდებ ავდარში – ქალამანსაო.
თანაფაში
თანაფაში კვერცხიცალო ოხიოლუნია.აღდგომის კვერცხივით უხარია.
თასუას1
თასუას მოჯგირეს დო ეჭოფუას ტერს მეხვარია."თესვაში მოკეთეს და აღებაში მტერს მოეხმარეო."
თასუას2
თასუას მუთი თქვისჷნი ტახუას თიქ იჸუა.თასუას მუქუთ ირაგადუნ მოწიას თიქ იჸუა."რაც თესვის დროს ითქვა (ჭირნახულის) მოწევისას ის იქნაო."
თაქი
თაქი ცოცხალს ორკჷქ დო თექი ღურელეფსია.აქ ცოცხლებს აკლიხარ და იქ მკვდრებს.
თე1
თე კოჩიშა ურემი ვარე გჷნნაულა ვარა მუთა დარკებუ."ამ კაცზე ურემს არ გადაუვლია თორემ არაფერი დაჰკლებია."
თე2
თე ქიანა თიში რე მისჷთ ჯგირი ოსური აშინია."ეს ქვეყანა იმისია ვინც კარგ ცოლს იშოვისო."კარგი ქალის ქმარს საგზალი არ ეჭირვებაო.
თე3
თე ქიანას "დინტირია" ჯოხონია."ამ ქვეყანას "დაეტიე" ჰქვიაო."თე ქიანას "მიიცადი" ჯოხო."ამ ქვეყანას "მოიცადე" ჰქვია".
თელო
თელო ღურას მართალო ღურა უჯგუნია."ცოცხლად სიკვდილს მართლა (ნამდვილი) სიკვდილი სჯობიაო."თელო ღურას ღურა ოში წილო უჯგუნია."ცოცხლად სიკვდილს (ნამდვილი) სიკვდილი ასჯერ სჯობიაო."ღირსეული სიკვდილი სჯობია უღირს სიცოცხლესო.
თელს
თელს ოძინუ დო ღურელს ორკუნია."ცოცხლებისთვის (ცოცხალისთვის) ზედმეტია და მკვდრებს (მკვდარს) აკლიაო."მკვდრებს აკლიხარ ცოცხლებს არ არგიხარ.
თემიში
თემიში ნაჭყა ხატიში უნძალაში რენია."თემის ნაწყევლი ხატისაზე უფრო ძლიერი არისო."
თი
თი ოჭკომალი სქანი ქოთომეფს ქუდურღვია.ეგ საკენკი თქვენ ქათმებს დაუყარე
თითო1
თითო გიდელი წვირე არძა მახორობას (ოჯახის ჸუდეს) მიკობუნია."თითო გიდელი ნაკელი ყველა სამოსახლოში (ოჯახში სახლში) ჰკიდიაო."თითო გიდელი წვირე არძა ოჯახისიენია."თითო გიდელი წვირე ყველა ოჯახში არისო."თითო უპატიური კიზი ირ ოჯახის რენია."თითო უპატიური კოვზი ყოველ ოჯახშიაო."
თითო2
თითო კილი გაუღუნი ფერი მითინი ვეჸინია."თითო ნაკლი რომ არა აქვს ისეთი არავინ იქნებაო.
თირობას
თირობას კოს თირს ვემეჩანსია."თოვლობას კაცს თოვლს არ მისცემსო."ფეტვი არ გაჰვარდება ხელიდან.
თირს1
თირს ქიმეჩუა დო ყინს ქიგიოჭარუა."თოვლს მისცაო და ყინულს დააწერაო."
თირს2
თირს ჸინი მიაბარესია."თოვლს ყინვა მიაბარესო."
თირქ
თირქ ჸინი იმოწმუა."თოვლმა ყინული იმოწმაო."
თიშ
თიშ ქობალს ჯიმუ ორკჷნია.მის პურს მარილი აკლია.
თიში1
თიში ბედის ჯოღორი ვეგიოლალანსია.იმის ბედს ძაღლიც არ დაჰყეფსო.
თიში2
თიში რინა დიხას ხოლო ამონკანსია.მისი ყოფნა მიწას ემძიმება.
თიში3
თიში ცოდათ ქუა ხოლო იჭუდუა.იმის საცოდაობით ქვა იწვოდა.
თიცალც
თიცალც გოწყინებაფუა ბოლოს ქჷგოხიოლჷდასიე."ისეთს გაწყენინებ ბოლოს გიხაროდესო."
თიჯგუა1
თიჯგუა ვაკეთე ოკონია უკული ონჯღორექ დჷგაგურასია."ისეთი არ უნდა გააკეთო მერე გრცხვენოდესო."თიჯგუა ვაკეთე ოკონია უკული მიოლურ პიჯი ვაიღუდასია."ისეთი არ უნდა გააკეთო მერე მისასვლელი პირი არ გქონდესო."კოჩქ თირიგი ვათქუავა უკული ონჯღორე გიჩქჷდასიე."კაცმა ისეთი ("იმ რიგისა") არა თქვაო მერე გრცხვენოდესო."
თიჯგუა2
თიჯგუა მეჭვირიე ხეშე ნაკვაჩხირს ვეჲწაოთინაფუანქია."ისეთი დამწვარია ხელიდან ნაკვერჩხალს ვერ გააგდებინებო."
თიჯგურა1
თიჯგურა ნინა უღუნია მონკათ ოსურს ბაღანას გამასოფანსია."ისეთი ენა აქვსო ორსულ ქალს ბავშვს დააგდებინებსო (მოწყვეტსო)."თიჯგუა ნინა უღა ჸვარიას გეითაჸათანსია."ისეთი ენა აქვს ყვავს ჩამოაგდებსო."ისეთი ენა აქვს რომ ორსულ დედაკაცს მუცელს წაუხდენს.
თიჯგურა2
თიჯგურა სერი რე თოლიშა კითი ვემიღინენია."ისეთი ღამეა თვალთან თითს ვერ მიიტანო."თვალთან თითს ვერ მიიტან.
თოვნა
თოვნა ცხენი ქვიშორე მით ირგუნი თიშ ორე."თოხარიკი ცხენი ქვიშის ფერი ვინც ვარგა იმისთვისაა."
თოკი
თოკი ნასქვიშა მეურცია."თოკი ნასკვამდე მიდისო."
თოლი1
თოლი დო თოლც ჩხვინდი ვაშაჸუნდასჷნი ართიანც გელაჸოთანანია.თოლი დო თოლი შქას ჩხვინდი ვაშაჸუნდასჷნი ართიანც გალაჸოთანდესია."თვალსა და თვალს შორის ცხვირი რომ არ იყოს ("ჩაჰყვებოდეს") ერთმანეთს ამოაგდებდნენო."თვალებშუა რომ ცხვირი არ იყოს ერთმანეთს დასჩიჩქნიდნენო.
თოლი2
თოლი დო ხეში შქას დჷმაღორუა."თვალსა და ხელს შუა მომატყუაო."თვალსა და ხელს შუა მოგატყუებს
თოლი3
თოლი დუც ხოლო ვეგერჩანცია."თვალი თავზე ხომ არა გაქვსო."
თოლი4
თოლი თოლიში მტერიენია."თვალი თვალის მტერი არისო."
თოლი5
თოლი თოლს გჷთაჩირთჷნი გური გეგნიშხვაფერებუ." თვალი თვალს რომ მოშორდება გული გადასხვაფერდებაო".
თოლი6
თოლი მუსჷთ ძირჷნსჷნი ჭკუაქ ოკო დოწონასია."თვალი რასაც ნახავს ჭკუამ უნდა აწონოსო."თვალმა უნდა დაინახოს და ჭკუამ განსაჯოსო.
თოლი7
თოლი უჩა ელარძუნია დღას ვაუთქუალუნანია ართიანიშა." "თვალი შავი გაქვსო არასოდეს უთქვამთო ერთმანეთისთვის." თოლი უჩა გენორდგენია – თის ვაუწინსია."თვალი შავი გქონიაო – იმას არ ეტყვისო."
თოლი8
თოლი შუნცია დო თოლი ჭკუმუნცია (ჭკუნსია).თვალი სვამს და თვალი ჭამსო.
თოლს1
თოლს წყარი ქალაბესია."თვალში წყალი ჩაასხესო (მოატყუეს სიმართლე დაუკარგეს)."
თოლს2
თოლს (თოლიშ) ბირცხას გელუღანსია."თვალის ფრჩხილს ამოუღებსო."თვალიდან ბეწვს ამოგართმევს.
თოლს3
თოლს წყარი ქოფჩია.თვალს წყალი დაალევინა.
თოლშა
თოლშა ქელუოლასია ხეს ველესვანსია."თვალში რომ ჩაუვარდეს ხელს არ ამოისვამსო.
თომას
თომას ჭკუა ქუღუდასია ირდიხას გეიშუა."თმას რომ ჭკუა ჰქონდესო ყველგან ამოვიდოდაო."
თოფიში
თოფიში წამალცალო ფეთქჷნსია."თოფის წამალივით აფეთქდება"
თოფური
თოფური გემუანი რე მარა ირკოც ვაუჸორსია."თაფლი ტკბილია მაგრამ ყველას როდი უყვარსო.
თოფურიში
თოფურიში გჷმმაჩამალი კითის ირო გისირქუნსია."თაფლის გამყიდველი თითს ყოველთვის გაილოკავსო."
თუ
თუ ჭყიალით დო ბაღანა ნგარათ ირდუნია."გოჭი ჭყივილით და ბავშვი ტირილით იზრდებაო."გოჭი ჭყივილით გაიზრდება ყმაწვილი – ტირილითაო.
თუდონი
თუდონი ქიანაში ღორონთი ღუმუ რენია."ქვევითა (ამ ქვეყნის) ღმერთი ღომიაო."
თუთარჩელაჯგურა
თუთარჩელაჯგურა ძღაბი რენია."ნათელი მთვარესავით გოგო არისო."
თუმას
თუმას ჭკუა ქუღუდასჷნი ირი დიხას ვართი ეურცია."თმას რომ ჭკუა ჰქონდეს ყოველ ადგილას არ ამოვაო."
თუნთის1
თუნთის დაპენჯებული თუნთი მეუსერგელუდუა შხვაშ ჸვანაშა."დათვი დაპატიჟებულ დათვს სხვის ყანაში მიათრევდაო."დათვი დათვს პატიჟობდა სხვის ვენახში მიჰყავდაო.
თუნთის2
თუნთის ლაჸაფი-ლაჸაფით კოჩქ ქაჭკუმუუა."დათვს თამაშ-თამაშით კაცი შემოეჭამაო."კატა თავს ირთობდა და თაგვი კვდებოდაო.
თუნთის3
თუნთის ოსქალეს აბარენდესია."დათვს სკებს აბარებდნენო."თუნთის ჸვანა მიაბარესია."დათვს ყანა მიაბარესო."დათვს ვენახი მიაბარეს არც არავინ შეუშვა არც არა შიგ გაუშვაო
თუნთის4
თუნთის წყიშა ვემკალენია."დათვი წყავს გვერდს ვერ აუვლისო."
თუნთიქ1
თუნთიქ მუგერიასჷ-და ბაბა დოუძახია.დათვი რომ მოგერიოს ბაბა დაუძახეო.
თუნთიქ2
თუნთიქ ჭინჭაშ წკინტილი ქოძირუა დო "ჸოხ მუშმაშხვა რენია (ჸოფენია)" მიოღვარუა."დათვმა ჭინჭრაქას სკინტლი ნახაო და „ოხ რამსისხო არისო (ყოფილაო) დაიღრიალაო."დათვს მელიას კვალი გაუკვირდაო.
თუქ1
თუქ დიგვანუა დო ნგერიში ორკინებუშა ურქია – თქუა."გოჭი გასუქდაო და მგელთან საჭიდაოდ წავალო – თქვაო."თხა გასუქდა და მგელთან ჭიდაობა მოინდომაო.
თუქ2
თუქ თქუუა: ჟარნეჩი დო ვითი კერეფი ვორდითია."გოჭმა თქვაო: ორმოცდაათი კერატი ვიყავითო."მელამ თქვა: მე და მგელმა აქლემი მოვკალითო.
თუხარიკ
თუხარიკ ცხენსია მართახი ვაკონია.""თოხარიკ ცხენსო მათრახი არ უნდაო."თოხარიკი მართახის ვეგიშქვანსია.კარგი ცხენი მათრახს არ დაიკრავსო.
თქუალა
თქუალა ადვილი რე დო გაკეთება – ძნელია."თქმა ადვილია და გაკეთება – ძნელიო."
თქუალაშე
თქუალაშე კოს ნორცხვა ვეკოცენსია."თქმისაგან კაცს ნაკვერჩხალი არ ამოუცვივდებაო."
თხა1
თხა დო გერი ართო ვედიარანია."თხა და მგელი ერთად ვერ მოძოვსო.
თხა2
თხა დო გერცალო რენანია."თხა და მგელივით არიანო."
თხა3
თხა თხაშე ნაკლები ტურას უჭკომუდასია.თხა თხაში უარესი გერქ ოჭკომუა."თხა თხაზე ნაკლები ტურას შეჭამოსო (ტურამ შეჭამოსო)."თხა თხაზე ნაკლები მგელმა შეჭამაო-
თხა4
თხა ორტინს (ორტვინს) ორწყედუ დო ღობერს – ვარია."თხა ბოსტანს ხედავდა და ღობეს – ვერაო."თხაქ ხული ძირ დო ღობერი ვაძირუა."თხამ მხალი ნახა და ღობე კი ვერაო."თხამ კომბოსტო დაინახა და ღობე – ვეღარაო.
თხალეფც
თხალეფც ჭყვადუა ქჷმადირთჷნი ქალეფც დუჭყანანია ჩხარკაფის."თხებს გაწყდომის დრო რომ მოადგება რქებს დაუწყებენო ჩხაკუნს."თხალეფი ართიანს ჩხანკაფის ქუდუუჭყანანი თიწკჷეა დინუნანია."თხები ერთმანეთს რქენას რომ დაუწყებენ მაშინ იღუპებიანო (იკარგებიანო)."თხას თიმ დროს მალენია ჭყვადუა მუჟამც ართიანც ქაში რაჩხაფის ქუდუჭყანანიე."თხას იმ დროს მოუვაო გაწყვეტა როცა ერთმანეთს რქის ჩხვერას (რქენას) დაუწყებენო."თხას რომ გადაშენება მიადგება ვაცობას დაიწყებსო.
თხას
თხას თუმა ვაგოჩანდუა შხურს მიკმაჭაბუანდუა."თხას ბალანი არ ჰქონდა და ცხვარს აწებებდათ."თხას ვემკოჩანდუა (თომა) დო შხურს მითმაძგიბუანდუა."თხას არ ესხათ (ბალანი) და ცხვარს აძლევდაო (ჩურთავდა ბალნითა)."თხას ნაღაჭა (მონტყორი) ვოუღუდუა დო შხურს არზენდუა."თხას ნაკრეჭი (მატყლი) არა ჰქონდა და ცხვარს აძლევდაო."
თხაქ1
თხაქ კუდელს ვადუხვანცალუას ეშ ოჩი გამაბუნუნია."თხამ თუ კუდი არ დაიქნია ისე ვაცი არ მოაჯდება (სამაკინტლოდ)."
თხაქ2
თხაქ მის უდინჷნი დღაქ თის უდინუა."თხა ვისაც დაეკარგა დღეც იმას დაეკარგაო."
თხაქ3
თხაქ ტყორინუას ქოგაღურუა."თხა ბევრმა კუილმა გადაიყოლაო."
თხაქ4
თხაქ წყარი ქოძირუნი თიწკჷმა მაჸუმენუა."თხამ წყალი რომ დაინახა მაშინ მოსწყურდაო."
თხაშა
თხაშა მუთაქ აღოლესია დო შხურს კუჩხი ქუხვამილესია."თხას ვერაფერი უყვეს და ცხვარს ფეხებში ხელი წაავლესო."
თხაში1
თხაში მინჯეს თხაში კუდელ ხოლო ვახვადჷნიაო?"თხის პატრონს თხის კუდიც არ ხვდებაო?"თხის პატრონს აღარც თხის კუდიო!
თხაში2
თხაში ჭირი შხურცია."თხის ჭირი ცხვარსო.“
ი1
ი კოჩი გჷრჷნც ჟირი შაურიშა ტყაბარანდუა (ყვარუნდუა) დო აბაზიში საპონც ხეშა მიბონუანდუა."ის კაცი ვირს ორ შაურად ატყავებდაო (კოდავდაო) და აბაზის საპონს ხელის დასაბანად ხმარობდაო ("...აბაზის საპონს ხელზე მიიბანდაო")."ვირის დამკოდავს ორი შაურის საპონი მეტი წაუვაო.
ი2
ი კოჩ იშონანც ატამას მეჭკუმუნდუა დო აშონანც ატამაში ნახოწასია."ის კაცი იქითობისას ატამს ჭამდაო და აქეთობისას ატმის ნათალსო."
ი3
ი კოჩი ორტყაფუშა თოკის ქალეცუნუანდუა დო კოც ქოძირჷნდჷნი ტყას ქიმშასხაპანდუა მუორენდო – მა ხოლო მახინჯი ვორდავა. "ის კაცი სარტყელში თოკს გაირჭობდაო და კაცს რომ ნახავდა ტყეში გადახტებოდაო რა არის (და) – მეც ქურდი ვიყოო."
ი4
ი კოჩი ოსქჷს აკეთენდუა დო ჸუდეს ალეკეთენდუა."ის კაცი საღორეს აკეთებდაო და სახლს მორჩენილ დროს აშენებდაო ("აკეთებდაო")."
ი5
ი კოჩქ ბაკურაცალო ფბსხაპუნქია დო ნოხაშუერც ქინასხაპუა. "იმ კაცმა ბაკურასავით გადავხტებიო (ვიცეკვებო) და ნახარშში ჩახტაო."
ი6
ი კოჩქ ოში წანას ქჷგარზუა, დოღურუნი ოშურეთის კითხესია: მუზმახანც ქორდიე – წოხჷლენი კარიშე მინიიბლი დო უკახალენი კარიშე გჷმიიბლია."იმ კაცმა ას წელს გაძლო რომ მოკვდა სასულეთში კითხესო: რამდენ ხანს იყავიო – წინა კარიდან შევედი უკანა კარიდან გამოვედიო."
ი7
ი კოჩქ ტყას უღუ ქიშაჸოთუა დო უღუს ყურდგელ ქათაღურუა, უკული ირო თექი აშაჸოთანდუა უღუს."იმ კაცმა ტყეში უღელი დააგდოო დი უღლის ქვეშ კურდღელი მოკვდაო, მერე ყოველთვის იქ აგდებდაო უღელს."დედაბერმა უღელი გადააგდო და კურდღელი მოკლაო.
ი8
ი კოჩქ ჩე ყურდგელი ოჭოფუა დო ყურდგელქ უწუა: გომიტუე დიდას დოიჸვილ ვაგომიტუე – მუმასია."იმ კაცმა თეთრი კურდღელი დაიჭირა და კურდღელმა უთხრაო: რომ გამიშვა დედას მოგიკლავო რომ არ გამიშვა – მამასო."
იერუსალიმს
იერუსალიმს ჯორი კინტირი ღირუნია მარა მოჸუნაფა რენია ძვირი."იერუსალიმში ჯორი კიტრის ფასი ღირსო მაგრამ მოყვანა არისო ძვირი."ბაღდადს ვირი კიტრადა ღირს ჯორი საგზლად მოუნდებაო.
იკონია1
იკონია მუს ორთჷნი კიკონია თის უხერხჷ."იკონია რასაც აკეთებს კიკონია იმას უხერხებს."
იკონია2
იკონია კიკონია დუდიში ჭირი მიგონია."იკონია კიკონია თავს ჭირი მოუგონეო ("...თავის ჭირი მოიგონეო")."
იკოხონა
იკოხონა დიკოხონა – აკა ვარე წაღმართი!"აღმართი და დაღმართი არც ერთია წაღმართიო.
იმენდი
იმენდი ღორონთქ ვამოილასასია."იმედი ღმერთმა ნუ მოგიშალოსო."იმედით ცოცხლობს ყოველი კაციო.
იმი
იმი ხირუა ცოდაში ბიგა – ართის იფხირქ ჩხოროს იბგა."ჩემი ქურდობა ცოდვის ხელჯოხი – ერთს ვიპარავ ცხრას ვიხდი."
ინა
ინა ვოუჩქუ ჸურუსია სოდე დურუ ჩხურუსია."ის არ იცის უგუნურმა სიცივე სად მოკლავსო."
ინდურიში
ინდურიში მეტი ჯვეში მუთუნი ვერგუნია."ინდაურის მეტი ძველი არაფერი ვარგაო."
ინუურთი
ინუურთი მუნუურთი – კჷნი თიქი იჸუუ."გადავაბრუნ-გადმოვაბრუნე მაინც ის იყო (იქნა)."
ირ
ირ ეკოხონს დიკოხონი მოჸუნსია."ყველა აღმართს დაღმართი მოჰყვებაო."აღმართს დაღმართიც მოსდევსო.
ირემს
ირემს თხოზუდესია დო გორდიქ თქუა: ათე ნადირემს თხოზინი მუშენი დომიჭყესია."ირემს მისდევდნენ და გომბეშომ თქვა: ამ ნადირებს დევნა რატომ დაგვიწყესო."ბედაურებს ჭედდნენ და ბაყაყმაც ფეხი აიშვირაო.
ირი1
ირი კოჩი მუშ ნაბადის ოცქვანდუა."ყველა (კაცი) თავის ნაბადს აქებდაო."ყველა მელას თავისი კუდი მოსწონსო.
ირი2
ირი კოჩი შხვაშის ჭკუნს მახინჯი – მუშის.ყველამ სხვისა ჭამა ქურდმა კი – თავისიო
ირი3
ირი კოჩი (ირკოჩი) ართინერო ვეზიმენია."ყველა კაცი ერთნაირად არ გაიზომებაო.“ყველას ერთი საზომით არ გაზომავენო.
ირკოს1
ირკოს მუში დღა მელუნია."ყველას თავისი დღე მოელისო."
ირკოს2
ირკოს მუში ოქროთ მიოჩქუნია."ყველას თავისი ოქროდ მიაჩნიაო."ვისაც ვინ უყვარს მისი ლამაზი ის არისო.
ირკოს3
ირკოს მუში თოლი აწორენსია."ყველას თავისი თვალი აჯერებსო."
ირკოჩი1
ირკოჩი დაბალ ღობერს გინურსია.ყველა დაბალ ღობეზე გადადისო.
ირკოჩი2
ირკოჩი მოჭყუდუს იფუჩუანდუა დო მოჭყუდუქ მუში დუდი დიფუჩუა."ყველა (კაცი) პატარძალს იფიცებდაო და პატარძალმა თავისი თავი დაიფიცაო."
ირკოჩიში1
ირკოჩიში გური ვემიგებენია.ყველას გულს ვერ მოიგებო.
ირკოჩიში2
ირკოჩიში ლაგამი მის აჭკადენია."ყველა ადამიანის ლაგამს ვინ გააკეთებსო („გაჭედავსო")."
ირკოჩიში3
ირკოჩიში მაზიარებელს ზიარებაქ გამაჭიშუა."ყველას მაზიარებელს ზიარებამ ვერ მოუსწროო."სხვათა მაზიარებელი მოკვდა უზიარებელიო.
ირკოც
ირკოც დუდი ვამოწონდასჷნი შაყარუა ვეჸინია."ყველას (კაცს) თავი რომ არ მოსწონდეს თავშეყრაც ("შეკრება) არ იქნებაო." კოსი დუდი ვამოწონდასინი ჯარი ვეშაყარუნია."კაცს რომ თავი არ მოსწონდეს ჯარი არ შეგროვდებოდაო."
ირო1
ირო ართი კოჩიში ჸუდეს ვეჸინია ნგარა."ყოველთვის ერთი კაცის სახლში არ იქნება ტირილი."ირო დიაკონიში ჸუდეს ვეჸინია ნგარა."ყოველთვის დიაკვნის სახლში არ იქნება ტირილი."
ირო2
ირო გურმულირი ჩქიმი მტერი რდასია."ყოველთვის გულმოსული ჩემი მტერი იყოსო."
ირო3
ირო ვეღანს ჭურა წყარსია.კოკა მუდამ წყალს არ მოიტანსო.
ირო4
ირო თანაფა (დიარა) ვარენია."ყოველთვის აღდგომა (პურის ჭამა) არ არისო."
ირო5
ირო სუნელი იძიცანსია."ყოველთვის სულელი იცინისო."537 ირო ტერს უგარუდასია."ყოველთვის მტერს ეტიროსო."
ირო6
ირო ჯგირი მითინს ვაკეთინენია."ყოველთვის კარგი არავის შეუძლია გააკეთოსო."
ირფელ1
ირფელ იშვე დო იჭკომე ირფელ ვერაგადენია."ყველაფერი ისმევა და იჭმევა ყველაფერი არ ითქმისო."ირფელი იჭკუმენია დო ირფელი ვეთქუენია."ყველაფრის ჭამა შეიძლებაო და ყველაფერი არ ითქმისო."როგორც ყველაფერი არ იჭმევა ისე ყველაფერი არ ითქმებაო.
ირფელ2
ირფელ მერჩქვანაშა რენია."ყველაფერი მიჩვევაზე არისო."
ირფელ3
ირფელ ართო მის უშიბუნია."ყველაფერი ერთად ვის უშოვიაო."
ირფელი1
ირფელი ბედიშა ვედიბრალინენიე."ყველაფერს ბედს ვერ დააბრალებო."
ირფელი2
ირფელი გურით ხარენს დაჩხირი – უგურეთია."ყყველაფერი გულით ხარობს ცეცხლი – უგულობითაო."კაცი გულითა ხარობს ცეცხლი კი – უგულობითაო.
ირფელი3
ირფელი თქვიია დო არაბული იჸინია."ყველაფერი თქვიო და არაბული იქნებაო."
ირფელს1
ირფელს ართო მინ განჭუნია."ყველაფერს ერთად ვინ გასწვდებაო."
ირფელს2
ირფელს გურიში გოჩამა ოკონია."ყველაფერს მიხვედრა უნდაო."
ირფელს3
ირფელს მუშ ადგილი უღუნია."ყველაფერს თავისი ადგილი აქვსო."
ირფელს4
ირფელს მუშ დრო უღუნია."ყველაფერს თავისი დრო აქვსო."
იღბალი
იღბალი ქოიღუდა ვადინუქია."იღბალი თუ გაქვს არ დაიკარგებიო."
იშენ-იშენ
იშენ-იშენ ჩქიმწკუმა გიასერუავო?"მაინცდამაინც ჩემთან დაუღამდაო?"
იში1
იში თის ფოლოგოჩილათილი მუთა იპალუნია."მის სახლში ჩლიქიანი (ჩლიქგაყოფილი) არარა მოიძებნებაო."
იში2
იში კუჩხიშ გინაბიჯგებუშა კუჩხი ვარე გიოდგუმალია."მის ფეხის დანაბიჯებზე ფეხი არ არის დასადგმელიო."
იში3
იში მახანა მინდორს ქუა ვემწოძუნია."მისი ხნისა მინდორში ქვა არ დევსო."ჩემი ხნის ქვაც კი არაა'
იში4
იში ტანიშ ნაბონა გეიშვენია."მისი ტანის ნაბანი დაილევაო."
იში5
იში ხეშე მაჭუალი დაჩხირი ვაგიშურსია."მისი ხელიდან დამწველი ცეცხლი არ გამოვაო."
კაილაში
კაილაში ხარჭალი ხომ ვაგაიგონებუნია."კარდლის ჩხარუნი ხომ არ გაგიგონიაო."
კალიხინტკათ
კალიხინტკათ ნუ მომირექია ასე გვალო."კალიხინტკით (ლეკუხას (ხეჭრელის) ნაჭდევებიანი ნაწილები გადასახადის აკრეფისას გამოყენებული) ნუ მომადექი ეხლა მთლადო."
კალკალე
კალკალე კოჩი ლიშის ქიგიოციკუანსია თიშ მანგიორო არგუნს გენწყუნსია."ზოგიერთი კაცი ნემსს ჩაასობსო მის ნაცვლად ნაჯახს ამოიღებსო."ეგ ისეთია სადაც ნემსს შესდებს სახნისს გამოიღებსო.
კამბეში1
კამბეში გეგთუნწყესია დო ხოჯი ქუსქვესია."კამეჩი გამოხსნეს (უღლიდან) და ხარი შეუბესო."
კამბეში2
კამბეში ჩე ბატიას დღას ვაქიმინუნსია."კამეჩი თეთრ ზაქს თავის დღეში არ მოიგებსო."
კამბეში3
კამბეში ჯიმუშ ოჩამუშა ცხვინდიშა ეშაჸუნდუნი ბორო ინა ვარდუა, თის თინა ელუჩჷნი ბორო თინა რდუა."კამეჩი მარილის საჭმელად სხვენზე რომ აჰყავდა ის არ იყოო სულელი მას რომ ის ურჩია სულელი ის იყოვო."
კამბეშის
კამბეშის ჭკადჷნდესია დო გორდიქ კუჩხი გაბირძღინუა მა ხოლო დობჭკადითია."კამეჩს ჭედავდნენო და ბაყაყმა ფეხი გაიშვირაო – მეც დამჭედეთო."ბედაურებს ჭედნენ და ბაყაყმაც ფეხი აიშვირაო.
კამბეშიქ1
კამბეშიქ მუში ნახონა კინი მუქუ დობაკუა."კამეჩმა თავისი მოხნული ისევ თვითონ დაბეკნაო (დატკეპნაო)."კაბექ (კამბეშიქ) ქოთ დოხონუ ქოთ დობაკუა."კაბემ (კამეჩმა) კიდეც მოხნა და კიდეც დატკეპნაო (ნახნავი)."ხოსიკა თან თოხნიდა და თან ტკეპნიდაო.
კამბეშიქ2
კამბეშიქ ჸვანა ძირუა დო ღობერი ვაძირუა."კამეჩმა ყანა ნახა და ღობე კი – ვერაო."კამბეშიქ ხული ძირჷ დთ ღანდა ვაძირჷ.კამეჩმა კეჟერა მხალი ნახა და შემორაგული (კედელი) კი ვერაო."კამბეშიქ ორტვინი ძირუა დო ღობერი ვაძირუა."კამეჩმა ბოსტანი ნახაო და ღობე ვერაო."წუწკი კამეჩი მხალს ხედავდა ღობეს – ვეღარაო.
კამბეშიქ3
კამბეშიქ მუში ნაშიბუ მუქ ოჭკომუა."კამეჩმა თავისი ნაშოვნი თვითონ შეჭამაო."კამბეჩიშ ნაშიიგი კამბეჩიქ ოჭკომუა."კამეჩის ნაშოვი კამეჩმა შეჭამაო."ვირმა ნარი მოიტანა დაჯდა – თვითონ დახვიმაო.
კამბეჩიშ
კამბეჩიშ მორკინე ხოს ქა მეტირხუნია.კამბეჩიშ მანირზა ხოს ქაქ ქილაარტიხუ."კამეჩის მორკინალ ხარს რქები მოსტყდებაო."კამეშიშ მარკინე ჩხოუს ქა დღას ვეგესქილადუნია."კამეჩთან მორკინალ ძროხას რქა არასოდეს შერჩენიაო."კამბეშიშ მარკინე ხოს ქალეფი ვეგიოსქიდუნია."კამეჩის მორკინალ ხარს რქები არ შერჩებათ."კამეჩის მოჭიდავე ხარს რქები არ შერჩებაო.
კაპიკის
კაპიკის კაპიკის გითმიოჭაბანსია."კაპიკს კაპიკს აწებებსო."
კარაიაცალო
კარაიაცალო ეკოცუუა."(სახელდახელოდ გაკეთებული) კარავივით დაიშალაო."
კარიშე
კარიშე გჷმოჸოთამილქ აკოშქაშე გამთოხოხუა."კარიდან გამოგდებული ფანჯრიდან შემოხოხდაო."
კარკალე
კარკალე კოჩი დუდით გილურს კარკალე – კუჩხითია."ზოგი თავით დადის ზოგი – ფეხებითო.
კასილი
კასილი თოფიშა ართის ოშქურუ დო უკასიშა – ჟირცია.კასილიშა ართის ოშქურუდუა უკასუშა – ჟირხოლოსია."დატენილი თოფისა ერთს ეშინია და დაუტენავისა – ორსაო (ორივესო)."ცარიელი თოფისა ორს ეშინია გატენილის – ერთსაო.
კატუ1
კატუ დო ლაკვიცალო გალაჸაფუნა ართიანც."კატა და ლეკვივით ეთამაშებიან ერთმანეთს."
კატუ2
კატუ სოდგა გინაჸათენი იშენ კუჩხით დასხაპანსია."კატა სადაც უნდა გადააგდო მაინც ფეხით დახტებაო."კატუ ოჭიშით ვადანთხუნია."კატა ზურგით არ დაეცემაო."კატა რომ გადააგდო ფეხზე დადგებაო.
კატუს1
კატუს რხინი უღუდუ დო ჭუკენს ჭყვადუა."კატას ლხინი ჰქონდა თაგვებს კი დავსება (ამოწყვეტა)."კატისთვის თამაშობაა თაგვისთვის სულთა ბრძოლაო.
კატუს2
კატუს ღურა აფუდუა დო ჭუკის ლაჸაფი."კატა კვდებოდაო და თაგვი თამაშობდაო."("კატას სიკვდილი ჰქონდაო და თაგვს – თამაში").მგელი კვდებოდა და ცხვარი კუნტრუშის გუნებაზე იყოო.
კაფური
კაფური ხაჯის კაფური წყარი ხაშუნსია."კაფურ ცერცვს კაფური წყალი მოხარშავსო."კახური ხოჯის კახური წყარი ხაშჷნცია."კახურ ხარს კახური წყალი მოხარშავსო." ლეჩხუმურ ლობიოს ლეჩხუმურივე წყალი მოხარშავსო.
კაღუთ
კაღუთ მოჭირინაფილო საქმე ვეკეთინენია.კაუჭით მოწეული საქმე არ გაკეთდებაო.
კახმა
კახმა ოსურც მუთუნიშა ონჯღორე ვადაგურენია."კახპა ქალს არაფრის სირცხვილი არ ექნებაო."
კახმას
კახმას ორიკოჩი კახმა უჩქუდუა."კახპას ყველა კახპა ეგონაო."ქურდს სხვაც ქურდი ეგონა და უნამუსოს – უნამუსოო.
კვაკვილიში
კვაკვილიში ელაქოსუას თოლი გალაჸოთესია."წირპლის მოხოცვისას თვალი გააყოლესო (ამოაგდესო)."
კვარია1
კვარია ბინძურს ჭკუნდუა კუდელს ვეგმუწაწუანდუა."ყვავი სიბინძურეს ჭამდა კუდს არ აკარებდაო."ყვავი ნესვზე იჯდა ბოლოს არიდებდაო.
კვარია2
კვარია სოდე მეფურინუნსიე მუში სიბინძურე თექი მეჸუნსია."ყვავი სადაც გაფრინდება თავისი სიმყრალე იქაც მიჰყვებაო."კვარია სოდე მეურსჷნი თექ მეჸუნსია მუში მუნდი (წესი)."ყვავი სადაც მივა იქ მიჰყვებაო თავისი უკანალი (წესი)."კვარიას მუში წიკვილი მუნდი ირდიხაშა მიაჸუნუნია."ყვავს თავისი დასვრილი უკანალი ყველგან წაჰყვებაო."
კვარია3
კვარია ჩიქვიში მამიდა რენია."ყვავი ჩხიკვის მამიდა არისო."ყვავი ჩხიკვის მამიდაო.
კვარიას1
კვარიას ვაუღუდუა დო ღუს არზენდუა.ყვავს არ ჰქონდა ბუს გაჰქონდაო.
კვარიას2
კვარიას ნეძი კაჭალია დაჸოთინაფუენ თით ჯგირი რენია."ყვავს დაკროლილი კაკალიც რომ გააგდებინო ისიც კარგიაო."ყვავს რომ კაკალი გააგდებინო ისიც კარგიაო.
კვინორი
კვინორი ჯას გილახედუა დო თუდო ოსურეფი ტყების ირთჷნდესია."კვერნა ხეზე იჯდაო და ქვევით ქალები ტყავს იყოფდნენო."ზეცას წერო მიფრინავდა ძირსა თლიდნენ შამფურებსა.
კვინორქ
კვინორქ ონადირუშა მიდართუა დო ტყები თექ ქიდიტუა. კვერნა სანადიროდ წავიდა თავისი ტყავი იქ დატოვაო.
კვინჩა
კვინჩა ირო წიწილა ნოჸოფუენია."სკვინჩა ყოველთვის წიწილა იქნებაო."
კიბირი
კიბირი თიშენი გერდგუნია ნინას ოკო გეუნჭირევე."კბილი იმისთვის გაქვს (გიდგას) რომ ენას დააჭიროო."
კიბირით
კიბირით ხვალე იძიცანსია."მარტო კბილებით იცინისო."
კიბირიშ
კიბირიშ ელნაღინტკორა კუჭის ვარძღანსია (ველაფშანსია)."კბილიდან ამონაფხეკი კუჭს ვერ გააძღობსო (ვერ აავსებსო)."კიბირიშ ეკნახინტკორა ქორას ვაარძღანს.კბილის ნაჩიჩქნით მუცელი ვერ გაძღებაო.
კიბირიშე
კიბირიშე უფის გეიშაიჸუნანქია."კბილებიდან ოფლს გამოგიყვანო."
კიბოს
კიბოს მუჟამს დოჭუნანი ფერი თიწკჷმა მალენია."კიბოს როცა შეწვავენ ფერიც მაშინ მოუვაო."
კიდალას
კიდალას მიკარღვი სიმინდიშ კაკალი."კედელს მიაყარე სიმინდის კაკალი."შეაყარე ცერცვი კედელს!
კიდაჯგუა
კიდაჯგუა რენია."კლდესავით ("კლდისნაირი") არისო."
კიდუშ
კიდუშ ნინა ჭკომუ."კოდალას ენა ჭამა."
კიზი-კიზით
კიზი-კიზით ზღვაქ გეშელუა."ზღვა კოვზით დაილია."ზღვაც დაილევა კოვზითაო.
კიზიქ
კიზიქ ტუტაშა ქეშუოლუა.კოვზი ნაცარში ჩაუვარდა.
კიზიში
კიზიში ზიარებაცალი რენია."კოვზის ზიარებასავით არისო."კოვზით ზიარებაა.
კითხირი
კითხირი ონჯღორე ვარენია ვაიჩქჷნდა ვეკითხე ონჯღორე თინა რენია."კითხვა სირცხვილი არ არისო თუ არ იცი და არ იკითხავ სირცხვილი ის არისო."კითხვა აუგი არააო.
კინოჸვენჯიში
კინოჸვენჯიში გიმო ნოღვე."მომყოლის გემო ჰქონია."
კინტირიში
კინტირიში ნახოწაშა ვაღირუნია."კიტრის ნაფცქვენად არ ღირსო."
კირჭუალა
კირჭუალა სერი გიშურსია უჭირსინი თი კოჩიშო."გაჭირვებული კაცისთვის კირსაწვავის (უთენებელი) ღამეგამოუვაო."
კისერქ
კისერქ ქიიშუდა უღუ ირო გეხერხინენია."კისერი თუ იშოვა (კაცმა) უღელი ყოველთვის მოიძებნებაო (გახერხდებაო)."კისერი იყოს თორემ უღელი მოინახებაო.
კიფიში
კიფიში კურთა ითი კუნტავა."კანაფის საცვალი (კვართი) ისიც მოკლეო."
კოკას
კოკას (ორკოლს) მუთ ენოდგჷნი თინა გიმოწენსია.კოკასა შიგან რაცა დგას იგივე წარმოსდინდების!
კოკაქ
კოკაქ წყარი ქჷდაბუ დო ორკოლს გაჭყორესია."კოკამ წყალი დააქცია და დოქს გაუბრაზდნენო."კოკამ წყალი დაღვარა და პატარა ლიტრა დატუქსესო.
კოპელია
კოპელია (კოპეჭია) დუცუ გიმანთხჷნი ნარჩა კუჩხიშა კჷლმოჸოთ."შუაგულ თავზე რომ დამეცა ფეხის გულამდე დამიარაო."
კოპიტიაქ
კოპიტიაქ ეკირთუა დო ნისორიაქ მუდირთუა."ხის ჯამი წაიქცა და გობი გამოესარჩლაო (ამოუდგაო)."
კოს1
კოს დიხაქ დო ოსურქ გუმართლჷდა ბედნიერ იჸინია, ართიქ ვარდა დღას მიდუღანს ნამთინქ ვარდა – დინაფილ რენია."კაცს თუ მიწამ და ცოლმა გაუმართლა ბედნიერი იქნებაო, ერთმა თუ არა დღეს წაართმევს არცერთმა თუ არა – დაკარგული არისო."
კოს10
კოს სინდისით აფასენა ცხენს – რულათია."კაცს სინდისით აფასებენ ცხენს -- სირბილითო."
კოს11
კოს ქუდი ჩხურუშენ ვეგიორთუნია ნამუსიშენია!"კაცს ქუდი სიცივის გამო არ ახურავსო ნამუსისთვისო!"ვაჟკაცი ქუდს სიცივისათვის კი არ ატარებს სირცხვილისთვისაო.
კოს12
კოს ღურუუში მეტი მუთა ზოკულანს."კაცს სიკვდილის მეტი ვერაფერი გაასწორებს (ასწავლის ჭკუას)."
კოს13
კოს ჸვაიჭარაშა ვემდაართე."კაცი თავის ბედს (შუბლზე დაწერილს – ჸვაშ ჭარას) ვერ წაუვა."
კოს2
კოს თიზმა ვაცქუა გორაფაშა ონჯღორე გიჩქუდასია."კაცს იმდენი არ აქო გინებისა შეგრცხვესო."
კოს3
კოს კოჩიში ნარაგადუ ვაკო გეგონასიადა ჸუს ნაბადის გიკეთენსია."„თუ კაცს არ უნდა კაცის ნათქვამი გაიგონოს ყურზე ნაბადს გაიკეთებსო."
კოს4
კოს მუ მოძუ ქუჩქუდასი ჸუდეშე ვეგნურსია."კაცმა რა მოელის რომ იცოდეს სახლიდან არ გავაო."კაცმა რომ თავის თავგადასავალი იცოდეს შინიდან გარეთ არ გამოვაო.
კოს5
კოს მუთუნ ვარძღანსია დიხაში მეტი."კაცს არაფერი გააძღობსო მიწის მეტი."ხარბის თვალს შავი მიწის მეტი ვერა გააძღობს – რაო.
კოს6
კოს მუში კუჩხი ხენდუნსია."კაცს თავისი ფეხი ხედნისო."
კოს7
კოს ზღვაში სახელქ გაჭყორდუა."კაცს ზღვის სახელი დაავიწყდაო."კოს მუში ჩილიშ სახელქ ქეშაჭყორდუა."კაცს თავისი ცოლის სახელი დაავიწყდაო."კოც ჭკიდიშ სახელქ ქეშაჭყორდუა.იმერელს მჭადის სახელი დაავიწყდაო.
კოს8
კოს ნინათ დაჯერენანია დო ჩხოუს ქათ მიკაკირანანია."ადამიანს ენით დააჯერებენო და ძროხას რქით მიაბამენო."კოს ნინათ დაკირა დო ჩხოუს ქათია."კაცს ენით დააბამ ძროხას – რქითო."ადამიანს ენით აბამდნენ საქონელს – რქითაო.
კოს9
კოს ოსაჭირუქდა "გამარჯობაშ" რაგადით ქეშიატყვენქია."კაცს თუ სჭირდები "გამარჯობის" თქმითაც შეატყობო."
კოსი
კოსი ოსური სინჯენსია ოსურს – ოქრო დო ოქროს – დაჩხირი."კაცს ცოლი გამოცდის ცოლს – ოქრო და ოქროს – ცეცხლიო."
კოსჷ
კოსჷ თინა გიოსქიდუ მუთუნ ქიმშაძუდა დუსუ."კაცს ის შერჩება რამე თუ უძევს თავში."
კოტოს
კოტოს მუთ ინოძჷნი კიზის უჩქჷნია.„ქოთანში რაც დევს კოვზმა იცისო"კოტოში ამბე კიზის უჩქჷნია."ქოთნის ამბავი კოვზმა იცისო."ქოთანში რაც არის კოვზმა იცისო!
კოჩი1
კოჩი კოჩი ქორდასია დო გვარი გვამი რენია."კაცი კაცი იყოსო და გვარი გვამი არისო."კოს კოჩანა გიღუდას სახელი შუდგა რჯოხოდას."კაცს კაცობა გქონდეს სახელი რაც გინდა გერქვას."კაცი პირადობაა გვარი – გვამშია.
კოჩი10
კოჩი დუცუ ღოლანცჷნი ირიგი ტერც ვაღოლენია."კაცი თავს რომ გაუკეთებს ისეთს მტერი ვერ უზამსო."რასაც კაცი თავის თავს უზამს იმას მტერი ვერ უზამსო
კოჩი11
კოჩი დღას ვერდა, გირდუდა დუდი არდებაფევა."კაცი არასოდეს არ აიგდო, თუ აგიგდო თავი ააგდებინეო."
კოჩი12
კოჩი ეკორთელი მითინც ვაკონია."კაცი წაქცეული არავის უნდაო."კაცი რომ წაიქცევა ყველა ზედ შედგებაო.
კოჩი13
კოჩი ეკორთელს ირიკოჩი ჟი გიოსხაპანსია."წაქცეულ კაცს ყველა ზედ დახტებაო."კაცი რომ წაიქცევა ყველა ზედ შედგებაო.
კოჩი14
კოჩი ვარ ქუა გოტჷრხჷ!"კაცი კი არა ქვა გატყდება!"
კოჩი15
კოჩი ვარი ჩხოუ ჩხოუს გეუდირთუნია."კაცი კი არა ძროხა წამოუდგება ძროხასო."
კოჩი16
კოჩი ვერგუდა მუმასქუალობა მუ მოღე რენია."კაცი თუ (თვითონ) არ ვარგა მამაშვილობა არას ჰრგებსო."
კოჩი17
კოჩი თექ გორი სოდეთ ვაგეგულებუნია."კაცი აქ ეძებეთ სადაც არ გეგულებაო."
კოჩი18
კოჩი თი ქიანას მისვანჯუნია."კაცი იმ ქვეყანაში მოისვენებსო."კაცი საფლავში მოისვენებსო.
კოჩი19
კოჩი თითირე ბედნიერი მუჟამს ღურუნ ვაუჩქჷ."კაცი იმითაა ბედნიერი როდის მოკვდება არ იცის."
კოჩი2
კოჩი ართშახ დებადებუ დო ართშახ ღურუნია."კაცი ერთხელ დაიბადება და ერთხელ მოკვდებაო."
კოჩი20
კოჩი თითო ლუკათ ირძღუუნია."კაცი თითო ლუკმით ძღებაო."
კოჩი21
კოჩი კოჩითია ჯა ფოსვიშითია."კაცი კაცითაო ხე – ფესვებითაო."კოჩი კოჩითი ხარენს ჯა – ფურცელითია."კაცი კაცით ხარობს ხე – ფოთლებით.კოჩი კოჩითიე დო ჯა ფურცელითიე."კაცი კაცითაა და ხე ფოთლებითო."კოჩი კოჩით რენია."კაცი კაცით არისო."კაცი – კაცითაო ღობე – ქაცვითაო.
კოჩი22
კოჩი კოჩის ვარი ღულა კეტის ქიგიახვილუნია."კაცი კაცს კი არა მოღუნულ ჯოხს დაეჭირვებაო."კოჩი ღულა კეტის ხოლო (ბიგასით) ქიგიახვილუუნია."კაცს მოღუნული კეტიც დასჭირდებაო."
კოჩი23
კოჩი კოჩის ქეშეხვადუნია დო გვალა დო გვალა ართიანს ვამოხვადუნია."კაცი კაცს შეხვდება მთა მთას კი – არაო."
კოჩი24
კოჩი კოჩიში ნტერი რენია."კაცი კაცის მტერი არისო."კაცი კაცის მტერია ძაღლი კი - ერთგულიაო.
კოჩი25
კოჩი კოჩიში სარკე რენია."კაცი კაცის სარკე არისო."კარგი კაცი სარკეაო.
კოჩი26
კოჩი კოჩიში წამალი რენია.კაცი კაცის წამალიაო.
კოჩი27
კოჩი კოჩიშ ხვარცა რენია."კაცი კაცის მუნი არისო."
კოჩი28
კოჩი მუშ დღაშ მულაშა ვაღურუნია."კაცი თავისი დღის მოსვლამდის არ მოკვდებაო."კაცი დროზე ადრე არ მოკვდებაო.
კოჩი29
კოჩი მუში დუცუ დღას ვეჩინენსია."კაცი თავის თავს ვერასოდეს იცნობსო."
კოჩი3
კოჩი გაჭირებას იჩინებენია."კაცი გაჭირვებაში იცნობაო."კოჩიში ჩინება შილებე გაჭირებას დო ღვინიშ შუმასია.კაცი იცნობა გასაჭირში და ღვინოშიო.
კოჩი30
კოჩი ონჯღორეშენ ვანოღურუე."კაცი სირცხვილისგან არ მოკვდება თურმე."
კოჩი31
კოჩი სიტყვაში მენდული ოკო ორდევა."კაცი სიტყვის პატრონი ("მოიმედე") უნდა იყოო."მუსით თქუანქინი თიშ მინჯე ორდავა."რასაც იტყვი იმის პატრონი იყავიო."სიტყვას ათავნებ – თავნია აქარებ – ქარიაო.
კოჩი32
კოჩი ფარაწკჷმა იჩინებე მუ კოჩი რენია."კაცი ფულთან იცნობა რა კაცი არისო."კაცი ფულში გამოსცადეო.
კოჩი33
კოჩი ქუას ხოლოს ეკასქიდუნია."კაცი ქვასაც შერჩებაო."კაცი თავს ხის წვეროზე ირჩენსო.
კოჩი34
კოჩი ქჷგონდურუნ-და თიჯგუა ჯგირი ქოღოლია (ველჷდასია) სქანი ნაღოლემი ჩიჩიექ გაჭყორდასია."კაცი თუ გემდურისო ისეთი კარგი გაუკეთე (რომ არ ელის) შენი (გაკეთებული) ცუდი დაავიწყდესო."
კოჩი35
კოჩი ღურას ქელჷდასჷნი ლოგინს ვეგლენჯირუნია."კაცი სიკვდილს რომ ელოდეს. ლოგინზე არ დაწვებაო."
კოჩი36
კოჩი შუმილობას თის რაგადანს ხერზელობას მუთ გურს უღუნია."კაცი სიმთვრალეში იმას ლაპარაკობს სიფხიზლეში რაც გულში აქვსო." რაც ფხიზელს ფიქრში აქვს ის მთვრალს ენაზეო.
კოჩი37
კოჩი ჭანჯო აძირენია."კაცი ბუზად ეჩვენებაო."
კოჩი38
კოჩი ჯაშა ობოხუამი ეშმეშუა დო ეშმაკიქ თქუა: ასე გეგლანთხასინი მა ქოდმაბრალენსია."კაცი ხეზე ომბოხებიანი ადიოდა ეშმაკმა თქვა: ახლა რომ ჩამოვარდეს მე დამაბრალებსო."
კოჩი39
კოჩი ჯგირო გეჩინებაფუენი ართო ფუთი ჯიშე ოკო გაფუდას თიწკელა ნაპკომა."კაცი კარგად რომ გაიცნო ერთი ფუთი მარილი უნდა გქონდეს მასთან ერთად შეჭმულიო."კოჩიშ ამბე ქიგეგევენ ართი ფუთი ჯიშე ოკო ოჭკუმევა."კაცის ამბავი რომ გაიგო ერთი ფუთი მარილი უნდა შეჭამოო."კაცმა რომ კაცი გაიცნოს ცხრა ლიტრა მარილი უნდა შეჭამონ ერთადო.
კოჩი4
კოჩი გაჭირებას ლიშიში ყუნწის კილელენსია დო დარხინებას კარს ვამნინტირენია."კაცი გაჭირვების დროს ნემსის ყუნწში გაძვრება დალხინების დროს კარშიც ვერ შემოეტევაო.“მუჟამს კოჩის უჭირს(ნი ლიშიში ყუნწის (ყურზის) გითურსია."როცა კაცს უჭირს ნემსის ყუნწში ძვრებაო."კოჩი უჭირსჷნ თიწკჷმა ლიშიშ ყურწის კილენტირე დო დურხინდჷნ თიწკჷმა კარს ვაგმინტირენია."კაცი როცა უჭირს ნემსის ყუნწში გაეტევა და როცა დაულხინდება მაშინ კარში ვერ ეტევაო."როცა კაცს უჭირს ნემსის ყუნწში გაეტევა როცა ულხინს – სახლის კარიც ვიწროდ ეჩვენებაო.
კოჩი40
კოჩი ჯგჷრო რენი თინწკჷმა მუს ფიქრენცჷნი ხანგობას თის თქუანცია."კაცი კარგად რომ არის მაშინ რასაც ფიქრობს გიჟობის დროს იმას იტყვისო."
კოჩი5
კოჩი გეგუთის გოლახეს დო ქვალონს გურქ მურთუა."კაცი გეგუთში გალახეს და ქვალონში გული მოუვიდაო."ჯვარს (საბერიოს) კოჩი გოლახეს დო ზუგის (კოპიტის) გურქ მურთუა."ჯვარში (საბერიოში) კაცი გალახეს და ზუგდიდში (კოპიტში) გული მოუვიდაო."
კოჩი6
კოჩი დირჩინუნი შარას გილეჸუცუნია დო ჯოღორი დირჩინუნი ყებურც მიშეჸუცუნია."კაცი რომ დაბერდება გზაზე ჩაიმუხლებსო და ძაღლი რომ დაბერდება შუაცეცხლს მიუცუცქდებაო."
კოჩი7
კოჩი დო გუდა გომბარილი ართი რენია."კაცი და გაბერილი გუდა ერთი არისო."კოჩიში შური დო გუდა მბარილი ართი რენია."კაცის სული და გაბერილი გუდა ერთი არისო."
კოჩი8
კოჩი დოღურუ დო სიტყვა ვარია."კაცი მოკვდება და სიტყვა (ნათქვამი) არაო."
კოჩი9
კოჩი დოღურუნი უკული დუჭყანა ცქვაფასია."კაცი რომ მოკვდება მერე დაუწყებენ ქებასო."
კოჩის1
კოჩის კოჩანა ვაუღუნდა ოშმეში კატუს ხოლო უღუნია."კაცს კაცობა თუ არა აქვს ულვაში კატასაც აქვსო."კაცს კაცობა უნდა თორემ ულვაში კატასაც კი აქვსო.
კოჩის2
კოჩის რჩჷნაფა დო ღურაშა სოთინი ვანტინენია.კაცი სიკვდილს და სიბერეს ვერსად წაუვაო.
კოჩის3
კოჩის სინდისი ვაუღუნდა ნინა უძვალე რე ირფელს თქუანსია."კაცს სინდისი თუ არა აქვს ენა უძვლოა ყველაფერს იტყვისო."ენა ყველაფერს იტყვის მაგრამ კაცს სინდისი უნდაო.
კოჩის4
კოჩის ქუას ხოლო ქიგიოხორუანსია."კაცს ქვაზეც დაასახლებსო."ცივ ქვაზე დაასახლებს კაცს.
კოჩის5
კოჩის ცხენიშა ვამარიებუ დო ონაგერს ტახუნდუა."კაცი ცხენს ვერ მოერია და უნაგირს ამტვრევდაო."ცხენს ვერაფერი დააკლო უნაგირი დაამტვრიაო.
კოჩის6
კოჩის ჭიჭე ახიოლე დო ჭიჭე ეწყინებუნია.კაცს ცოტა ეწყინება ცოტა გაუხარდებაო.
კოჩიქ1
კოჩიქ ქიმინდომასჷნი გვალას ეკართინუანსია."კაცმა თუ მოინდომა მთას წააქცევსო."კაცმა რომ მოინდომოს კლდეს გაარღვევსო.
კოჩიქ2
კოჩიქ ზღვაში შქვიდას გინასქიდჷ დო ცუნდიქ დაშქვიდუა."კაცი ზღვაში დახრჩობას გადაურჩა და ცვარმა დაახრჩოო."კაცი ზღვას გადაურჩა და ცვარმა დაახრჩოო.
კოჩიშ
კოჩიშ თოლი ხარბი რენია.კაცის თვალი ხარბიაო.
კოჩიშა1
კოჩიშა ძალით მიდეღინე ძალით ვემიჩე."კაცს ძალით შეიძლება წაართვა ძალით ვერ მისცემ."ძალად წართმევა გამიგონია. ძალად მიცემა კი არაო.
კოჩიშა2
კოჩიშა ჯგირი ვაგაღოლენ-და ჩიჩიე ვარა ვაღოლავა."კაცს კარგს თუ ვერ გაუკეთებ ცუდი მაინც არ გაუკეთოო."
კოჩიში1
კოჩიში გური ურძღაფუ რენია."კაცის გული გაუმაძღარი არისო."კაცის გული არ გაძღებაო.
კოჩიში2
კოჩიში გურიშა მის ენუჯინუნია.კაცის გულში ვის ჩაუხედნიაო.
კოჩიში3
კოჩიში დინაფა ქოგოკოდა ფარა ქასისხია."„კაცის დაკარგვა თუ გინდა ფული ასესხეო."კოჩიშ ტერობა გოკონდა მოჯგირალა გიმუცხადია."კაცის მტრობა თუ გინდა მოყვრობა გამოუცხადეო."კაცის დაქცევა თუ გინდოდეს ნურაფერს ნუ დაუკავებო.
კოჩიში4
კოჩიში ეშმაკი კოჩი რენია."კაცის ეშმაკი კაცი არისო."
კოჩიში5
კოჩიში ვართ ძვალი ირგუ დო ვართ ხორცია."კაცისა არც ძვალი ვარგა და არც ხორციო."
კოჩიში6
კოჩიში მაჸვილარი კოჩქი კოჩიში ხეშე ოკო დოღურასია."კაცის მკვლელი კაცი კაცის სელით უნდა მოკვდესო."
კოჩიში7
კოჩიში უკორნებუ კოჩი ღორონს ხოლო ვაკონია."კაცის არ მდომი კაცი ღმერთსაც არ უნდაო."
კოჩქ1
კოჩქ (აფხაზაქ, ყაზაყიქ) ხოჯი გოტყაბარუა დო კუდელს ხაშუ ქეკატახუა.„კაცმა (აფხაზმა, გლეხმა) ხარი გაატყავაო და კუდს დანა მიატეხაო." ძროხის კუდზე დანა გატყდაო.
კოჩქ2
კოჩქ ართი ნალი ქოძირუა დო ასე სუმი ნალი ცხენი დო ონანგერი მორკუნია თქუუა."კაცმა ერთი ნალი იპოვნაო და ახლა სამი ნალი ცხენი და უნაგირი მაკლიაო თქვაო."იმერელმა ნალი იპოვა – ეხლა ერთი ცხენი და სამი ნალის მეტი აღარა მაკლია-რაო."
კოჩქ3
კოჩქ კართეშა დუდი ქენგოდვალაფუას დო სი ფრიმულს უსოფუნდე?"კაცმა კალთაში თავი ჩაგადებინოს და შენ კი წვერსა ჰგლეჯდე?"კაცმა კაცს ვენახი აჩუქა და იმან ყურძენიც აღარ აჭამაო.
კოჩქ4
კოჩქ კოს გინუჭყვიდუ ღორონთქი – ვარი."კაცმა კაცი გასწირა (გადაუწყვიტა) ღმერთმა კი – არაო."კოჩქ მეჭკირუა მუნდომუ დო ღორონთქ ვაკვათუა. "კაცმა მოჭრა მოუნდომა მაგრამ ღმერთმა არ განკვეთაო."კოჩიში გოჯოგაფილს ღორონთი ვეგიჯოგუანსია.კაცის მოძულებულს ღმერთი არ მოიძულებსო.
კოჩქ5
კოჩქ ჩიჩიე ვაგაკეთავა – სი ვაწორხვადუნდა სქან სქუას ქაწოხვადუნია."კაცმა ცუდი არ გააკეთოო – შენ თუ წინ არ დაგხვდება შენს შვილს დახვდებაო."მამამ ცოდვა ქნა შვილმა ზღოო. (30)
კოჩქ6
კოჩქ ჯაშე ქეითანთხუა დო თუდო გვერქ ქაჩუა."კაცი ხიდან ჩამოვარდაო და ქვევით გველმა უკბინა."უბედურ კაცს ქვა აღმართში მიეწევაო.
კოჩქ7
კოჩქ ჩილი იმოწმუა."კაცმა ცოლი იმოწმაო."
კოჩქი
კოჩქი შხური ეფას ქიჸიდუა დო – ჯოღორი ვარდასია."კაცმა ცხვარი იაფად იყიდა და – ძაღლი არ იყოსო."ურიას შხურქუ ეფას ქაშუუა დო ჯოღორი ვარდასია თქუუა."ურიამ ცხვარი იაფად იშოვა და ძაღლი არ იყოსო თქვაო."იმერელმა ცხვარი იყიდა და მალი-მალ დუმას უსინჯავდა თხა არ გამოდგესო.
კოჩქია
კოჩქია ბჟა ქორჩუა-და სია ბჟაქ ვაგაჩინუა-და მანგიორი წაქა ვარა ქოჩია."კაცმა რძე თუ დაგალევინაო შენ რძე თუ ვერ დაალევინეო სამაგიეროდ შრატი მაინც დაალევინეო."
კოც1
კოც მუში ღურა დღაშა მუთა უსხუნუ გურაფაშა."კაცს სიკვდილის დღემდე სწავლას არაფერი ურჩევნია."სწავლა სიბერემდეო."
კოც2
კოც გინაძიცებუ – თოლიში სიჯღარუეში მეტი – ირფელი ართუნია."კაცს დანაცინი – თვალის სიჭრელის მეტი – ყველაფერი მოუბრუნდებაო."
კოც3
კოც მუში გვარიშა ვეგნართენია."კაცი თავის რჯულს ("გვარს") ვერ გადავაო."
კოც4
კოც ტანი არჩინუნია დო გური ვარია."კაცს ტანი უბერდებაო და გული არაო."
კოც5
კოც ჯგირი თუში ვამეწონებუნია უფრაში ვაძირასიე."კაცს კარგი ისე არ მოეწონებაო თუ უარესი არ ნახაო."ვისაც მწარე არ უნახავს ტკბილის გემოს ვერ აფასებსო.
კურდგელიში
კურდგელიში სიმალე წიარიში სიძაბუნე რენია."კურდღლის სიმარდე მწევრის სიძაბუნე არისო."დედლის სიმაგრე მამლის სიდაბლეაო.
კურდღელქი
კურდღელქი მუსხით იკვანკუ თისხით ირულუა.კურდღელქ მუზმა იკვაკუა თიზმა ირულუა."კურდღელმა რამდენიც იკოკნა იმდენი ირბინაო."კურდღელქ მუზმა დიჸუცუნ თიზმა ირულუა. "კურდღელი რამდენჯერაც დაცუცქდა იმდენი ირბინაო."კურდღელმა რაც იკუკა ის იხტუნაო.
კუსა-კუსათია
კუსა-კუსათია არძო გეკითუუა." კვნესა-კვნესით ყველა მოითავაო."კრუსუნა დედაბერმა ქვეყანა ამოიჭამაო.
კუში
კუში სქუა კუ იჸიი ბუში სქუა ბუ იჸიი აბა მორო მუ იჸიი."კუს შვილი კუ იქნება ბუს შვილი ბუ იქნება აბა სხვა რა იქნება."კუშ სქუა კუ რენია."კუს შვილი კუ არისო."ეკალზე ეკალი ამოვაო.
კუჩხიში
კუჩხიში კოჩი ცხენამ კოც გიაძიცანდუა."ფეხით მავალი კაცი ცხენიან კაცს დასცინოდაო."უცხენე ცხენამს გაძიცანდუა."უცხენო ცხენიანს დასცინოდაო."ქვეითი ცხენოსანს დასცინოდაო.
კჷცი
კჷცი მუჟამი ფურუნი თიწკჷმა მიკიჭუანცია ჭკჷდის."კეცი როცა ხურდება მაშინ მიიწვავსო მჭადს."სანამ კეცი ხურს ცომი დააკარიო.
ლაგვანიშე
ლაგვანიშე ღვინი ლაგვანიში უმოსი ხირკეთი ვეშეღავა."ქვევრიდან ღვინოს ქვევრზე უფრო დიდი ხირკით (ორშიმოთი) ნუ ამოიღებო."ლაგვანიშ (პიჯიშ) უმოსი ხირკე ვაკონია. "ქვევრის პირზე დიდი ხრიკა არ უნდაო."
ლაგვანს
ლაგვანს მუსჷთ ენაღვარანქჷნი თის ენგოღვარანსია."ქვევრს რასაც ჩასძახებ (ჩაჰბღავლებ) იმას ამოგძახებსო."ლაგვანს მუსჷთ ენაძახანქჷნი თის ეშგოძახანსია.ქვევრს რასაც ჩასძახებ იმასვე ამოგძახებსო.
ლაგვანც
ლაგვანც იშო ქინაღვარედა აშო ქინგოღვარანცია."ქვევრს თუ ჩასძახე აქეთ ამოგძახებსო."კოკას ქენაღვარუენი აშო ქენგოღვარანსია."კოკას თუ ჩასძახებ აქეთ ამოგძახებსო."
ლაგუჯის
ლაგუჯის ხე ვედინაჩანუენი თეში ვეგიაძიცავა."ხალთა-გუდაში სანამ ხელი არ ჩაყო ისე არ დასცინოო."
ლაკვატა
ლაკვატა მონდას ქუოჸოთი დო კობუქ გეითოლუა."ჯოხი მწიფეს ვესროლე და მკვახე ჩამოვარდაო."მწიფეს ესროდნენ მკუხე ცვიოდაო.
ლალა1
ლალა კოჩი გვიმარაშ ღობერს ღობუნდუა."ზარმაცი (დონდლო) კაცი გვიმრის ღობეს ღობავდაო."უხეირო კაცმა თქვა: იანვარში ცხრა ურემი ენძელა უნდა გავთიბოო.
ლალა2
ლალა კოჩი დამორჩილს ღურუნია."უქნარა (ზარმაცი) კაცი შემოდგომაზე მოკვდებაო."ზარმაცი ჭამის დროს კარგად არის მუშაობის დროს – ავად.
ლანდღვირ
ლანდღვირ წყარს ჩხომი ეფი ოჭოფალი რენია."ამღვრეულ წყალში თევზი ადვილი დასაჭერი არისო."ლანდღვე წყარც ჩხომი ეფი ოჭოფალი რენია.მღვრიე წყალში თევზი ადვილად დაიჭირებაო.
ლანჭა
ლანჭა ირო ჩხე დო უჩა იჸუაფუნია."ნაჭა მუდამ ცხელი და შავი იქნებაო."
ლაშქარიშე
ლაშქარიშე მუნალჷს ამბეს ოსური ოხვამილუანდუა."ლაშქრიდან- მოსულს ამბავს ცოლი ახვედრებდაო."ქმარი ლაშქრიდან დაბრუნდა ცოლი ამბავს მოუთხრობდაო.
ლებია
ლებია ლასირი ლებია კიკილი ლებია რკვანილი – არძა ლებია რენია. "ამოლესილი ლობიო დანაყილი ლობიო შეკმაზული ლობიო - ყველა ლობიო არისო." მითინი
ლებიას
ლებიას მეტი ჯიმუ ქოღოლუენპიჯის მითინი ვეგედვანცია. "ლობიოს მეტი მარილი რომ უქნა პირს არავინ დაადებსო."
ლეხის
ლეხის კითხენა ოჭკომალი გოკონ დო ვარია."ავადმყოფს კითხავენ საჭმელი გინდა თუ არაო."
ლიშის
ლიშის გიობინანს დო არგუნს ენწყუნსია.ლიფშის გიობინანცჷნი თექი არგუნც ეთმონწყუნცია."ნემსს რომ მიაბნევს იქ ნაჯახს ახსნისო."ლიშიში ადგილს მახათის ენწყუნსია."ნემსის ადგილას მახათს ამოიღებსო."სოდე ლიფის გილადვანსჷნი თექი კინახონას გეგლეღანსია."სადაც ნემსს შემოდებს იქიდან გუთანს ჩამოიღებსო."ნემსში მახათს გამოიყვანსო.
ლიშიში
ლიშიში ყურწის გეითურსია.ნემსის ყუნწში გაძვრებაო.
ლომიშა
ლომიშა მის გაბედინე – უჩა თოლი ალარძუნია."ლომს ვინ გაუბედავს – შავი თვალი გაქვსო (გიდევსო."ცალთვალა ლომს ელმობას ვერ შეჰკადრებოი
ლუკმაქ
ლუკმაქ გამლაიოლუა პიჯიშე-და ატარს ვარა ქინოლასია."ლუკმა თუ გამოგივარდა პირიდან ჯამში მაინც ჩავარდესო."ლუკმა გავარდეს ჯამში ჩავარდესო.
ლური
ლური ჭიჭე ღურუ რენია."ძილი პატარა სიკვდილიაო."
ლურიშ
ლურიშ წოხოლე სიზმარს რაგადანდუა."ძილის წინ სიზმარს ამბობდაო."ლურიში წოხჷლე სიზმარია."ძილის წინ სიზმარიო."ბავშვი არ დაბადებულიყო აბრამს არქმევდნენო.
ლურს
ლურს ორთუმელი ვაკონია.ლურც ორთუმელი ვაკონია დო შქირენც – მულაჭკუმაფუ."ძილს სასთუმალი არ უნდაო და შიმშილს შეჭამადი."შიმშილს საწები არ უნდა და ძილს – სასთუმალიო.
ლჷბ
ლჷბ ოკო რდე გურაფასია მუქო რკინა ფურაფასია."რბილი უნდა იყო სწავლისას როგორც რკინა წრთობის დროსო.
მა1
მა დიარაშა მიდვოჩვაგა დო სი წისქვილმა მიდაზოჯია."მე საქეიფოდ წავჩანჩალდები და შენ წისქვილში წაბრძანდიო."მა ლხინიშა მიდევსერგელუქ სი ტყაშა მიდაზოჯია."მე ქორწილში (ლხინში) წავეთრევი და შენ ტყეში წაბრძანდიო." სი წისქვილიშა მიდაზოჯია დო მა დიარაფა მიდებსერგელჷქია.შენ წისქვილში წაბრძანდი მე ქორწილში წავეთრევიო.
მა2
მა დო ჩქიმ ოსურქ (ჩილქ) ღუმა ფსხუნითია დო სი მუთუნქ მარხვადუა."მე და ჩემმა ცოლმა წუხელ ვითათბირეთ და შენ არაფერი შეგხვდაო."
მა3
მა ვეპიქ-და ჩქიმი უკული ქუა უთუდასია."მე თუ არ ვიქნები ჩემს შემდეგ ქვა ეთოვოსო."მა დობღურუქუნი უკული ქუა თუასია.ჩემი სიკვდილის შემდეგ თუნდ ქვა თოვოსო.
მა4
მა სქანჸურე ვორექ დო სი ეშმაკიჸურევა.მე შენსკენ და შენ ეშმაკისკენო.
მა5
მა სხულს გიმვოხექია დო ინა – უშქურსია."მე მსხალზე ვზივარ და ის კი – ვაშლის ხეზედაო."
მა6
მა ქიიბტყუქ დო იჸიინ დო ვარი ჯარი ვამოჭე."მე ვიტყვი და იქნება თუ არა ჯავრი არა მაქვს."
მაზაკვალი
მაზაკვალი მუშის უმოსო ზაკუნცია."გამთვალავი თავისას უფრო გათვალავსო."
მაზაკვალს
მაზაკვალს თოლი ვაუნჯანს."მზაკვარს თვალი არ უხელია."ეშმაკს თვალი არ უჩანსო.
მაზოლამი
მაზოლამი კითის ქიგლასხაპესია."მაზოლიან" თითზე დააჭირესო (დაახტნენო)."
მათი
მათი დივრძღი დო ჩქიმი სტუმარქითია."მეც გავძეხი და ჩემი სტუმარიცაო."
მათხუალი
მათხუალი წონებელა მის უძირუნია."მათხოვარი წუნია ვის უნახავსო."გლახა მაწუნებელა არ გაგონილაო.
მათხუალს
მათხუალს ქემეჩია და მასხებელს ვემეჩავა."მათხოვარს მიეცი შენგან მსესხებელს კი არ მისცე."
მაკერკელარი
მაკერკელარი ქუა ფუთქურც ვემკიდვანცია.მაკერკელე ქუას ფუთქური ვემკადვალუნია.აგორებულ ქვას ხავსი არ მოეკიდებაო. (4)
მაკითხე
მაკითხე დო მარებელი დუდიშ უგუხარებელი."მკითხავი და მაჭანკალი თვითონ გაუხარებელი (არიანო)."
მალაზონი
მალაზონი ღორონც ოხვეწუდუა დო ეშმაკი ბერიშა ოწურუანდუა."მონაზონი ღმერთს ეხვეწებოდაო და ეშმაკი ბერისკენ უთითებდაო."
მალათირე
მალათირე ჯგირი ქორდასჷნი ღორონთს ხოლო აჸვენუდუა."შეამხანაგებული (თანამოსაქმე) კარგი რომ იყოს ღმერთსაც ეყოლებოდაო." განაყოფი რომ კარგი იყოს ღმერთსაც ეყოლებოდაო.
მალალარი
მალალარი ჯოღორს ყურდგელი ვაჭოფენია."მყეფარი ძაღლი კურდღელს ვერ დაიჭერსო."
მამუშებელი
მამუშებელი – მა დო გვიცი მაჭკუმალი – ეჩიდოვითი!"მომუშავე – მე და გვიცი მჭამელი – ოცდაათი!გოგიაა მთოხნელიო ოცდახუთი მცოხნელიო.
მანგარ
მანგარ ზოთონც ჯგირი ზარხული მოჸუნცია."მაგარ ზამთარს კარგი ზაფხული მოჰყვებაო." დიდ ზამთარს კარგი მოსავალი მოსდევსო.
მანგიში
მანგიში მანგი რენანია."სწორის სწორი არიანო."
მარას
მარას ხუთი ჟაშხა უღუნია."კვირაში ხუთი კვირა (დღე) აქვსო."დღეში შვიდი პარასკევი აქვს.
მარგალი1
მარგალი გოხირეს დო ღობერს უკულ გითმუჸუნუანდუა."გლეხი (მეგრელი) გაქურდეს და ღობე მერე შემოავლო ეზო-კარსაო."
მარგალი2
მარგალი ცხენს გეხედუ დო აბგა პუხუს მაბუდუა."მეგრელი ცხენზე იჯდა და აბგა მხარზე მკიდაო."
მარგალქ1
მარგალქ თქუა: ბედნიერს ოსური (ჩილი) უღურუნია დო უბედურს ცხენია."მეგრელმა თქვაო: ბედნიერს ცოლი უკვდება და უბედურს ცხენიო."
მარგალქ2
მარგალქ პირველო იფიქრასჷნი (სხუნასჷნი) მუს ქუღუდასია დო მაჟიაშა იფიქრასჷნი – მავა. "მეგრელმა პირველად რაც იფიქროს თვითონ ჰქონდესო და მეორეჯერ რაც იფიქროს – მეო."
მარდი
მარდი ქიმინი დო ჯიმუ ხოლო ქიმნარღვია.მადლი ჰქენი მარილიც მოაყარეო.
მარდუუ
მარდუუ ჩქჷჩქჷ ნგარათ იჩინებენია."მზრდელი ბავშვი ტირილით იცნობაო."
მართად.ოში
მართად.ოში მორაგადეს ნინას კვათუნანია."მართლის მთქმელს ენას მოაჭრიანო."მართლის მთქმელ მტრედს ნისკარტი მოაჭრესო.
მართალი1
მართალი თქვია დო ღურელი გედჷრთჷნია.სიმართლე თქვი და მკვდარი ადგებაო.
მართალი2
მართალი ფთქუენი დიდა დომიღურუნია დო ტყურა ფთქუენი – მუმავა."მართალი რომ ვთქვა დედა მომიკვდება ტყუილი რომ ვთქვა – მამაო."
მართალი3
მართალი ღორონს ხოლო ახიოლენია."მართალი ღმერთსაც გაუხარდებაო."ღმერთს სიმართლე უყვარსო.
მართალი4
მართალი (კოჩი) შარას გეჸუნსია."მართალი (კაცი) გზას მიჰყვებაო."
მართალიში1
მართალიში მათქუალარი მტყუანს ჯოგჷნია."მართლის მთქმელი მტყუანს ეჯავრებაო."
მართალიში2
მართალიში მათქუალარს ბრელი მტერი ჸუნსია."მართლის მთქმელს ბევრი მტერი ჰყავსო."მართლის მთქმელს ბევრი მოძულე ჰყავსო.
მარტენჯი
მარტენჯი დო მათხოზინე – ჟირიხოლო ღორონს ოხვეწუდუა.გამქცევი და მიმწევი ორივე ღმერთს ეხვეწებოდაო.
მარტვილს
მარტვილს ნახარებუთ ქელუშენესია."მარტვილის ტაძართან ნახარებავოც ააშენესო."
მარტიქ
მარტიქ საბერტე დოჭუა."მარტმა საბელტე დაწვაო..
მარღინალი
მარღინალი ჯოღორიშა ვაგაშკურინასია."ღრენია ძაღლისა არ შეგეშინდესო."
მასქუალი
მასქუალი ქოთომიცალო მუს გილურქია.მეკვერცხე დედალივით რას იარები
მატაროზე
მატაროზე (ტაროზი) ოჭმარეშე მერჩქინდუნია (მედოხოდუნია). მატაროზე ორდოშე იჩინებენია."სატაროსო ამინდი (დარი) დილიდანვე შეეტყობაო (იცნობაო)."
მაულარი
მაულარი პიჯი ვამიღუნია."მოსასვლელი პირი არა მაქვსო."
მაფა
მაფა გეგუთის ხე ლიპარტია – მაღლაკის შუმა-ჭკომუაქ გეთუ დო ეუკინი ტაბაკის."მეფე გეგუთში ზის ლიპარტიანი – მაღლაკსა სმა-ჭამა გათავდა და აუწიე ტაბაკსა (აალაგე სუფრაო)."
მაფაშ
მაფაშ ხასობას ჭკადუშ ჩილობა უჯგუნია.მეფის საყვარლობას მჭედლის ცოლობა სჯობიაო.
მაღალო
მაღალო ფურინუნდენი – თუდო იჯინედავა."როცა მაღლა იფრენ ქვემოთაც უნდა დაიხედოო."
მაღალქ
მაღალქ ვამოდირკჷ დაბალქ ველანჭჷ დო ჯუნაქ მელუა (მეჭყორდუა)."მაღალი არ მოიხარა დაბალი ვერ ასწვდა და კოცნა არ მოხერხდაო (შეწყდაო)."გინძექ ვედიკინუ კუნტაქ ველანჭუ – ჯუდაქ მედინუა."მაღალი არ დაიხარა დაბალი ვერ შესწვდა – კოცნა დაიკარგაო."გინძექ გამოდირკჷ კუნტაქ ველანჭჷ დო ჯუნაქ ქიმესქიდუა."მაღალი (გრძელი) არ მოიხარა მოკლე ვერ მისწვდა და კოცნა მირჩაო."დაბალი კაცი ვერ შეწვდა მაღალი არ მოდრკა და ერთმანეთს როგორ აკოცებდნენო.
მაღურუ
მაღურუ ჭანჯი მანგარო იჩამინუაფუნია."მომაკვდავი ბუზი მაგრად იკბინებაო."შემოდგომის ბუზი უფრო მწარედ იკბინებაო.
მაწვალებელი
მაწვალებელი კიბირც ეჲოჸოთანანია."მაწვალებძლ კბილს ამოიგდებენო."კბილი ტკბილია მაგრამ რომ შეგაწუხებს გადააგდებო.
მაწონებელს
მაწონებელს ნაწონებუქ ხოლო მეუდინუა."წუნიას დაწუნებულიც დაეკარგაო."წუნიას აკლდებოდესო.
მაჭვალი
მაჭვალი ჩხოუს მეტ ჭას ჩანა."მეწველ ძროხას მეტ ჩალას აჭმევენ."მებჟალე ჩხოუს მეტ ფურჩას ჩანა."მეწველ ("მერძევე") ძროხას მეტ ფუჩეჩს აჭმევენ."
მაჭირჭინალი
მაჭირჭინალი ჯა დიდხანს ჭირჭინუნსია."ჭრიჭინა ხე დიდხანს იჭრიჭინებსო."
მაჭირხოლი
მაჭირხოლი ღორონთიშ ქოთომი რენია."მერცხალი ღმერთის ქათამი არისო."
მახინ(ჯი)ს
მახინ(ჯი)ს – ართ ცოდა დო მინჯეს – ოშია."ქურდს ერთი ცოდვა და პატრონს ასიო."ქურდმა ერთი ცოდვა ქნა დამკარგავმა – ათასიო.
მახინს
მახინს მუთუნქ ვაშუნ მუში სქიბუ მიხირუა."ქურდმა რომ ვერაფერი იშოვა თავისი დოლაბი მოიპარაო."მახინს მუთუნქ ვაშუუ მუშ ეზოს მასარი გენწყუ დო თინა გამნიღუ ჸუდეშავა. „ქურდმა რომ ვერაფერი იშოვა თავის ეზოში სარი აიღო ("ახსნა") და ის შეიტანა სახლშიო."მახინც ოხირალქ ვაშუნი მუში მიხირუა."ქურდმა მოსაპარი რომ ვერ იშოვა თავისი მოიპარაო."ქურდმა მოსაპარი რომ ვერაფერი ნახა თავისი ქუდი დადო და ის მოიპარაო.
მახინჯის1
მახინჯის ართი ცოდა უღუნია მორაგადეს – ჩხორო."ქურდს ერთი ცოდვა აქვსო მთქმელს – ცხრა."
მახინჯის2
მახინჯის ირკოჩი მახინჯი უჩქუდუა.მახინს ირი კოჩი მახინჯი უჩქუ ეშმაკის – ეშმაკი."ქურდს ყველა ქურდი ჰგონია ეშმაკს – ეშმაკი."ქურდს ყველა ქურდი ჰგონიაო
მახინჯის3
მახინჯის (მახინს) ქურჩქილენი დღაშე ოშიშა გოტორხჷნია."ქურდს რომ უსმინო დღეში ასჯერ გატყდებაო."ქურდს რომ კაცმა ყური უგდოს დღეში ათჯერ გამოტყდებაო.
მახინჯიში
მახინჯიში მახინჯი ვაწეწყმიდებუნია.ქურდის ქურდი არ წაწყმდებაო. მახინჯიში მახინჯი ხვამილი რენია."ქურდის ქურდი დალოცვილი არისო."ქურდის ქურდი ცხონებულიაო.
მახორობა
მახორობა უქვინჯე ლაგვანი რენია.ოჯახი უძირო ქვევრიაო.
მდიდარ
მდიდარ კოს მუთხილე დო რეგვენს ვედეამხანაგავა."მდიდარ კაცს მოუფრთხილდი და რეგვენს არ დაუამხანგდეო."
მდიდარც
მდიდარც ვემიანატრავა დო ღარიბის ვეგიაძიცუავა."მდიდარს ნუ შენატრებო და ღარიბს ნუ დასცინებო."
მდინდარიშ
მდინდარიშ ონწეს ეშმაკეფ ხოლო უკვანწუანა ღარიბის ძიძე ხოლო ვაშინია."მდიდრის საქანელას ეშმაკებიც აქანავებენ ღარიბი ძიძასაც ვერ იშოვისო."მდიდრის ურემი მთას გადაივლის ღარიბისა – სწორე გზასაც შეშლისო.
მედაჩხირე
მედაჩხირე მეზობელი ჯიმას უჯგუნია."მეცეცხლური მეზობელი ძმას სჯობიაო."კარგი მეზობელი ამომავალ მზეს სჯობიაო.
მეზობელი
მეზობელი ჯგირო ქორხუნსჷდა სი ხოლო ჯგირო რექია.მეზობელი თუ კარგად გყავს შენც კარგად ხარო.
მეზობელიში1
მეზობელიში ეშალაფა ქჷგოკონია-და მუთუნიშენი ვაგაცუდავა."მეზობლის ამოგდება თუ გინდა არაფერზე გააცუდოო."მეზობელიშ ჭყვადუა გოკონიადა ტკიბირი ვაუარავა."თუ მეზობლის დაღუპვა გინდა საცერი არ დაუჭიროთ."კაცის დაქცევა თუ გინდოდეს. ნურაფერს ნუ დაუკავებო.
მეზობელიში2
მეზობელიში ჯგირობუა ქჷგოკონდა მუთუნი ვათხუავა."მეზობლისთვის კარგი ("მეზობლის სიკეთე") თუ გინდა არაფერი ათხოვოო." მეზობელშო ჯგირი ქჷგოკონდა ართიში მეტიშა ვათხუავა ბურჭული. "მეზობლისთვის კარგი თუ გინდა ერთის მეტად არ ათხოვოო წალდი."კაცის დაქცევა თუ არ გინდოდეს ყოველდღე ცეცხლს ნუ მისცემო
მეზობელს1
მეზობელს ირფელი ქუღუდა სი სქანი ქიგჷოსქიდუნია."მეზობელს თუ ყველაფერი აქვს შენ შენი დაგრჩებაო."მეზობელს თუ რამე აქვს შენ შენი შეგრჩებაო.
მეზობელს2
მეზობელს ქორას ქააჭუნია-და სი ხოლო მიფუჩონევა."მეზობელს თუ მუცელი სტკივა შენც ხელი მოისვიო."მეზობელს როშ მუცელი სტკიოდეს მუცელზე ხელს უნდა ისვამდეო.
მეზობელს3
მეზობელს ქუღუნდა სი ხოლო გიღუნია."მეზობელს თუ აქვს შენც გაქვსო."მეზობელს თუ რამე აქვს შენც გაქვსო.
მეზობელს4
მეზობელს ხოჯი უზალი დო სი გაშინია."მეზობელს ხარი უსურვე (უნატრე) და შენ იშოვიო."მეზობელს ხარი უქადე ღმერთი შენ მოგცემსო.
მეთხალექ5
მეთხალექ უწუუა მეთხალეს: სი უცხონტია დო მა ურშვინუნქია."მეთხემ უთხრაო მეთხეს: შენ ტოტები ჩამოუკაფეო და მე დავუსტვენო (თხებს)."
მეკოტუე
მეკოტუე კოტოს ჸუს (ჸუჯის) სოურე ოკონ თეურე მიკოდგჷნცია."მექოთნე ქოთანს საიდანაც უნდა იქით მიადგამს ყურსო."მეკოტუე კოტოს სოლე ოკონი თეურე მიკოდგუნსია ხეს.მექოთნე ქოთანს სადაც მას სურს იქ მიადგამს სახელურს."მეკოტუე სოდე ოკონი თექი მიკოდგჷნც კოტოს ჸუცია."მექოთნე სადაც უნდა იქ მიადგამს ქოთანს ყურსო."მეჭურჭლეს საითაც უნდა ქოთანს ყურს იქით გამოაბამსო.
მელა
მელა ოკარიეს ქიმთაჭოფესინი – სიზმარი რდასია."მელა საქათმეში (რომ) დაიჭირეს – სიზმარი იყოსო."მელა მახეში გაება და თავი მოიმძინარა – იქნებ სიზმარი იყოსო.
მელაქ1
მელაქ (ტურაქ) მუში კუდელი იმოწამუა."მელამ თავისი კუდი დაიმოწმაო."მელამ თავისი კუდი მოწმედ მოიყვანაო.
მელაქ2
მელაქ თქუუა: დობღურუქუნი დუდი ოკარიეჸურე (ოქოთემეშე) მიღოლითია."მელიამ თქვაო: რომ მოვკვდები თავი საქათმისკენ მიქენითო."მელა კვდებოდა და თავი საქათმისკენ მიჰქონდაო.
მელენც
მელენც გიოძახანდუა დო მოლენი მიდუღესია."გაღმა ედავებოდა და გამოღმა წაართვესო."
მელია
მელია სოდე მეურსჷნი მუში კუდელი ხოლო თექი მეჸუნსია.მელა სადაც წავა კუდიც იქ გაჰყვებაო.
მემამულექ
მემამულექ უწუუა ყაზაყის: დიხაში სიგირძა დო განც ზიმუნქჷნი სიმაღლეს ვაზიმუნქიაო."მემამულემ უთხრაო გლეხს: მიწის სიგრძესა და განს რომ ზომავ სიმაღლეს არ ზომავო."
მენძელი
მენძელი ვაჰანია დიდი ხარკალია დო ჭიჭე "კამპანია.""მასპინძელი პაპანია (გვარია) დიდი ფაცი-ფუცი (ხმაური) და ცოტა "კამპანია."
მენძელიშ
მენძელიშ უმუშო დიარა ვეჸუაფუნია."უმასპინძლოდ ქორწილი არ იქნებაო."
მენჯარიშე
მენჯარიშე კოჩიში თოლი დღას ვერძღუნია."შურიანი კაცის თვალი არასოდეს გაძღებაო."ხარბის თვალს შავი მიწის მეტი ვერა გააძღობს რაო.
მერეთმუსლობა
მერეთმუსლობა მურცია დო ღვენწკეფქ თოლი წჷმიჸოთესია. "მეორედ მოსვლა მოდისო და ჭია-ღუებმა თვალი წამოიგდესო."არძაშ წოხოლე ქიაქ გემწიჸოთუ თოლია."ყველაზე წინ ჭიამ წამოიგდო თვალიო."ქვეყნის დაქცევის შიშით ჭიამ თვალები დაითხარაო. ფუღუქ – ქიჸანა ინწყუნია დო – არძოშ წოხოლე გემწითხორუ თოლია.ქვეყნიერების დანგრევის მოლოდინში თხუნელამ თვალები დაითხარა – სულერთია აღარ გათენდებაო.
მერზიებულ
მერზიებულ ქობალც ჯოღორი ხოლო ვაჭკუმუნცია.მერზიებული ქობალი ჯოღორქ ვაჭკომუა."შეთავაზებული პური ძაღლმაც არ შეჭამაო."მიძალებული ლუკმა ძაღლმაც არ შეჭამაო.
მესიშ
მესიშ ჭვიმა ოქრო რე ივანობაშ – ვარჩხილი კვირკვექვეშ ჭვიმა დუღა რე არგუსოში – დაჩხირი."მაისის წვიმა ოქროა ივანობისა – ვერცხლი კვირიკობისთვისა – მდუღარე აგვისტოსი – ცეცხლი."მესიშ ჭვემა ოქრო რე ივანობაშ – ვარჩხილი დო კვირკვეში – დაჩხირი.მაისის წვიმა ოქროა ივნისისა – ვერცხლი ივლისისა – ცეცხლიო.
მესოფელე
მესოფელე ჯოღორიზუმა პატი გეძუნია."მოხეტიალე (მაწანწალა) ძაღლისოდენა პატივი ადევსო."
მეტყურანჯე
მეტყურანჯე (მეტყურიე) ბრმლ დღას ვეღანსია."მატყუარა ბევრ დღეს ვერ წაიღებსო."ტყუილს მოკლე ფეხები აბიაო.
მეტყურეს1
მეტყურეს მართალსით ვადუუჯერენანია."მატყუარას მართალსაც არ დაუჯერებენო."ტყუილის მთქმელს მართალსაც არ დაუჯერებენო.
მეტყურეს2
მეტყურეს მუში ტყურა ოკო აცალევა."მატყუარას თავისი ტყუილი უნდა აცალოო."
მეტყურეს3
მეტყურეს შხვა ხოლო მეტყურე უჩქჷნია."მატყუარას სხვაც მატყუარა ჰგონიაო."ქურდს სხვაც ქურდი ეგონა და უნამუსოს – უნამუსოო.
მეტყურეში
მეტყურეში ჩილი ხიოლიში ღურელია (ხიოლით კეთებულია)."მატყუარას ცოლი სიხარულისგან მკვდარიო (სიხარულით აშენებულიო."
მეუ
მეუ დო ქური (ქურსი) ისირქი (თუნთიშორო)."წადი და ქუსლი გაილოკეო (დათვივით)."
მეღეჯეს
მეღეჯეს ირო ღეჯიში ნდღურაფი ელასიმედუა."მეღორეს ყოველთვის ღორის ღრუტუნი ჩაესმოდაო."
მეღეჯეშ
მეღეჯეშ ოსური კუჩხის ოჭმარეს იბონდუა."მეღორის ცოლი ფეხს დილით იბანდაო."მეღეჯეშ ჩილი ონჯუას დიჭყანს პიჯიშ ბონუას."მეღორის ცოლი საღამოს დაიწყებს პირის ბანას."
მეშარე
მეშარე წყარს მითხინსჷნი ღვინი მიკუღია."მგზავრი თუ წყალს მოითხოვს ღვინო მიართვიო."
მეშხურე
მეშხურე ლოგინს ქოდანჯირეს დო იქ ლოგინიშ თუდო მითილუა დო: "რეი ცეიცეია.""მეცხვარე ლოგინში ჩააწვინეს ის კი ლოგინის ქვეშ შეძვრა და დაიწყო ძახილი: რეი ცეიო (ცხვრის მოხმობა)."გომბიოს ბუმბულში აწვენდნენ "ფუჩეჩ-ფუჩეჩს" იძახდაო.
მეძობელიშ
მეძობელიშ ჯინიშენი მეძობელქ ფუთი ჯიმუ ოჭკომუა."მეზობელმა მეზობლის ჯიბრზე ფუთი მარილი შეჭამაო."რძალმა რძლის ჯიბრზე ერთი ქილა მარილი შეჭამაო.
მეჭვილს
მეჭვილს მეგიბილი უჯგუნია."დამწვარს დადაგული სჯობიაო."მეჭვირს მეგიბილია."დამწვარს დადაგულიო."მეჭვილს მეგიბილი მეუძინესია."დამწვარს დადაგული მიუმატესო."
მეხვამილაფა
მეხვამილაფა ბედიშ გვერდი რენია."მიხვედრა ბედის ნახევარი არისო."
მიდმაღალარს
მიდმაღალარს ირო მიდაღალაშა ოშქურუდუა."წამრთმევს ყოველთვის წართმევის ეშინოდაო."
მით1
მით გიოჯინე გეჩასია ღორონთ თის მეჩანსია."ვინც დახედავს ფაცერსაო ღმერთი იმას აძლევსაო."ვინც აიკიდა გოდორი იმან შეჭამა კოტორი."
მით2
მით დიშქას კვათჷნსჷნი უდაჩხირეთ ვადოსქიდუნია."ვინც შეშას ჭრის – უცეცხლოდ არ დარჩებაო."
მით3
მით მუში დუს პატის ვაცენსჷნი შხვა-შათ ვაცინე პატია."ვინც თავის თავს არ სცემს პატივს სხვასაც ვერ სცემს პატივსო."ვინც თავისთვის არ არის სხვისთვისაც ვერ იქნებაო.
მით4
მით რჩჷნ კოს გიაძიცენსჷნი თინა მუში დუდიშა გიძიცანსია.ვინც მოხუცებულს დასცინის – თავის თავს დასცინისო.
მით5
მით ქიგეჸუნსი ჯგირო გურაფა ღურა დღაშა რე ირო."ვინც კარგად მიჰყვება სწავლა სიკვდილამდე არისო."სწავლა სიბერემდეო.
მით6
მით ცხენს გედოხოდუნია თინა ქჷდანთხუნია."ვინც ცხენზე შეჯდებაო ის ჩამოვარდებაო."ვინც თაფლს ხელს ახლებს ხელს გაითაფლიანებს.
მით7
მით ჭკვერ ვარენ შხვაშ ჭკუათ იშენ უჭკუე რენია."ვინც ჭკვიანი არ არის სხვისი ჭკუით მაინც უჭკუო არისო."
მით8
მით ხეს კინიკართანცია თინა იფშანც ხართასია."ვინც ხელს წაიკაპიწებსო ხალთასაც ის გაივსებსო."ვინც სავსე ჯამში ხელს ჩაჰყოფს გემოსაც ის გაიგებსო.
მითინ
მითინ ვარაგადანს – ჩქიმი დიდა ბოზი (უწესო) რენია."არავინ ამბობს – ჩემი დედა ბოზი (უწესო) არისო."ნაბიჭვარი არ იძახის – დედაჩემი ცუდიაო.
მიკოსურებულს
მიკოსურებულს მიკასურებელი უჯგუნია."გასტუმრებულს გასასტუმრებელი სჯობიაო (მოთავებულს მოსათავებელი სჯობიაო)."
მიმინოში
მიმინოში მანგიერო ძერა ვერგუნია."მიმინოს ნაცვლად ძერა არ ვარგაო."მიმინოს მაგივრობას ძერა ვერ გასწევსო.
მინ
მინ კოჩი დუდშე ირჩინუ მინ კუჩხიშე."ზოგი კაცი თავიდან ბერდება ზოგი ფეხიდან."
მინაბარჷს
მინაბარჷს დიხა ქეშინახჷნია."მინაბარებს მიწაც შეინახავსო."მიბარებულ თხას გერი ხოლო ქეშინახჷნია."მიბარებულ თხას მგელიც შეინახავსო."მონაბარჷს (მუნაბარც) გერი ქეშინახუნია."მიბარებულს მგელიც შეინახავსო."მიბარებული მგელმაც შეინახა დაბარებული მუნჯმაც შეასრულაო. (91)
მინაჩემს
მინაჩემს ელნაჩემი უჯგუნია."მინაცემს ნარჩევი (რჩევის მიცემა) სჯობიაო."
მინიბლინი
მინიბლინი გურქუ მიმაჭუ გჷმიბლინი ქურქუ მიმაჭუ."რომ შევედი გული დამეწვა, რომ გამოვედი ქუსლი მომეწვა."
მინოსინჯალაფირი
მინოსინჯალაფირი კოჩის გოტყაბარელი მელია ქუჯგუნია."ზედსიძედ მისულ კაცს გატყავებული მელია სჯობიაო."სოფელზე გატყავებულმა მელამ ჩამოირბინა და – ზედსიძე კაცს ხომ ვჯობივართ
მინშა1
მინშა ტყურათ საჭირო რენია."ზოგჯერ ტყუილიც საჭირო არისო."ზოგჯერ ტყუილი მართალს სჯობია.
მინშა2
მინშა ჩილი ოხვეწუდუა დო ვინუა ქომონჯი."ზოგჯერ ცოლი ეხვეწებოდაო და ზოგჯერ ქმარი."შქასერიშა ქომონჯი ოხვეწუდუა დო ნაშქასერენც – ოსურია."შუაღამემდე ქმარი ეხვეწებოდაო ღა ნაშუაღამევს – ცოლიო."
მინც
მინც პაპა მოწონდუა (უჸორც) დო მინც – პაპაში ოსური (ჩილია).ზოგს მღვდელი მოსწონს ზოგს – მღვდლის ცოლიო.
მის1
მის ვაუჸორს ზესქვიშ ბირან ღორონს ვაკო თიშა რინა."ვისაც არ უყვარს შაშვის სიმღერა ღმერთს არ უნდა იმისი ყოფნა."
მის2
მის თხაქ უდინუნი დღაქ თის უდინუა."ვისაც თხა დაეკარგა დღეც იმას დაეკარგაო."
მის3
მის უღუნი ხოლო თისია."ვისაც აქვს კიდევ იმასო."მის უშიბუნი ხოლო თინა იშინსია."ვისაც უშოვია კიდევ ის იშოვისო."
მისით1
მისით მოზვერი არდუნი ის ხოს ნუშ უარანქია."ვისაც მოზვერი ეზრდება ხარს ნუ დაუჭერო."კაცს რომ კვიცი ეზრდებოდეს ცხენი არ დაეკავებაო.
მისით2
მისით უღუდუნ იქ ბაბუ დინგარუა, მისით ვაუღუდუნ ის მუმაქ ვანგარუა."ვისაც ჰქონდა იმან ბაბუა დაიტირაო, ვისაც არ ჰქონდა იმან მამა ვერ დაიტირაო."უღუდუნი იქ მუმაყონერი ინგარუა დო ვოუღუდუნი ის მუმაქ ვანგარუა."რომ ჰქონდა იმან მამინაცვალი დაიტირაო და რომ არ ჰქონდა იმან მამა ვერ დაიტირაო."ქონებამ პაპის პაპისთვის გამაკეთებინა საკურთხი უქონლობამ მამისთვისაც არაო.
მისით3
მისით შხვაშოთ გლახა ოკონი მუს ქეწოხვადუნია."ვისაც სხვისთვის ცუდი უნდა თვითონ შეხვდებაო."რასაც სხვისთვის მოინდომებ შენ თავს გადაგხდებაო.
მისჷთ1
მისჷთ გური უწყუნენი ეთიშა გოშქურუდასია.ვისაც გული ატკინე იმისი გეშინოდესო.
მისჷთ2
მისჷთ მეტი უჩქჷნი მეტი ოკო მითმინასია.ვინც მეტი იცის მეტი უნდა მოითმინოსო.
მისჷთ3
მისჷთ ნინა უღუნი რინა ხოლო თის უღუნია."ვისაც ენა აქვს ცხოვრებაც იმას აქვსო."
მისჷთ4
მისჷთ ღუმუ უჸორსჷნი ბერგი ხოლო უჸორდასია."ვისაც ღომი უყვარს თოხიც უყვარდესო."ვისაც სიმინდი უყვარს თოხიც უყვარდესო.
მისჷთ5
მისჷთ შხვაში ჯგირობუა ონჯარჷნი მუშის დღას ვაძირჷნსია. "ვისაც სხვისი სიკეთე შურს თავისას ვერასოდეს ნახავსო."ვისაც სხვისი ბედნიერება შურს ვერც თავისას მოესწრებაო.
მისჷთ6
მისჷთ ჭიქე ობაღჷნი ქონებიერი კოჩიში უმოსი ბედნიერი რენია."ვისაც ცოტა ყოფნის ქონებიან კაცზე უფრო ბედნიერი არისო."ვისაც ცოტა ჰყოფნის მდიდარზე ბედნიერიაო.
მიქ1
მიქ გეგონჷ – ჩხომს წყარს აფასენდესიე?"ვინ გაიგონა თევზს წყალში რომ აფასებდნენო?"ზღვაში თევზი ვის დაუფასებიაო.
მიქ2
მიქ ინჭუუნი აკა ვარენია."ვინც იჩქარა ერთიც არ არისო."მიქ ინჭუნი (იჩქარუნ) თიქ მიდართუა."ვინც იჩქარა ის წავიდაო."ვინც აჩქარებულა უნანიაო.
მიქ3
მიქ მუ ოკონ თინა თქუას ჩქიმი წისქვილქ ჭიფე (ირო) ქუას."ვინც რა უნდა ის თქვას ჩემმა წისქვილმა წვრილი (ყოველთვის) ფქვას."მიქ მუ ოკონ თინა თქუასია წისქვილქ ირო ქუასია."ვინც რა უნდა ის თქვასო წისქვილმა ყოველთვის ფქვასო."ვინც რა უნდა თქვასო წისქვილმა კი ფქვასო.
მიქ4
მიქ რჸვილ – ჯიმაქია მიქ გოსქილიდუუ – ჯიმაქია."ვინ მოგკლა – ძმამო ვინ მოგარჩინა – ძმამო."თავი ვინ მოგჭრა და – ძმამაო, კიდეც იმიტომ არის ასე ძირში მოჭრილიო.
მიქჷთ1
მიქჷთ ზაფანა ჭკუმუნი პიჯის ცის) თის ონტუნია."ვინც წიწაკა ჭამა პირიც მას ეწვისო."ვისაც წიწაკა უჭამია პირიც იმას დაეწვისო
მიქჷთ2
მიქჷთ იხონჷნი თიქ დიხორუა."ვინც შიმშილი მოითმინა ის დასახლდაო."ვინც მოითმენს ის მოიგებსო.
მიქჷთი
მიქჷთი ქომოლობა დიცქუუნ ქიანა თიქგ გიტუუ."ვინც ვაჟკაცობა დაიკვეხა ქვეყანაც იმან დაიტოვა."
მიშეთ
მიშეთ ველუქჸნი თიშე ოკო ელუდევა."ვისგანაც არ მოელი იმისგან უნდა ელოდოო."ვისგანაც არ გეგონოს ყველა იმისი გეჯეროსო.
მიში1
მიში ბული მიში სხული!"ვისი ბალი ვისო მსხალი!"
მიში2
მიში მიქახე სო მიშახენია."ვისი მიქაძის ქალი სად ზისო."ავალიანის სუფრაზე ასათიანი ცეკვავდაო. (29)
მიშმარაგადეს
მიშმარაგადეს პაღური ხვადუნია."მაბეზღარს (წამსისინებელს) პანღური ხვდებაო."
მიშმაჯინეს
მიშმაჯინეს ჩხუპი აეფანსია (ლაჸაფი უჩქუნია)."შორიდან მაყურებელს ომი ეიაფება (თამაში ჰგონიაო)."
მოგება
მოგება დო ზარალი (წაგება) ჟირხოლო ჯიმალეფი რენანია."მოგება და ზარალი (წაგება) ორივე ძმები არიანო."მოგება და ზარალი ამხანაგები არიანო.
მოვალეს
მოვალეს ვალიშა ნოშქერი ეუჭოფია."მევალეს ვალის ნაცვლად ნახშირი აუღეთ."ავ მოვალეს შავი ნახშირიც აართვიო. (50)
მოვარება
მოვარება ჯგირი რე ჯგირი ელაჩამა – უჯგუშიე."დაშლა (მოვარიება) კარგია კარგი რჩევა – უკეთესი."
მოზვერს
მოზვერს კუდელით ჭოფუნს მარა მოთი გოკო ბორო რე."მოზვერს კუდით იჭერს მაგრამ რად გინდა სულელიაო."
მოთა
მოთა ბაბუს ოგურუანდუა."შვილიშვილი ბაბუას ძველ დროს ასწავლიდაო.
მოთხილებას
მოთხილებას დიდა დო მუმა ვაუღურუნია."მოფრთხილებას დედ-მამა არ მოუკვდებაო."სიფრთხილეს თავი არა სტკივაო.
მოლაქ
მოლაქ ცხენიშე ქეჲთანთხუა დო თქუა: იშენი გიმაულარი მაფუდუა."მოლა ცხენიდან ჩამოვარდაო და თქვაო: მაინც ჩამოსასვლელი ვიყავიო." მოლა ცხენიდან ჩამოვარდა – მაინც უნდა ჩამოვსულიყავიო
მოლენი
მოლენი გას გიგოძახასჷდა მელენც გიოძახი დო მოლენი ვარა გიგოსქგდჷნია."გამოღმა მხარეს თუ დაგაყვედროს ("დაგძახოს") გაღმა დააყვედრე და გამოღმა მაინც დაგრჩებაო."გაღმა გაედავე გამოღმა დაგრჩებაო
მონჭას
მონჭას ქაჸათეს კობუქ ქეჲთოლჷ.მონდას ოჸოთეს დო კობუქ ქჷდოლუა."მწიფეს ესროლეს და მკვახე ჩამოვარდაო."მწიფეს ესროდნენ მკუხე ცვიოდაო.
მორაგადე
მორაგადე დოღურუნ დო ნარაგად დღას ვა ღურუ."მთქმელი მოკვდება ნათქვამი კი – არა."
მორდეიან
მორდეიან კოჩის სამოთხეშა ვემნართენია. "მორიდებული კაცი სამოთხეში ვერ შევაო."ხათრიანი კაცი სამოთხეში ვერ შევაო.
მორიალე
მორიალე კუდელით გაჩამუნია."მორიელი კუდით გიკბენსო."
მოწიკვილი
მოწიკვილი კეტის ხეს ქემეთხუნქინი მორწიკუნს."გასვრილ ჯოხს ხელს რომ მოჰკიდებ გაგსვრის."
მოწონება
მოწონება დო სიჯგირე მუშ დუდიშო გილოურსუ."მოწონება და სიკარგე თავის ნებაზე ("თავად") დადის."
მოჭკადილი
მოჭკადილი ლეკურც მოჭაბილი ღუმუ უჯგუნია."მოჭედილ ხანჯალს მოწებილი ღომი სჯობიაო."სადაც ცხელი ღომიო ნახე ჩემი ომიო.სადაც ხმალი შიშველიო იქ ვეღარას გიშველიო.
მოჭყუდუს1
მოჭყუდუს ირკოჩი იჩინენსია მოჭყუდუ მითინს ვეჩინენსია.მოჭყუდუ ირკოჩქ ქიჩინუა დო მოჭყუდუქ მითინ ვარია."პატარძალი ყველამ იცნოო და პატარძალმა არავინო."
მოჭყუდუს2
მოჭყუდუს მუშენით ოშქურინუანდესჷნ იშენ თიშა მიშუა. "პატარძალს რითაც აშინებდნენ მაინც იმისკენ მიდიოდაო."
მოჭყუდუქ
მოჭყუდუქ მუში დუდი დიფუჩუა."პატარძალმა თავისი თავი დაიფიცაო."მოჭყუდუსუ იფუჩუანდესია დო მოჭყუდუქ – დუდქუ ვადომიღურასია."პატარძალს იფიცებდნენო და პატარძალი (ამბობდა) – თავი არ მომიკვდესო." მოჭყუდუს ირკოჩი ფუჩაფულენდუა დო იქ ხოლო მუშ დუდი დიფუჩუა."პატარძალს ყველა იფიცებდაო და იმან კი თავისი თავი დაიფიცაო."
მოხუცებულქ
მოხუცებულქ თქუუა: ჩქიმი ახალგაზრდობა ვაუძირუნი ის ჩქიმი მოხუცებულობა ვაუმირჷდასია. "მოხუცებულმა თქვაო: ჩემი ახალგაზრდობა რომ არ უნახავს მას ჩემი მოხუცებულობა არ ენახოსო."ვისაც ახალგაზრდობა არ უნახავს ღმერთმა ნურც ჩემი სიბერე აჩვენოსო.
მოჯგირე
მოჯგირე გიჭყორუნი მადლიორი რდა ნტერი გოფერუნი – ფრთხილასი რდა."ნათესავი თუ გემდურის მადლობელი იყავი მტერი თუ გეფერება – ფრთხილად იყავი."
მოჯგირეს1
მოჯგირეს მუძინი მაღაზას გუძინია."მოკეთეს (ნათესავს) მოუმატე ნალიას მოუმატეო."
მოჯგირეს2
მოჯგირეს პიც უწია დო ნტერც ეკარაგადევა.მოყვარეს პირში უძრახე მტერს პირს უკანაო.
მტყუანქ
მტყუანქ მუში ჩილი იმოწამუა."მტყუანმა თავისი ცოლი დაიმოწმაო."მტყუანმა ცოლი იმოწმაო.
მუ1
მუ ბღოლათი სქანი ჯოღორქ გაჩუა."რა ვუყოთ შენმა ძაღლმა გიკბინათ."
მუ2
მუ გერს უჭკუმუქ მუ გერიშ ფერ ჯოღორსია (ტურასია). გინდ მგელს შევუჭამივარ გინდ მგლისფერ ძაღლსაო.
მუ3
მუ გოხარცქა დო მუ გონჯილაკავა.მუ გოხარცქუა დო მუ გობულაკავა!"რა გაფხრეწა და რა გაგლეჯაო!"გახიე და გაფხრიწე ორივე ერთიაო.
მუ4
მუ დანთხი დო მუ დაჟგართი."რა დაეცი და რა დაეფერთხე."
მუ5
მუ ჩერჩელაფა დო მუ სერგელაფავა."რა გაჩოჩება და რა გათრევაო."
მუ6
მუ ოზიმალით ზიმუმქინ თით მეგიზიმანა."რა საზომითაც არწყა ვ იმითვე მოგიზომავენ (აგირწყავენ).რასაც ხელზე დამისხამო წვერზეც იმას წაგისვამო.
მუ7
მუ უღუ დო მუ უდინუნია."რა აქვს და რა დაეკარგებაო."ყვავს არ ჰქონდა ბუს გაჰქონდაო.
მუდგა
მუდგა სხუნენი წირკეში გამნარყი წირკე რე."რაც უნდა არჩიო – წირკეში (ეშმაკის) შთამომავალი წირკე იქნებაო."რაც უნდა ქნას თვალმა წარბს ზევით ვერ წავაო.
მუზმა1
მუზმა გიჭირდასია თიზმა გირხინდასია.როგორც გიჭირდეს ისე გილხინდესო.
მუზმა2
მუზმა დიხაში ჟი რენი ჟირი თიზმა დიხაში თუდო რენია. "რაც მიწის ზევით არის ორი იმდენი მიწის ქვეშ არისო."რაც მიწაზეა ორი იმდენი მიწის ქვეშააო.
მუზმას
მუზმას გოვალუნსინი თიზმა გოტყვაცასჷნი ქიანასი კოჩი ვადოსქიდუნია."რამდენსაც იელვებს იმდენი რომ იქუხოს ქვეყანაზე კაცი არ დარჩებაო."მუზმას გურგინგნსჷნი იზმას ვაჭვენსია.როგორც ქუხს ისე არა წვიმსო.
მუთ1
მუთ გერჭარუნ თოშა სოთინ ვაგარტინენია."რაც გაწერია იმას ვერსად გაექცევით."თავის ბედს კაცი ვერ შემოუვლისო.
მუთ2
მუთ გიღუნი თის გეჯერდია.მუთ გიღუდასჷნ თის მიაბაღია."რაც გაქვს იმას დასჯერდიო."რაცა გეყოფა დასჯერდი მეტი ნუ გინდა მშოველსა.
მუთ3
მუთ ვაგიჸიდირუნი (ვაჲჸიდირჷნ) ვაგმოჩავა."რაც არ გიყიდია არ გაყიდოო."
მუთ4
მუთ ვაიჩქუნი ვედიჩემავა."რაც არ იცი არ დაიჩემოო."თუ შენ არ იცოდე სხვას დაუჯერეო.
მუთ5
მუთ მა მოხიოლ დო მახარენს მუზმა ხანს მაცოცხლენსჷნ – თინა რდას ჩქიმი ხანია."რაც მე მიხარია და მახარებს რამდენ ხანსაც მაცოცხლებს – ის იყოს ჩემი ხანიო."
მუთ6
მუთ მიგერიებუნი სქანი ღორონთი თინა რენია."რაც (ვინც) მოგერევა შენი ღმერთიც ის არისო."დათვი რომ მოგერიოს ბაბა დაუძახეო.
მუთ7
მუთ რწკინუნსჷნ არძა ოქრო ვარენია."რაც ბრწყინავს ყველაფერი ოქრო არ არისო."
მუთ8
მუთ სქანოთ ვაგოკონი შხვას ვაუზალავა."რაც შენთვის არ გინდა სხვას არ უსურვოო."რასაც სხვისგან ვერ აიტან ნურც შენ უზამ სხვასაო.
მუთი1
მუთი გაღოლენი სქან დუს დაბრალევა."რაც დაგემართება შენს თავს დააბრალეო."რაც მოგივა დავითაო ყველა შენი თავითაო.
მუთი2
მუთი რჯოგჷნი თინა ვებოჩირთჷნია."რაც გძაგს ის არ აგცდებაო."რაც გეზარებოდესო ის გეძალებოდესო.
მუთი3
მუთი შხვაშე გეწყინებუნი სით ვაღოლა შხვასია."რაც სხვისგან გეწყინება შენც ნუ უზამ სხვასო."რასაც სხვისგან ვერ აიტან ნურც შენ უზამ სხვასაო.
მუთი4
მუთი შხვაშო გოკონი თინა გაღოლენია."რაც სხვისთვის გინდა ის დაგემართებაო."რასაც სხვისთვის მოინდომებ შენ თავს გადაგხდებაო.
მუთუნქ
მუთუნქ ოგორალქ გაჸუდა სუმარს კითხია."თუ რამე მოსაძებნი გექნა სტუმარს ჰკითხეო."
მუთხილე
მუთხილე: მუმა ნაღურას ახალ ოსურამს ქომოლსქუა შინაძინებუს უცბაშე გურაფა მინაღებუს უცბაშე გამდიდრებულს."მოუფრთხილდი: მამა გარდაცვლილს ახალ ცოლიანს ვაჟიშვილ შეძენილს უცბად სწავლა-მიღებულს უცბად გამდიდრებულს."
მულა
მულა სუმარიში საქმე რე დო ულა მენძელიშია."მოსვლა სტუმრის საქმეა და წასვლა – მასპინძელისაო.
მუმა1
მუმა დო ვარა ჯიმა ვაჸუნსჷნ თეურე ოსურ ვამიჸონა – ვემკანჭავა."მამა ან ძმა რომ არ ჰყავს იქიდან ცოლი არ მოიყვანო – არ მიეკაროო."
მუმა2
მუმა დომღურუდუნ ქომიჩქუდუკონ ჯიმშა ვარა გოფთირანდია – შონიშ ნათქუელირე."რომ მცოდნოდა მამა მომიკვდებოდა მარილზე მაინც გავცვლიდიო – სვანის ნათქვამია."მეცხვარემ თქვა: რომ მცოდნოდა ციდან მგელი ჩამოვარდებოდა ჩემ ძაღლს გულაღმა დავაწვენდიო.
მუმულქ
მუმულქ თქუა: მა პიონუნქია დო გოთანდუ დო ვარინჷ ინა მუ ჩქიმი საქმე რენია.მამალმა თქვა: მე ვიყივლებ და გინდ გათენდეს გინდ არაო.
მუნაწიი
მუნაწიი ჰავას უჩქუნია."ჭირნახული ჰავამ (ამინდმა) იცისო."ნუ დაიკვეხებ მამულო ყანა ამინდის შვილიაო
მუნერი
მუნერი ჯა რენი თიჯგურა ნახაფული დუცენსია."როგორიც ხე არის ნაფოტიც ისეთი დაუცვივდებაო."რაც ხეა ნაფოტიც იგივეაო.
მუნნარინეფი
მუნნარინეფი კოც ტურა ტყაბარელქ უწუუა: მუდგა მოჭირჷნი მუნნარინეფი კოც იშენი ქუუჯგუქია."ზედსიძედ მყოფ კაცს გატყავებულმა ტურამ უთხრაო: რაც რომ მჭირს ზედსიძედ მყოფ კაცს მაინც ვჯობივარო."სოფელზე გატყავებულმა მელამ ჩამოირბინა – ზედსიძე კაცს ხომ ვჯობივარო.
მუნჩქვის
მუნჩქვის მუნდი ქოჩანდუნ ვადესაჭირუნ თეიშა ვოუჩქუდუა."მაჩვს რომ უკანალი ჰქონდა სანამ არ დასჭირდა მანამდე არ იცოდაო."
მუნჯი
მუნჯი უჯგუნია გლახა მორაგადეს."მუნჯი სჯობიაო გლახა მოლაპარაკეს."
მურიცხის
მურიცხის ულაჸაფუნია (ულაჸაფუანსია).ვარსკვლავებს ეთამაშება.
მუს1
მუს დაარშუანქჷნი თის მეირშუანა.რის დათესვასაც დაიწყებ ("მოქსოვ") იმასვე გაგიგრძელებენ (მოგიქსოვენ")."რასაც დათეს იმას მოიმკიო.
მუს2
მუს დომიჭყანქჷნი თიში ბანს გიწინქ."რასაც დამიწყებ (მიმღერებ) იმის ბანს გეტყვიო."
მუს3
მუს თასჷნქჷნი თინა ეურცია."რასაც დასთეს ის ამოვაო."რასაც დათვს იმას მოიმკიო.
მუსით
მუსით თქუანს მარგალია ბრელი ვარე მართალია."მეგრელი რასაც იტყვის ბევრი მართალი არ არისო."
მუსიო
მუსიო გიაგუქია თოშა მიაგუქია."რასაც დაეჩვევი იმას მოაგნებო."
მუსხით
მუსხით გიჭირდასია თისხით გიღირდასია.როგორც გიჭირდეს ისე გიღირდესო.
მუსჷთ1
მუსჷთ ველანჭუქჷნი თის ველაზჷმავა."რასაც ვერ შესწვდები იმას არ დაეტოლოო."მუსით ველანჭუქია ხე ველუჭირინუავა."რასაც ვერ შესწვდებიო ხელი არ აუწვდინოო."რასაც ვერ შეწვდები ნუ შეეწვდებიო.
მუსჷთ2
მუსჷთ შეხვადგქჷნი თის მეუხვადია."რასაც შეხვდები იმას მიუხვდით."
მუქთა
მუქთა კუბო ორდასია."მუქთა კუბო იყოსო."მუქთას კუბოს ქენინჯირენია."მუქთად კუბოში შეიძლება ჩაწოლაო."მუქთი კუბოც კარგიაო.
მუშ
მუშ ჸუდეს არძა ჯოღორი მანგარი რენია."თავის სახლში ყველა ძაღლი მაგარიაო."თავის კარებზე ძაღლსაც დიდი გული აქვსო.
მუშაში
მუშაში შური ქეშაჭყოლად ბაბუას იფუჩუანს."მამის სული დავიწყებია და ბაბუას იფიცებს."მუმაშ შურქ (სახელქ) ქაშაჭყორდუ დო მუმაჸონერიშის იფუჩუანდუა. "მამის სული (სახელი) დაავიწყდა და მამინაცვლისას ფიცულობდაო."მამის სული გაეშვა მამინაცვლისას ჰფიცავდაო.
მუში1
მუში ღურუ ირკოს პუხუს მააბუ."საკუთარი სიკვდილი ყველას ზურგზე ჰკიდია."
მუში2
მუში ლანდიშა ხოლო ოშქურუნია.თავისი ჩრდილის ეშინიაო.
მუში3
მუში მაგინძა შქართუნი გიღუნი კუჩხი თიზმა გოზინდია."რამსიგრძეც საბანი გაქვს ფეხი იმდენი გაჭიმეო."ფეხი იქამდის გაჭიმე სადამდისაც საბანი გაგწვდესო.
მუში4
მუში მანგი ბუტუტიას ხოლო ჸუნსია.თავისი ტოლი ჭიანჭველასაც კი ჰყავსო.
მუში5
მუში ნაფურტინა მუქ გესირქუა.თავისი გამოფურთხებული თვითონვე ალოკა.
მუში6
მუში უკახალე ხემწიფეს ხოლო ლანძღუნანია."თავის უკან ხელმწიფესაც ლანძღავენო."ზურგს უკან ხელმწიფესაც გალანძღავენო.
მუშით
მუშით მუთუნი ვამურსია.თავისით არაფერი მოვა.
მუჭო1
მუჭო ირკოჩიწკჷმა ოჭკომალი ვეჭკუმენი ირფელით ვეთქუენია."როგორც ყველასთან საჭმელი არ იჭმევა. ისე ყველაფერიც არ ითქმებაო."როგორც ყველასთან პური არ იჭმება ისე ყველასთან სიტყვა არ ითქმებაო.
მუჭო2
მუჭო ოსური ვეთხუე კოჩიშანი თეში – ვართი ნაბადია."როგორც ცოლის თხოვება არ შეიძლება კაცისათვის ისე – არც ნაბადისაო."
მუჭოთ1
მუჭოთ ნარაგადუენი ლანდღვირი წყარი წკონდა ტობაშე ვეგმუურსია."როგორც ნათქვამია მღვრიე წყალი სუფთა ტბიდან არ გამოვაო."
მუჭოთ2
მუჭოთ ღურელინი თირიგი მაგჷნაფალია."როგორიც მკვდარი ისეთი შემტყობინებელიო."
მუჭომი
მუჭომი ღურელი მეუღუნან თიჯგუა პაპა მეჸუნსია.როგორ მკვდარსაც მიასვენებენ ისეთივე მღვდელი მიუძღვისო.
მუჭომც
მუჭომც დომირჩანქჷნი თირიგის ელაჲკიჩანქია."როგორსაც დამიგებ ისეთს ამოგიკეცავო." როგორც დამიკრავ ფანდურსა მეც ისე დაგიროკდებიო.
ნაბადიშ
ნაბადიშ ხეთ ღალაქ დეგეზარუდა კაღუს ქიმკუჸოთი დო თეშ ოსარგალევა."თუ ნაბდის ხელით წაღება დაგეზაროს კავს მოაბი და იმით ათრიეო."
ნაბეტან
ნაბეტან ჸოროფას გოჯოგაფა მოჸუნსია."მეტისმეტ სიყვარულს შეძულება მოჰყვებაო."ნამეტანი ჸოროფას ნამეტანი გოჯოგაფა უჩქჷნია."მეტისმეტმა სიყვარულმა მეტისმეტი შეძულება იცისო."დიდ სიყვარულს დიდი სიძულვილი მოსდევსო.
ნაგოლოფუს
ნაგოლოფუს კარი გუნჯი ნაჭოროფუს – დუუკილე."ნაგვალევ (ამინდს) – კარი გაუღე (ნაწვიმარ) ნესტიანს (კი) – დაუკეტე."
ნავს
ნავს ვარა ვეგედოხოდა დო ქიგედოხოდიადა მენავეს ქუდუჯერია."ნავზე ან არ დაჯდეო და თუ დაჯდებო მენავეს დაუჯერეო."ნიშის ქიგედოხოდიდა მენიშოლც ვენირზავა."ნავზე თუ დაჯექი მენავეს ნუ შეეკამათებიო." კაცი რომ ნავში იჯდეს მენავეს არ უნდა ეჩხუბებოდესო.
ნათქუელს
ნათქუელს პირველ დღას ცა ფულუნს მაჟირა დღას დიხა დო მასუმა დღას ქიანას უჩქუ."ნათქვამს პირველ დღეს ცა მალავს მეორე დღეს მიწა და მესამე დღეს ქვეყანამ იცისო."დილით ერთმა იცის შუადღისას – ორმა საღამოს – ღორმაო.
ნაკათა
ნაკათა თხალენს ქაში ჩხაკაფი უჩქჷნია."ნაყარმა (შერეულმა) თხებმა რქების ჩხაკუნი იციანო."
ნამ1
ნამ თოლი სი გაღორენცჷნი თი თოლი გამწოლაფედასია."რომელი თვალიც შენ გატყუებს ("გაღორებს") ის თვალი ამოვარდნილიყოსო."რა თვალიც გატყუებს იგი თვალი დაივსოსო.
ნამ2
ნამ ქეჸანაშა მეურქჷნი თი ქეჸანაში ქუდი გირთვია.რომელ ქვეყანაშიც მიხვალ იმ ქვეყნის ქუდი დაიხურეო.
ნამეტანი
ნამეტანი ბონუათი ღურელქ გაგშეკურცხინუა."გადამეტებული დაბანვით მკვდარმა გამოიღვიძაო."მეტისმეტმა სიწმინდემ ტრაპეზი დააქციაო.
ნამთინე
ნამთინე ღურუუ დაპატიჟებელი რენია."ზოგიერთი სიკვდილი დასაპატიჟებელიაო."
ნანაია
ნანაია ბაბაიას ტყურათ ვაჯუნუუნია (ვაჯუდუნია)."დედიკო მამიკოს ტყუილად არ აკოცებსო."
ნარაგად
ნარაგად რე – ყორან ყორანს თოლის დღას ველუღანსია."ნათქვამია – ყორანი ყორანს თვალს არ ამოკორტნისო ("ამოუღებსო")."ძაღლი ძაღლის ტყავს არ დახევსო.
ნარაგადუე:
ნარაგადუე: ჯვეშიშ დეჯერია."ნათქვამია: ძველისა დაიჯერეო."ძველი კაცის ნათქვამიო ხშირად არის მართალიო.
ნარმაში
ნარმაში კურთავა დო თინა ხოლო კუნტავა."ნარმის საცვალიო და ისიც მოკლეო."
ნარტია
ნარტია კუჭაშ საქმეს სეხიტია კორძახია რაგადანსია."ნარტია კუჭავას საქმეს სეხიტია კორძახია ლაპარაკობსო."სხვის თხა სხვის ბაღჩაში ოდელიას იძახოდაო.
ნარჩქვანუში
ნარჩქვანუში (გერჩქვანელიშ) გინორჩქვანაფაში უჯგუშიე უგურჩქვანაფა. "დაჩვეულის გადაჩვევაზე უკეთესია დაუჩვევლობა."დაუჩვეველის ნუ დამაჩვევ დაჩვეულს ნუ გადამაჩვევო.
ნარჩხიშა
ნარჩხიშა ვაღირუნია."ნარეცხად არ ღირსო."
ნაფურცინა
ნაფურცინა არზიანო აძირენია."ნაჩურჩულევი აზრიანი ეჩვენებაო."
ნაჩუქებ
ნაჩუქებ მოზვერს (ცხენს) კიბირს ვაუსინჯენანია.ნაჩუქარ ცხენს კბილი არ გაესინჯებაო.
ნაჩუქებუ
ნაჩუქებუ ღანჯამი ლიში (ლიფში) ხოლო ჯგირი რენია."ნაჩუქარი ჟანგიანი ნემსიც კარგი არისო."ნაჩუქარი ტალახიანი ჯოხიც კარგიაო
ნაცალას
ნაცალას დაჩხირი ვეტყობუნია.თივაში ცეცხლი არ დაიმალებაო.
ნაცქვეფ
ნაცქვეფ კატუს ჭუკიქ ვაჭოფუა.ნაქებმა კატამ თაგვი ვერ დაიჭირაო.
ნაჭაბა
ნაჭაბა კოტო უმოს ხანს გარზჷ."დანაწებარი ქოთანი უფრო მეტხანს ძლებს."
ნბარა
ნბარა ვოუჩქჷდჷნი იქ დუდი გისოფუა."ტირილი ვინც არ იცოდა იმან თავი გაიხეთქაო."
ნგერს
ნგერს შინანდესია დო კარს გერდუა."მგელს ახსენებდნენ და კართან იდგაო."ძაღლი ახსენე და ჯოხი ხელში დაიჭირეო.
ნთხორილი
ნთხორილი ოქროს დო ქუას ართი ფასი უღუნია."დაფლულ ოქროს და ქვას ერთი ფასი აქვსო."დამარხულ ოქროს და სიპ ქვას ერთი ფასი აქვსო
ნიკოლაში
ნიკოლაში ხოჯიცალო ჸუჩა სქანით ოკო მერთე."ნიკოლას ხარივით სახლში შენით უნდა მიხვიდე."
ნინა1
ნინა გინძე მისჷთ უღუნი შურკუნტა რენია."ენა გრძელი ვისაც აქვს სულმოკლე არისო."ენაგრძელი სულმოკლეაო.
ნინა2
ნინა დღას ვეშირუნია."ენა არასოდეს გაცვდებაო."ენა არც გატყდება არც გაცვდებაო.
ნინა3
ნინა უძვალე რენი იშენი ირფელს ართო ვაკონია რაგადი (თქუალა)."ენა უძვლო რომ არის იმიტომ ყველაფერს ერთად არ უნდაო თქმა."ნინას ირფელი ოკო ვარაგადაფუევა."ენას ყველაფერი არ უნდა ათქმევინოო."ენას ძვალი არ ედება სიტყვას ფასი არ ედებაო
ნინა4
ნინა ფუჩით ვაშურდუნია."ენა ფიცით არ დაიღლებაო."ენას ცხრა საბრუნავი აქვსო.
ნინაგინძეს
ნინაგინძეს საქმე კუნტა უჩქჷნია."ენაგრძელმა საქმე მოკლე იცისო."როცა სიტყვა ხშირდებაო მაშინ საქმე მცირდებაო.
ნინარტკაპალა
ნინარტკაპალა მიქ შულიდუა დო – მუნჯიქია."ენაგატლეკილი ვინ დაღალაო და – მუნჯმაო."ყბედი ვინ მოღალა – მუნჯმაო.
ნინას1
ნინას კიბირი გეუნჭირია."ენას კბილი დააჭირეო."
ნინას2
ნინას კიბირი ვაჭოფუნდასჷნი ქიანას დარცუანდუა."ენას კბილი რომ არ იჭერდეს ქვეყანას დააქცევდაო."
ნინას3
ნინას ორთაფუ ირო აშინია."ენას ასაქცევი ყოველთვის იშოვებაო."ენას ცხრა საბრუნავი აქვსო.
ნინას4
ნინას ქარაგადაფე-და ირფელს თქუანსია."ენას თუ ათქმევინე ყველაფერს იტყვისო."ენა ყველაფერს ფქვავსო.
ნინას5
ნინას ძვალი ვაუღუ ირფელს თქუანსია."ენას ძვალი არა აქვს ყველაფერს ამბობსო."ნინას ძვალი ვაუღუია დო სიტყვას – ბაჟია.ნინა უძვალე რენია."ენა უძვლო არისო."ენას ძვალი არა აქვსო სიტყვას – ბაჟიო"
ნინაშა1
ნინაშა ბორქომი ვეგიდვინენია.ენას კლიტე არ დაედებაო.
ნინაშა2
ნინაშა კარ ვეგეუბუნია."ენაზე კარი არ უბიაო."
ნიორშე
ნიორშე ნაფურჩონაქ ხვადუა."ნივრიდან ნაფცქვენი შეხვდაო."
ნისორიაქ
ნისორიაქ ქოდანთხუ დო კოპიტიაქ გედირთუა."თაბახი (გობი) დაეცა და ჯამი წამოდგაო."
ნორჩალი
ნორჩალი მუშმადიდა გიღუნი კუჩხი თიზმა გოზინდია."საბანი რამსიდიდეც გაქვს ფეხი იმდენი გაჭიმეო."შქართუნი მუში მაგინძა რენი კუჩხი თიზმა გოზინდია."საბანი რამსიგრძეც არის ფეხი იმდენად გაჭიმეო."ფეხი იქამდის გაჭიმე სადამდისაც საბანი გაგწვდესო.
ნოსა1
ნოსა დო დიანთილიშ შქას ჩქიჩქუქ ქეშაღურუა."რძალსა და დედამთილს შუა ბავშვი მოკვდაო."
ნოსა2
ნოსა ჸუდეს ართგანიშე გოქოსუნს დო მაჟიაგანიშე ოქოსალს მაჟია ნოსას ქოდუტენსია."რძალი სახლის ერთ მხარეს დაგვის და მეორე მხარეს დასაგველად ცოცხს მეორე რძალს დაუტოვებსო."
ნოსალობათ
ნოსალობათ მიჩქჷ დო დიანთილობათია."რძლობაც ვიცი და დედამთილობაცო."
ნოსაქ1
ნოსაქ ნოსას ქურთა ქათხუ დო გიოხვენჯი ვენოდვავა."რძალმა რძალს საცვალი (კვართი) ათხოვა და საჯდომი არ ჩადოო."ოსურქუ ოსურცუ კურთა ქათხუუა დო კინკის ვეგედოხოდავა უწუუა."ქალმა ქალს კვართი ათხოვაო და განაკერზე არ დაჯდეო უთხრაო."
ნოსაქ2
ნოსაქ ნოსაში ჯინიშენი (ინტერესიშე) მოჭვაში წკინტილი ოჭკომუა. "რძალმა რძლის ჯინაზე (ინტერესით) კრუხის სკინტლი შეჭამაო."ნოსაქ ნოსაში ჯინით მონჭვა ჸვილუა."რძალმა რძლის ჯიბრით კრუხი დაკლაო."ნოსაქ ნოსაში ჯინითია ართი ქილა ჯიმუ ოჭკომუა.რძალმა რძლის ჯიბრზე ერთი ქილა მარილი შეჭამაო
ნოსაშ
ნოსაშ ალახუნაფა ვაგოკონდა კველა გეითუჸოთია (გთუჸოთია)."რძლის გვერდით მოსმა თუ არ გინდა სკამი გამოაცალეო ("გამოუგდეო")."ნოსაშ დილახუნაფა ვაგოკონია-და ძველას გინუკინია.„რძლის გვერდით მოსმა თუ არ გინდა ჯორკო გასწიეო."სტუმრის წასვლა თუ გინდა სასთუმალი გამოაცალეო.
ნოხირიში
ნოხირიში შიმანახებელი მახინჯიშე ვარესი რენია."ნაქურდალის შემნახველი ქურდზე უარესი არისო."ქურდი ისე არ ტყუის როგორც ნაქურდალის შემნახველიო.
ნტებული
ნტებული ჩხომი დიდო იძირენია."გაქცეული თევზი დიდი ჩანსო."გაქცეული თევზი დიდი გამოჩნდებაო
ნტერი
ნტერი კოც ოკურცხინუანცია."მტერი კაცს აფხიზლებსო."
ნტერს
ნტერს ნისორით დო მოჯგირეს – ატარითია."მტერს გობით და ნათესავს – (პატარა) ჯამითო."მტერს გობითაო მოყვარეს კოვზითაო.
ნტერც
ნტერც თიზმა მუთუნი ვაღოლე მუზმას სქანიანი რღოლანცია."მტერი იმდენს ვერაფერს გიზამს რასაც შენიანი გაგოკეთებსო."რასაც კაცი თავის თავს უზამს იმას მტერი ვერ უზამსო.
ნუმ
ნუმ გედირთუქ ყინჩის – მიიტახუნქ კინჩხის."ნუ იყინჩებ (თორემ) – კისერს მოიტეხო."
ობიშხას
ობიშხას კერი ყვარი საბატჷნც მიხვარი ვარა მუშენ ყვარი დო ვარა მუშენ იხვარი."პარასკევს კერატი დაკოდე შაბათს მოიხმარე ან რატომ დაკოდე და ან რატომ მოიხმარე."
ოთქუალარი
ოთქუალარი დროშე ქოთქვი მარა დროშე გაჩენდია."სათქმელი დროზე თქვი მაგრამ დროზე გაჩერდიო."ილაპარაკე დროზე დაჩუმდი დროზე.
ოკო
ოკო იკო ირი კოჩქ იგურუას დიხა ხვალე ბუტუქ ოკო ხაჩქასია. "ოკო იკო ყველამ ისწავლოს მიწა მარტო ბუტუმ უნდა თოხნოსო."
ომბოლიშ
ომბოლიშ კვერი გვიანიშა ვეჭუნია (...გვიანო გჷთიიჭუნია)."ობლის კვერი გვიანამდე არ ცხვებაო."ობლის კვერი ცხვა ცხვა გვიან გამოცხვა მაგრამ კარგად გამოცხვაო.
ონდარო
ონდარო რექინი ორდე ოკო, დოღურუქინი არძას დიხა გასწორენსია."სანამ ხარ უნდა იყო, რომ მოკვდები ყველას მიწა გაასწორებსო."
ონდღეშა
ონდღეშა ჭკადუშა დო ნაონდღერს ჸვანაშავა. "შუადღემდე მჭედელთან და ნაშუადღევს ყანაშიო (ყანისკენო)."
ონჯუას
ონჯუას ჩხოუ ხოლო მეხვადჷნია ყუდეშა მულას."საღამოს ძროხაც მიხვდება სახლში მოსვლასო."დაღამებას ძროხაც მიხვდებაო..
ონჯღორეში
ონჯღორეში ჷვილირი კოჩი სო ძირია.ონჯღორეში ნაყვილა კოჩი მის უძირუნია."სირცხვილისგან მკვდარი (მოკლული) კაცი სად ნახეო (ვის უნახავსო)."
ონჯღორიან
ონჯღორიან რიწას ვარდენ ქუჯგუნია."სირცხვილიან ყოფნას არ იყო ის სჯობიაო."ონჯღორიან რინას ურინობა უჯგუნია."სირცხვილიან ყოფნას არყოფნა სჯობსო."
ორაგული
ორაგული მართუუს ინარაგვესია."ორაგული მორევში ჩააგდესო."ლოქო დასაჯეს და მორევში გადააგდესო.
ორკოლი
ორკოლი წყარს ირო ვამიღანსია.კოკა მუდამ წყალს არ მოიტანსო.
ორქო
ორქო მუზმა ჯგირი რენი თიზმა ძვირი რენია."ოქრო რამდენადაც კარგია იმდენად ძვირი არისო."ორქო ჭიქე რე მარა დიდი ფასი უღუნია.ოქრო პატარაა მაგრამ ფასი დიდი აქვსო.
ორქოს
ორქოს ქემშახედასიანი იშენით ვარე კმაყოფილია."ოქროში რომ იჯდესო მაინც არ არის კმაყოფილიო."
ოსურ
ოსურ გინულირს ჸვანა ულირი (ოდიარე მორიებული) უჯგუნია."სახლიდან წასულ ცოლს წასული (წამხდარი ბალახმორეული) ყანა სჯობიაო."ოსური გინულირს წყარ გინულირი ქუჯგუნია წყარი კალაპოტის ქენოდოხოდუნია დო ოსურს მუთუნი ვახვარუნია."თავნება (გასულ) ქალს ადიდებული წყალი სჯობია წყალი კალაპოტში ჩადგება გასული ქალი კი – ვერაო (არაფერი ეშველებაო)."
ოსურეფი
ოსურეფი ირკინებუდუს დო თურქი გესხაპუნდუა."ქალები ჭიდაობდნენ და თურქი ცეკვავდაო (ხტოდაო)."ჟირი ოსური ირკინებუდუა დო თურქი კურთალარს ინწყუნდუა."ორი ქალი ჭიდაობდა და თურქი ხვანჯარს იხსნიდაო."
ოსური1
ოსური ბაღანას გორუნდუა დო ინა ხუს გილახედუა."ქალი ბავშვს ეძებდა და ის მხარზე ეჯდაო."კაცი ცხენზე იჯდა და უნაგირს დაეძებდაო.
ოსური2
ოსური ინჯირუდუა დო ქომოლი კაჭას უჸოთანდუა.""ცოლი წვებოდაო და ქმარი კვანტს უდებდაო."
ოსური3
ოსური ირფელს გურზუნია."ქალი ყველაფერს გაუძლებსო."
ოსური4
ოსური ლეხი რდასჷნი კოჩიში ღურა ქუუწი დო გემწოდირთუნია."უქალო რომ ავად იყოს კაცის სიკვდილი უთხარი და წამოდგებაო."
ოსური5
ოსური ოშნერი კეხის მუნგოზიმუანს მარა მოსართე ოკო ვამანჭირაფუევა."ცოლი ასნაირ კეხს მოგაზომებს მაგრამ მოსართავი არ უნდა მოაჭირებინოო."ოსურც ქომონჯიშო 75 კეხი მუღუნია არძას მუნუზიმუანცია ქომონც დო ნამუ მალენი თის გედგჷნცია."ცოლს ქმრისთვის 75 კეხი მოაქვსო ყველას მოაზომებს ქმარს და რომელიც მოერგებაო იმას დაადგამსო."
ოსური6
ოსური ქოთი ქიდგოხორუანს დო ქოთი ერჭყვიდუნსია."ცოლი (ქალი) კიდეც დაგასახელებს და კიდეც ამოგწყვეტსო!"ქალი აშენებულ ოჯახს დაანგრევს და დაქცეულს ააშნებსო.
ოსური7
ოსური ღურუდუა დო კაბა ქომჸიდითია იძახუდუა."ქალი კვდებოდაო და კაბა მიყიდეთო იძახდაო."კაცი ჩამოსახრჩობად მიჰყავდათ და ცოლი ეუბნებოდა: წითელი ქოშები მიყიდეო!
ოსური8
ოსური შხვაში კებურიშ ტუტა რენია.ქალი სხვისი კერის ნაცარიაო.
ოსური9
ოსური ჩე ჯგირი რე გური უჩა ვაულუნიადა."თეთრი ცოლი კარგია გული შავი თუ არა აქვსო."
ოსურიშ1
ოსურიშ გინანჯირა ნაბადის ჭვიმა გიშაჸოთანსია."ქალის დანაწოლ ნაბადს წვიმა გაატანსო."
ოსურიშ2
ოსურიშ მუმაჸონაფალ კოჩის ჯგირი ოსხირი ოკონია."ცოლის მომყვან კაცს კარგი დირე (სახლისა) უნდაო."
ოსურიში
ოსურიში ფუჩიცალი რენია."ქალის ფიცისნაირიაო."
ოსურკოჩიში1
ოსურკოჩიში იარაღი კიჟინი (ჩილამური) რენია."ქალის (დედაკაცის) იარაღი კივილი (ცრემლი) არისო."ქალის იარაღი კივილიაო.
ოსურკოჩიში2
ოსურკოჩიში პატივცემა ჯოღორს ხოლო უჩქჷნია.ქალის პატივი ძაღლმაც იცისო. ოსურკოც ჯოღორ ხოლო ვამულალუანსია.ქალს ძაღლიც არ დაჰყეფსო.
ოსურს
ოსურს ხუალაში სიმწარე ქოშუდასია ბაღანას ვეირჩქინანდუა. -„ქალს რომ მშობიარობის სიმწარე ახსოვდეს ბავშვს არ გაიჩენდაო."
ოსურსქუა
ოსურსქუა დო თოფი რხინილი ართიანცალი რენია."ქალიშვილი და ჩახმახშემართული თოფი ერთნაირი არისო."
ოსურქ1
ოსურქ თქუ: ემკინენ თუთა ვორექ დომკინენ – ტუტა ვორექია."ქალმა თქვა: რომ ამწიო მთვარე ვარ რომ დაეწიო – ნაცარი ვარო."
ოსურქ2
ოსურქ თქუა: ჩქიმ სიალალექ (ალალობაქ) ჩქიმი დუდი ჩქიმ ქომონს ვაჭარუა."ქალმა თქვაო: ჩემმა სიალალემ ჩემი თავი ჩემს ქმარს არ აღირსაო."
ოსურქ3
ოსურქ წოხოლენი დო უკახალენ კარიშქას ქიგეღურუა."ქალი წინა და უკანა კარს შუა (სიარულით) მოკვდაო."
ოსურც1
ოსურც გვერდი გიდელი ჭკუა უღუდუა დო ინა ხოლო თხაქ უჭკომუა."ქალს ნახევარი გიდელი ჭკუა ჰქონდაო და ისიც თხამ შეჭამაო."
ოსურც2
ოსურც მუში ლამოსი თხილანსჷ-და ვარა შხვას მუთუნც ვათხილენია."ქალს თავისი ნამუსი თუ დაიფარავს თორემ სხვას არაფერს შეუძლია მისი დაცვაო."სქვამი ოსურიში მათხილარი მუში სინდისი წყენია."ლამაზი ქალის დამცველი თავისი სინდისი არისო."ლამაზი ქალის მწყემსი მისი სინდისიაო.
ოსურცუ
ოსურცუ მუში ხანიში მეტი მუთუნი ვაფულენია."ქალი თავისი ხნოვანების მეტს ვერაფერს დამალავსო."
ოღალუამო
ოღალუამო მისჷთ ვადუჸუცინჷნი მუ უჩქუნია."ტვირთიანად ვისაც არ დაუკუზია იმან რა იცისო."
ოღურალქ
ოღურალქ ღურას ოკონია."სასიკვდილე უნდა მოკვდესო."
ოში1
ოში გლახა მაშიბელს ართი ჯგირი მაჩუალარი უჯგუ."ას ცუდ მშოვნელის ერთი კარგი შემნახველი სჯობს."
ოში2
ოში კოჩი რდუა დო ვაი უკოჩობასია."ასი კაცი იყო და ვაი უკაცობასო."ასი კაცი ცხენს კაზმავდა: – ვაი უკაცობასაო!
ოში3
ოში კოჩქ ოში შხური ოჭკუმუა."ასმა კაცმა ასი ცხვარი შეჭამაო."ასმა კაცმა ასი ცხვარი შეჭამა და ერთმა ერთი ცხვარიც ვერ შეჭამაო.
ოშიქ
ოშიქ ქოდიკინუ – ოშიქ ქოდინტირუა."ასმა მიიწია ასი დაეტიაო."
ოშიშა
ოშიშა გოზიმი დო ართიშა გინოჭკირია."ასჯერ გაზომე და ერთხელ გადასჭერიო."ათჯერ გაზომე და ერთხელ გაჭერიო. (67)
ოცქვაფურ
ოცქვაფურ ჯოღორქ ჭკიდი (ქობალი) ვაჭკომუა."საქებმა ძაღლმა მჭადი (პური) არ ჭამაო."ოცქვაფური ივანექ ლაგვანს ქენაწიკუა."საქებარმა ივანემ ქვევრი წაბილწაო."ნაქებმა ძაღლმა ნიახური დაასველაო.
ოძიცეთ
ოძიცეთ ვაუბაღუნია."სასაცილოდ არ ჰყოფნისო."საცინლად არ ეყოფა.
ოჭკადჷრეშე
ოჭკადჷრეშე ჯოღორც მუ გჷმაღენია."სამჭედლოდან ძაღლს რა შეუძლია გამოიტანოსო."ძაღლი სამჭედლოდან ვერას გაიტანსო.
ოჭკუმალიში
ოჭკუმალიში ჭკუმუაში დროს ჯოღორს ხოლო ვალახჷნანია."საჭმლის ჭამის დროს ძაღლსაც არ გალახავენო."ჭამის დროს ძაღლიც არ გაილახებაო.
ოჭმარეს
ოჭმარეს ადრე ედირთჷნი იქი ცხენს კვიცი ფაშატი ათახვილუა."დილით ადრე რომ ადგა იმას ცხენთან მოგებული კვიცი ფაშატი დახვდაო."ვინც დილას ადრე ადგება საშოვარს შეხვდებაო. (17)
ოჭმარეში
ოჭმარეში გურული – ჸუჩა ირული ონჯუაში გურული – ნოდიშა ირული."დილის გურული (ქარი) – სახლში გაიქეც საღამოს გურული (ქარი) – ნადს მიაშურე."
ოჭუმარეში
ოჭუმარეში საკაკალო დო ბოშალაში ჩილია."დილის წასახემსებელი და ბიჭობისდროინდელი ცოლიო."
ოხვამეშე
ოხვამეშე ღურელი ვედირთუნია."ეკლესიიდან მკვდარი არ დაბრუნდებაო."სასაფლაოდან მკვდარი აღარ გამობრუნდებაო.
ოხორს
ოხორს ფულუნდესია დო სამუარხოს იჩიებუდესია."სასახლეში მალავდნენ და სამოახლოში კი ლაპარაკობდნენო."
ოხურიის
ოხურიის ღეტამაქ ვეშუუა."ხუროს სახელოსნოში ტაბიკი ვერ იშოვესო."მჭედელს დანა არა ჰქონდა ფეიქარს – ხელსახოციო.
ოჯახი
ოჯახი ოსურიში რენია."ოჯახი ქალისა არისო."
ოჯახიში
ოჯახიში გამაბახებელ გინორტებულ ოსურს ბურჭული ქეკადინესია. "ოჯახის გამაბახებელ გაქცეულ ქალს ცულიც გადააყოლესო."
ოჯუნალი
ოჯუნალი პიჯი გაფურტინალო მუშენი გინიბრთინუავა.საკოცნელი პირი საფურთხებლად რად გავიხადო?
პაპა1
პაპა გოღაჭა-და გოღაჭია."მღვდელს თუ გაკრეჭ გაკრიჭეო."პაპას გოხოკუნქია-და ბოლოშა გოხოკია."მღვდელს თუ გაპარსავ ბოლომდე გაპარსეო."პაპას ღაჭუას ქუდუჭყანქინი – გოღაჭი ვარდა შურო ვადიჭყავა. "მღვდელს თუ გაკრეჭვას დაუწყებ – გაკრიჭე ანდა სულ არ დაიწყოო." მღვდელი თუ გაკრიჭო კარგად გაკრიჭეო.
პაპა2
პაპა გურს იბირდუა დო დიაკონი ბანი მიწია."მღვდელი გულში მღეროდა და დიაკონო ბანი მითხარიო."ამირან გულში მღეროდა – ყმანო ბანი მითხარითო! (86)
პაპა3
პაპა დო მუში ჩილიცალო დიბრძღია."მღვდელი და მისი ცოლივით გავძეხიო."
პაპა4
პაპა ზოგენდჷ დო დიაკონი ხვარენდუა."მღვდელი იზოგავდა და დიაკვანი ხმარობდაო."
პაპა5
პაპა ჟირშა ვაწირუნსია."მღვდელი ორჯერ არ წირავსო."
პაპა6
პაპა რძღელსია დიაკონით რძღელი უჩქუდუა.რძღელ კოჩის შხვა ხოლო რძღელი უჩქუდუა.რძღელს შქირენულით რძღელი უჩქჷდუა."მაძღარს (კაცს) სხვაც (მშიერიც) მაძღარი ეგონაო."მაძღარ ხუცესს დიაკონიც მაძღარი ეგონაო.
პაპა7
პაპა ჩილს ლახუნდუ დო დიაკონქ უწუ – მა ქომუჩია."მღვდელი ცოლსა სცემდა და დიაკვანმა უთხრა – მე მომეციო."
პაპა8
პაპა ჟამი ქომიწირი – ნოწირიი ხოლო ქომუ."მღვდელო ჟამნის წირვა აღასრულე ჩემთვის – ნაწირევიც მომეცი."
პაპას1
პაპას მუში ფრომულს აბარენდესია."მღვდელს თავის წვერ-ულვაშს აბარებდნენო."პაპას უწისია – სქან ფრიმულს ჯგირო მიკულევა."მღვდელს უთხრეს – შენს წვერ-ულვაშს კარგად მოუარეო!"მღვდელს თავის წვერებს აბარებდენენ -- კარგად მოუარეო.
პაპას2
პაპას ფიმულცუ ისჷნდიქ გუშულუა დო ართი მარას (წანმოწანას) თის გეუჯანჷდუა."მღვდელს წვერუ-ლვაშში ისარმა გაუარა და ერთ კვირას (ერთ წელიწადს) ამის გამო იწვაო ("მას ეწვაო")."
პაპასკირი
პაპასკირი ლუკმას მუნდიშა მიზიმუანს დო თეშ ჸინტუნსია."პაპასკირი ლუკმას უკანალთან მოიზომავს და ისე ყლაპავსო."
პაპაშა
პაპაშა მუ ჭიჭე მეიგამუ დო მუ დიდი იშენი ლახირი რენია."მღვდლისათვის რა ცოტა გირტყამს რა დიდი მაინც ნაცემი არისო."
პაპაში
პაპაში ჯორი არძა კარს ჩენდჷნია."მღვდლის ჯორი ყველა კართან ჩერდებაო."
პატონი
პატონი ცხენც ირზენდუა დო მეჯინიბე ივარანდუა (ულასუნდუა)."ბატონი ცხენს იძლეოდაო და მეჯინიბე უარს ამბობდაო (უშლიდაო)."ბატონმა ცხენი გაუბოძა მეჯინიბე წყრებოდაო.
პირველი1
პირველი ბედი ბედი რე უკულიანი – გვერდი რე."პირველი ბედი ბედია შემდეგი – მონახევრე."
პირველი2
პირველი ლუკმა ფერი ოჭკომი მეტიქ ვარხვადასჷნი დიგორძღასიე."პირველი ლუკმა ისეთი შეჭამე მეტი რომ არ შეგხვდეს გაგაძღოსო."
პირი
პირი ქრთამით ოკო ჩერცხინუე."ჭირი ქრთამით უნდა მოიშორო."
პის
პის უფერუანდუ დო უკახალე საფულეს უთხორუნდუა. "პირში ეფერებოდა და უკან საფლავს უთხრიდაო."
პიჩვანიში
პიჩვანიში ჭკომუა კოც ვაწაწყმიდენცია უბადოში ქიმინუავა ვარა."სამარხვოს ჭამა კაცს არ წაწყმედსო უბადოს (ცუდის) გაკეთება თორემო."
პიჯითი
პიჯითი ჯუდაშა (ჯუნაშა) გურითი ჯუდა მისხუნუნია."პირით კოცნას გულით კოცნა მირჩევნიაო."
პიჯიში
პიჯიში გოტახუას დუდიში გოტახუა უჯგუნია.პირის გატეხას თავის გატეხა სჯობიაო.
პურასქიაში
პურასქიაში მაჭკომალი ჯირჩექ დოხვილუა."პრასის მჭამელი "ჯირჩემ" (შხამიანი მცენარე უცუნა) მოკლაო."
პუხას
პუხას დიხაშ მეტი მუთუნი ვაგასწორენსია."კუზიანს მიწის მეტი არაფერი გაასწორებსო."პუხუამს საფულე გასწორენსია.პუხას საფულე თინუნსია.კუზიანს სამარე გაასწორებსო.
ჟანგი
ჟანგი რკინას ჭკუმუნცჷ დარდი – გურცჷ.ჟანგი რკინას ჭამს დარდი – გულსაო.
ჟვაბუ
ჟვაბუ ირო წყარს რე მარა სუფთა ვარენია."გომბეშო ყოველთვის წყალშია მაგრამ სუფთა არ არისო."
ჟი
ჟი ცა დო თულო დიხავა."ზევით ცა და ქვევით მიწაო."
ჟიდოჟი
ჟიდოჟი დირძღუა." ზეზეულად გაძღაო."
ჟინოსქუა
ჟინოსქუა ჭკის ვაჭკომუნსია ქოშქირენს-და ჭირს ოჭკომუნსია."თავადიშვილი მჭადს არა ჭამს თუ შია ჭირსაც შეჭამსო."აზნაური მჭადს არა ჭამს მოშივდება – ჭირსაც მომჭამსო! (61)
ჟინოსქუაქ
ჟინოსქუაქ ოლაგეშ კარს მიკილუდა ხუთ მანათიშ ზარალ გაღოლე აშო მინილუდა – ვითიშია."ბატონიშვილმა ჭიშკართან თუ გაიარა ხუთი მანეთის ზარალი დაგემართება აქეთ თუ შემოვიდა – ათისაო."აზნაურის სტუმრობაო ნუ გგონია ხუმრობაო. (64)
ჟინოსქუაცალო
ჟინოსქუაცალო ირჯებუნია."თავადიშვილივით იქცევაო ("გაისარჯებაო").
ჟირ1
ჟირ დღაშ სიცოცხლეშ გურიშენი დადიაქ ჯოღორიშ ხორცი ჭკომუა."ორი დღის სიცოცხლის გულისთვის დადიანმა ძაღლის ხორცი შეჭამა."
ჟირ2
ჟირ კუჩხის ქოთომ ხოლო გერენია."ორ ფეხზე ქათამიც დგასო."ქათამივით ორი ფეხი აბია.
ჟირ3
ჟირ ჩიჩიექ გეგუთიშ (ბანძაშ) მინდორც ვეგინტირუა."ორი გლახაკი გეგუთის (ბანძის) მინდორზე ვერ დაეტიაო."ჟირი ჩიჩიექ ხონს ვამშენტირუა."ორი გლახა ხონში არ დაეტიაო."სამგორის მინდორზე სამი ბებერი ვერ ეტეოდაო.
ჟირ4
ჟირ მეძუძურ-შქასია ბაღანაქ (მორდილქ) შქირენს ქემშაღურუა."ორ ძიძას შორის ბავშვი შიმშილით მოკვდაო."ჟირი ძიძეში შქას ბაღანაქ დიშქვიდუა.ჟირი მეძუძურიშ შქას ჩქიჩქჷქ ქაშაღურუა."ორ ძიძას შუა ბავშვი დაიხრჩოო." ცხრა ძიძის ხელში ყმაწვილი შიმშილით მოკვდაო.
ჟირი1
ჟირი მასარიშა ღობერი ვემკიღობენია."ორ მესერს ღობე არ მიეღობებაო."ართი ბარჯგიშა ჭინი ვემკიღობენია."ერთ სარს წკნელი არ მიეღობებაო." ართი ბარჯგიშა ღობერი ვემკიღობენია.ართ ჯგუნჯგიშა ვემკიღობენია."ერთ სარზე ღობე არ შემოიღობებაო."ერთი ცხვარი ფარა არ არისო
ჟირი2
ჟირი კურდღელიშ მაჭოფალც ართი ხოლო ვაჭოფენია.ჟირიში მაჭოფალც ართიქჷთი ვაჭოფუა.ჟირიში მათხოზინეს ართიქ ვაჭოფუა.ორი კურდღლის მადევარი ვერც ერთს ვერ დაიჭერსო.
ჟირი3
ჟირი შაურიშა ყვარჷნდჷ დო მანათიში საპონც მიბონუანდუა. "ორ შაურად კოდავდა და მანეთის საპონს ხმარობდა დასაბანადო."ვირის დამკოდავს საპონი მეტი ეხარჯებოდაო.
ჟირშა
ჟირშა ღურას ართიშა ღურა უჯგუნია."ორჯერ სიკვდილს ერთხელ სიკვდილი სჯობიაო."
რაგადი
რაგადი საქმეს ვახვარუნია."ლაპარაკი საქმეს არ შველისო."რაგადის ჭკუა ვაუღუნია."ლაპარაკს ჭკუა არა აქვსო."საუბარ-საუბარაო ეს დღე კი გაიპარაო.
რაშის
რაშის (ცხენს) ჭკადუნდესია დო გორდიქ ხოლო კუჩხი გაფიცხინუა (გაბიძღინუა) – მა ხოლო დობჭკადითია."რაშს ჭედდნენო და ბაყაყმაც ფეხი გაიშვირა (გაბზიკა) – მეც დამჭედეთო." ბედაურებს ჭედავდნენ და ბაყაყმაც ფეხი აიშვირაო.
რგილით
რგილით ბჭუნცია დო ჩხეთია."ცივიც მწვასო და ცხელიცო."
რკინა
რკინა ხოლო დიშირუნია."რკინაც გაცვდებაო."ქვა რომ ქვა არის დაიჭექებს და გასკდებაო.
რუსიქ
რუსიქ "ნიჩევო" „ნიჩევოთი" ჩხუპი წაგუა."რუსმა „ნიჩევო" „ნიჩევოთი" ომი წააგოთ."
რუსიშ
რუსიშ ღურელს – საწებელი ირფელს ჭკომუნს აწუდგენი."რუსის მკვდარს – საწებელი ყველაფერს ჭამს რაც უნდა დაუდგა წინ."
რჩინაფაქ
რჩინაფაქ კოს კარიშ გინელას მაჭიშუა."სიბერემ კაცს ჭიშკართან (კარზე გადასვლის დროს) მოუსწროო."
რჩინჷს
რჩინჷს პუხუ ამონკანსია."მოხუცს ზურგი (კუზი) ამძიმებსო."
რძღელი
რძღელი ჸანჭიცალო რენია."მაძღარი (აბრეშემის) ჭიასავით არისო."
რჯოგჷნი
რჯოგჷნი ი კოჩიში ულა ჩარხი-ჩარხით ალგასჷმენია დო ჭკომუა – ჭკაპი-ჭკაპით."რომ გძულს იმ კაცის სიარული ჩარხუნად ჩაგესმის და ჭამა – ჭკაპო-ჭკაპადო."ვინც არ გიყვარს მისი სიარული ბრაგა-ბრუგია და ჭამა ხრაშა-ხრუშიო.
საბატონიში1
საბატონიში გინატაროზუ (გუნასარკა) ჟაშხა ნასადილჷშახ თუთაშხაში – თუთაშახია."შაბათის გამოდარება კვირა ნასადილევამდე ორშაბათისა – თვემდეო."
საბატონიში2
საბატონიში სიზმარი ჟეშხა ნაონდღერიშა (სადილობაშა) ეურცია. "შაბათის სიზმარი კვირას ნაშუადღევამდე (სადილობამდე) ახდებაო." კვირაძალის სიზმარი ან წუთსაო ან ცრუსაო.
საბურჭულო
საბურჭულო საარგუნოთ ვეგნართინუავა."საწალდო სანაჯახოდ არ გადააქციოთ."ფრჩხილით გასახსნელი კბილით გასახსნელად რად გავიხადო? '
სადილობაშა
სადილობაშა ბერგი პირი ნასადილს ჸვანა ხაჩქია."სადილობამდე თოხი პირე ნასადილევს ყანა თოხნეო."
სათვალე
სათვალე სინთეს ირზენს დო ვართ სნებასია."სათვალე სინათლეს იძლევა და არა ცოდნასო."
სალდათი
სალდათი აფიცერობას ღურაშა ელჷნია."ჯარისკაცი ოფიცრობას სიკვდილამდე ელისო."
სალი
სალი სალით ეშიღინენია."სოლი სოლით შეიძლება ამოიღოო."სოლი სოლს გააქვსო.
სამარეშა
სამარეშა ენუდგჷნია ცალი კუჩხი.ცალი ფეხი სამარეში უდგასო.
სამართალი
სამართალი კუჩხით გილურსია."სამართალი ფეხით დადისო."ღმერთი არამზადას ურმით დასდევს მაგრამ მაინც მოეწევა ხოლმეო.
სამართალქ
სამართალქ ქობალი ოჭკომუა.სამართალმა პური ჭამოსო.
საპონიში
საპონიში ბუშტიცალო რენია იში ნათქუელი."საპნის ბუშტივით არისო მისი ნათქვამი."
სარჩული
სარჩული უჯგუნია საპიჯეს.სარჩული სჯობს საპირესა.
საქვარი
საქვარი ვაიღუნდა დოხორეშა მეუა."საქმე თუ არა გაქვს სამოსახლოში წადიო." საქმე არ ჰქონდეს ხუროსა დაჯდეს და არახუნოსა.
საქონელქ
საქონელქ ინატრუ: მისით მა ვოსქუქინი თიში ქოპუასია. "საქონელმა ინატრა: ვისაც მე შევფერი ნეტავ იმისი ვიყოო."საქონელმა თქვა: ნეტამც ისეთ პატრონს მისცა ჩემი თავი რომელსაც მოვლა შეეძლებოდესო.
საშველ-კვარზალი
საშველ-კვარზალი ვაუღუ."გამოსავალი (ხსნა) არა აქვს."
საჯოღორეთ
საჯოღორეთ დო საღეჯეთ გინართინუა საქმე."საძაღლედ და საღორედ გადააქციაო საქმე."საძაღლ-ღორედ გახდა საქმე."
სეითოშ
სეითოშ დუქანი ვარენია."სეითოს დუქანი არ არისო."განა ნინიას ბაკია!
სელეგინი
სელეგინი ვეჭვალენია."სულუგუნი არ მოიწველებაო."
სენეფს
სენეფს მით რჩხჷნსჷნი თის უტორხუნია.სენიში მარჩხუალს სენი უტირხუნია."ჭურჭელს (თეფშებს) ვინც რეცხავს მას უტყდებათ."
სერი
სერი ტყარიში დო აბრაგიში რენია."ღამე ტყიურისა და ყაჩაღისა არისო."
სი1
სი გიჩქჷნი იზმაქ ქაშმოჭყორდუა."შენ რომ იცი იმდენი მე უკვე დამავიწყდაო." იხ. N2 1136
სი10
სი რაგადანქ – ჯოღორი ლალუნს სქიბ ირთუ დო ცხენ იდიარს."შენ ლაპარაკობ – ძაღლი ყეფს დოლაბი ბრუნავს და ცხენი ბალახობს."
სი2
სი ვაიჩქჷნდა შხვას ქუდუჯერია."თუ შენ არ იცოდე სხვას დაუჯერეო.
სი3
სი მი რკითხენს გული მუშა რე ბაზარსია."იძენ ვინ გკითხავს ბალი რამდენად არის ბაზარშიო (რა ღირს)."შენ ვინა გკითხავს ბალი ათი შაურიაო!
სი4
სი მის იჩენენქჷნი მა ქომიწიია დო სი მუ კოჩი რექჷნი მა ქოიწიინქია."შენ ვის იცნობ მე მითხარიო და შენ რა კაცი ხარ მე გეტყვიო."
სი5
სი ოგურაფუშა მიშინი მა ნაგურეფუ აშო მიბშია."შენ რომ სასწავლად მიდიოდი მე ნასწავლი მოვდიოდი."
სი6
სი – პატონი მა – პატონი ცხენც მიქ გედგას ონანგერი?"შენ – ბატონი მე – ბატონი ცხენს ვინ დაადგას უნაგირი?"შენც ბატონი მეც ბატონი ამ ცხენს ვინღა შეკაზმავსო?
სი7
სი სქანი დუდიშო მა ჩქიმი დუდიშო."შენ – შენთვის მე – ჩემთვის.
სი8
სი ქურცუ გაჩამუნია დო მა გურცია."შენ ქუსლი გეფხანებაო და მე გულიო."
სი9
სი ქურცუ გაჭუნია დო მა გურცია."შენ ქუსლი გტკივაო და მე გულიო."
სიდინდარე
სიდინდარე დო სიღარიბე იშო-აშო გილურსუ კოს თინა გიოსქიდჷ მუთი მიშაძჷნი დუსუ."სიმდიდრე და სიღარიბე იქით-აქეთ დადის კაცს ის შერჩება რაც თავში აქვს."
სიზმარს
სიზმარს ქოგუნია."სიზმარს ჰგავსო."სიზმარივით იცქირებაო.
სით
სით ვარექია ბჟათ ბონილი."შენც არა ხარო რძით დაბანილი."
სითი
სითი ქულა მათი ქულა წორო გაკიბდგათი ხულა."შენც კოჭლი მეც კოჭლი ერთად დავიდგათ ქოხი."მკვდარი მკვდარს ეკიდებოდა ორივე სამარისკენ იზიდებოდაო."
სიმართლე1
სიმართლე ზღვას ქენაჸათენი იშენი ვადინუნია.სიმართლე ზღვაში რომ გადააგდო მაინც არ დაიკარგებაო.
სიმართლე2
სიმართლე ღურელს გათელენსია.სიმართლე მკვდარს გააცოცხლებსო.
სიმართლეში
სიმართლეში წოხოლე მუთუნს ვეწარინენია."სიმართლეს წინ ვერაფერი დაუდგებაო."სიმართლეშ წოხოლე გვალა ხოლო დუც დუკინანსია.სიმართლის წინ მთებიც კი თავს მოიხრიანო.
სიმდიდრე
სიმდიდრე დო სიღარიბე ჯიმალეფი რენანია."სიმდიდრე და სიღარიბე ძმები არიანო."
სინდაქ
სინდაქ თქუუა: მუთუნიში მოჯუმალა მოკოდუა მარა ცხენქ ვემკიკირუა."სიძემ თქვაო: რაიმეს წამოძღვანიება მინდოდაო მაგრამ ცხენმა არ მიმაკვრევინა (უნაგირზეო)."
სინდაშ
სინდაშ მულას კიდალა ხოლო იძიცანსია."სიძის მოსვლისას კედელიც იცინისო."სიძე რომ სიმამრისას ჩავა ღობის სარებიც გაიხარებენო.
სინდისიერი
სინდისიერი მართუალი მუშო გოძღოძღოს დიტენცია."სინდისიერი გამყოფი თავისთვის "გოძღოძღოს" (ქათმის მკერდის მიმყოლი წვრილი ნეკნები) დაიტოვებსო."პატიოსან კაცს გაცვეთილი ჩოხა აცვიაო.
სინთე
სინთე მუშოთი გოკო უთოლე რექჷდა?"სინათლე რად გინდა თუ ბრმა ხარ?"
სინჯაქ1
სინჯაქ თქუა: მუანთილიშ დუი/იას მი გორუნსია ღურას ოკონ თინა თქვია ვარა.სიძემ თქვაო: სიმამრის სიკვდილს ვინ დაეძებს სიკვდილს რომ უნდა შენ ისა თქვი თორემო."
სინჯაქ2
სინჯაქ მუში ბერგი მიგორუა."სიძემ თავისი თოხი მოიკითხაო."სინდაქ თქუუა: ჩქიმი ბერგი ქომუჩასჷნი ჯგჷრო ფხაჩქჷნქია."სიძემ თქვაო: ჩემი თოხი რომ მომცა კარგად ვთოხნოთ."სიძემ თქვა: ჩემი თოხი მომიტანეთო.
სისქვამას
სისქვამას ჭკუა ვაუღუნია."სილამაზეს ჭკუა არა აქვსო."სილამაზეს რა ჭკუა აქვსო.
სიღარიბეს
სიღარიბეს თოლქ დუდირთუა!"სიღარიბეს თვალი დაუდგაო."
სკამი
სკამი ქუდუდგევე კუჩხის სტოლიშა ქიგლაიდვანსია."სკამი რომ დაუდგაო ფეხს მაგიდაზე შემოგიდებსო."
სკანი
სკანი კილეს ქაჩამუქინი გაწყუნენია."შენს მკლავს რომ უკბენ გეტკინებაო."
სკაქ
სკაქ ოკო ტუტინას ოსურქ ოკო რაგადუას."ფუტკარმა უნდა იტუტინოს ქალმა უნდა ილაპარაკოს."
სოდე1
სოდე დიდი ირაგადენი თექი ჭიჭეთი ითქუენია."სადაც დიდი ითქმება იქ პატარას თქმაც შეიძლებაო."სადაც დიდი ამოეტევა იქ პატარაც ამოეტევაო!
სოდე2
სოდე დუდი ინტირენი ექ ტანი ხოლო გითინტირენია."სადაც თავი გაეტევა იქ ტანიც გაეტევაო." სადაც ყოჩის თავი გაეტევა ყოჩის ტანიც გაეტევაო.
სოდე3
სოდე კუჩხის გიობიჯგუანსჷნ ოდიარე ვეურსია."სადაც ფეხს დააბიჯებს ბალახი არ ამოვაო."
სოდე4
სოდე მეურქჷნი თექიანი ქუდი გირთვია."სადაც მიხვიდე იქაური ქუდი დაიხურეო."
სოდე5
სოდე მიჩამინუაფუნი თექი მიხვატუაფუნია."სადაც მოიქავება იქ მოიფხანება კიდეცო."
სოდე6
სოდე სქანი დიცქუენი ჩქიმი ხოლო ქოთქვია.სადაც შენი დაიკვეხო იქ ჩემიცა თქვიო.
სოდეთ1
სოდეთ შუმა რენ თექ ბუმა რე."სადაც ისმება იქ იღვრება."
სოდეთ2
სოდეთ ღობერი სუსტი რენ საქონელი თექ მინურსია (მინმურსია)."სადაც ღობე სუსტია საქონელიც იქ შედისო."ძაღლს ღობე სადაც ედაბლება იქ გადახტებაო."
სოვრე
სოვრე მიკივრთი თევრე იკივრთი."საითაც გავიქეცი იქით წავიქეციო"
სოიშა
სოიშა ღუმუს მიკოტახუნქჷნ თეიშა ქიფიქრი ღუმუშ ფასი ქჷგაფუნო კეთებული."სანამ ღომს მოატეხავ მანამდე იფიქრე ღომის ფასი (თუ) გაქვს გაკეთებული."
სოლე-სოშა
სოლე-სოშა სოჲშა მეხორხოშა.საიდან სადაო წმინდაო საბაო!
სონი
სონი ჩიქახე სო მიშახე."სადაური ჩიქავას ასული სად ჩამჯდარაო.სად ერეკლე სად თოროზაანთ თეკლეო.
სოურე
სოურე მორთინი თეურე მეუა.საიდანაც მოსულხარ ისევ იქით წადიო.
სოფელიშ
სოფელიშ ტყურაქ სოფელიშ ხოჯ დო ურემს ვაღინუა."სოფლის ტყუილი სოფლის ხარმა და ურემმა ვერა ზიდაო."
სტუმარი1
სტუმარი ღორონთიშიენია.სტუმარი ღვთისაა.
სუმარი2
სუმარი სუმარია დო მენძელი გერძღელია."სტუმარი სტუმარიო და მასპინძელი გამძღარიო."
სუმარი3
სუმარი სუმარს აპატიჯენდჷ დო მენძელს ჟირხოლო ჯოგუდუა.სტუმარი სტუმარს ეპატიჟებოდა მასპინძელს ორივე სძულდაო.
სუმარიში1
სუმარიში მულა ოჯახიშა მოგება რენია."სტუმრის მოსვლა ოჯახში მოგება არისო."სტუმარი მოვა და წავა სახლსა ბარაქა დარჩება.
სუმარიში2
სუმარიში ულა გოკონიადა ორთუმელი გეგთუჸოთია."სტუმრის წასვლა თუ გინდა სასთუმალი გამოაცალეო."
სუმარქ
სუმარქ ქობალი მიღუა დო სუმარს ვაჩესია."სტუმარმა პური მოიტანა და (თვითონ) სტუმარს არ აჭამესო."
სუმენეჩდოვითი
სუმენეჩდოვითი ცოდაქიმინილს ართი მარდი გინოწონუნსია. "სამოცდაათ ცოდვაჩადენილს ერთი მადლი გადაწონისო."
სუშ
სუშ კურთა დო ინა ხოლო კუნტა?!"სელის ნიფხავი და ისიც მოკლე?!"
სუჯუნა
სუჯუნა მის უტიბუნი ღუმუ თის აჸინია."სუჯუნა ვისაც შეეწევა ("გაუთბება") ღომიც მას ექნებაო ("ღომსაც ის მოიწევსო")."ჯეგე მისით უტიბუნი ღუმუ თის აჸინია.ჯეგე მიტიბუდას ვარა ღუმუ ბრელი მაჸინია.ხვამლი ვისაც სწყალობს დომიც იმას მოუვაო.
სქან
სქან გურიშენ წყარს დინოდირთუნია."შენი გულისთვის წყალში ჩადგებაო."
სქანი1
სქანი ანკესის ვამკვაბუნუქია."შენს ანკესზე არ წამოვეგებიო (ჩამოვეკიდებიო")."
სქანი10
სქანი საქონელს ვამუწყინდა ფასი ვაგაჸვენუნი თიწკჷმა აშინია."შენს საქონელს არ მოუწყინდე ფასი როცა არ გეყოლება მაშინ მიეცემაო."
სქანი11
სქანი უჯგუში მოჯგირე სი ნუმ გოკონია."შენზე უკეთესი მოკეთე ნუ გინდაო."
სქანი12
სქანი ღურელი სი ოკო თხორე."შენი მკვდარი შენ უნდა დამარხო."
სქანი13
სქანი ჸუდეს ფერი ოკო ვაჭკომე შხვაშ ჸუდეს ქიმიოჭიშუე დო თექ ვემლეკაკალუე."შენს სახლში ისე არ უნდა ჭამო სხვის სახლში მიუსწრო და იქ არ წაიხემსო."
სქანი14
სქანი "ჸუჰუ" აკა მათი ქიგემიბია."შენი "ჸუჰუ" (კვნესა) ერთი მეც დამისხიო."
სქანი15
სქანი შვი სქანი ჭკომი ჩქიმიშა ჯვარი დამიწერი.შენი სვი შენი ჭამე ჩემსას ჯვარი დამიწერეო.
სქანი16
სქანი ჩხოუ თი ფერი რე ნამუსუ პატჷნი თქუანსჷნი."შენი ძროხა იმ ფერისაა რასაც ბატონი იტყვის."ბატონმა რომ თქვას მუხას ვაშლი აბიაო შენ დაიჯერეო.
სქანი17
სქანი სამუ დო ჩქიმი კისერია.შენი ხმალი ჩემი კისერი.
სქანი18
სქანი ჯოღორქ სი გაჩასიე მის მუს უწოლენქია."შენმა ძაღლმა რომ გიკბინოს ვის რას ეტყვიო."
სქანი2
სქანი ბორო შხვაში ჯგირიშა გისხუნუ."შენი სულელი სხვის კარგს გირჩევნია."
სქანი3
სქანი გაძიცალი კიბირი ბრელი ხანი რე გეგმიბთირენია."შენი დასაცინი კბილი დიდი ხანია გამომიცვალეო."შენი სახუმარო კბილი რა ხანია მოვიცვალე.
სქანი4
სქანი გაჭირებამა შხვა ინაწილუე ენა ვარე კოჩანავა."შენს გაჭირვებაში სხვას მიაღებინო მონაწილეობა ეს არ არის კაცობა."
სქანი5
სქანი გეჩას დღას ვეგებლჷქ!"შენს გეჯაზე არასოდეს დავვარდები! (გეჩა – თევზის საჭერი მოწნული წკნელისაგან ჩაღრმავებული ფორმით, თევზი ზედ ვარდება და ვერ გადადის).
სქანი6
სქანი მინჯე (ქონება) სქანი დუდი რენია."შენი პატრონი (ქონება) შენი თავი არისო."
სქანი7
სქანი ოროშა ვეგინგასხაპენია."შენს ჩრდილს ვერ გადაახტებიო."
სქანი8
სქანი ოღორებელი კიბირქ დიდი ხანიე გემიოლუა."შენი მოსატყუებელი კბილი დიდი ხანია ამომივარდაო."
სქანი9
სქანი ოღორებელქ სო იდასია."შენი მოსატყუებელი სად წავიდესო." შენი გამზრდელი ეშმაკი ჩემი გამოზრდილიაო.
სქანიშე
სქანიშე გეწყინებუ ვარა შხვა იშენით შხვა რენია."შენიანისგან გეწყინება თორემ სხვა მაინც სხვა არისო."
სქანიწკჷმა
სქანიწკჷმა თუ ჭვილი ვერგჷნია."შენთან შემწვარი გოჭი არ ვარგაო."
სქანწკუმა
სქანწკუმა დღას ვეგმასერუნია."შენთან არასოდეს დამიღამდებაო."
სქაში
სქაში მაწონალი კითის გისირქჷნცია."თაფლის ("სკის") მწონავი თითს გაილოკავსო."ვისაც ხელი თაფლში აქვს თითსაც ის გაილოკავსო.
სქვერიშა
სქვერიშა კუჩხიქ ვაგაჭოფასჷდა თხას უჭოფია."შველს ფეხი თუ ვერ დაუჭირე თხას დაუჭირეო."
სქვერც
სქვერც კუდელი ეკორჩე ვადაკორდჷნია."შველს ბოლოში მოთეთრო კუდი არ დააკლდებაო."
სქიბუ
სქიბუ დო ტკიბირიშ სიმონკა ართიანიშა ველეზჷმე."დოლაბ-საცრის სიმძიმეს ერთმანეთს ვერ გაუტოლებ."
სქიბუში
სქიბუში დო ტკიბირიში მაღალარეფი ჟირ(ი)ხოლო ართ(ი)ნერო კუსანდესია."წისქვილის ქვის და საცერის წამღებნი ორივე ერთნაირად კვნესოდნენო."ხარგელი დო ტკიბირამი ართო მეკუსანდესია."ტვირთიანი და საცრიანი ერთნაირად მიკრუსუნებდნენო."სქიბუ მეუღუნი თით დირსანსია დო ტკიბირი მეუღუნი თითია."წისქვილის ქვა რომ მიაქვს ისიც კვნესისო (ხმამაღლა) და საცერი რომ მიაქვსო – ისიცო."გობის და საცრის მზიდავი ორივე ერთნაიტად კვნესოდაო. 1207 სქუა მოჸუნს დო ვარა ჸუნსჷნ ეფერ ოსურ ვამიყონა ვემიდინუა დუდია."შვილი რომ მოყვება ან ჰყავს ისეთი ცოლი არ მოიყვანო არ წააგო ("დაკარგო") თავიო."
სქუა1
სქუა ნაღურა ვაფუნი ის სქუაში ღურა მუ რენი ვოუჩქჷნია."შვილი ვისაც არ მოჰკვდომია მან შვილის სიკვდილი რა არის არ იცისო."ვისაც შვილი არ მოჰკვდომია შვილის სიკვდილს ნუ შესჩივლებო.
სქუა2
სქუა ნახა ვაფუნი ის სქუაში ხალა მუ რენი ვოუჩქჷნია. "შვილი ვისაც არ გაუჩენია იმან მშობიარობა რა არის არ იცისო."
სქუაში1
სქუაში გლახას მშობელშენ თქუანა."შვილის გლახას მშობლისთვის ამბობენ (იტყვიან)."ავი შვილი დედ-მამის მაგინებელიაო.
სქუაში2
სქუაში ლახალას დიდა ძუძუთ იგჷნანცია."შვილის ავადმყოფობას დედა ძუძუთი იგრძნობსო."
სქუაში3
სქუაში მანგიორი სქუა ვარენია."შვილის მაგიერი შვილი არ არისო."
სქუაში4
სქუაში ღურა მითინს ვამოჭიშაფუდასია."შვილის სიკვდილი არავის არ მოსწრებოდესო."
სქუაში5
სქუაში ჭუა დიდასია."შვილის ტკივილი დედასო."
ტაბაჩა
ტაბაჩა კასილიშა ოშქურუ ართის უკასუშა – ოშის."დატენილი დამბაჩისა ერთს ეშინია დაუტენავისა – ასს."ცარიელი თოფისა ორს ეშინია გატენილის – ერთსაო.
ტარკალე
ტარკალე ოში კოს ვაარჩვე."ტიტველს ასი კაციც ვერ გაძარცვავს."ტიტველა კაცი ცხრათ ვერ გაცარცვესო.
ტაროზის
ტაროზის ფარფალია ხოლო გაგთოფურინჷნსია."დარში პეპელაც კი გამოფრინდებაო."
ტაშტიქ
ტაშტიქ ქუდანთხ ხმაქ გოლუა."ტაშტი დავარდა ხმა გავარდაო."ტაშტიქ ქუდოლუ დოტირხუ დო ვატირხუნი ხონარი იშენი გუტუა."ტაშტი დავარდა გატყდა თუ არ გატყდა ხმა მაინც გავარდაო ("გაუშვაო").ტაშტი გატყდაო და კი არ გატყდა ხმა გავარდაო.
ტურა1
ტურა ზღვას მიშმაფსუანდუა."ტურა ზღვაში შარდავდაო."
ტურა2
ტურა ტყაბარელქ მინორინაფილ კოს უწუა: იშენ ქოგიჯგუქია. "გატყავებულმა ტურამ ჩასიძებულ კაცს უთხრაო: მაინც გჯობივართ."
ტურა3
ტურა ღურუდუ დო ოქოთომეშა მეუღუდუ დუდია."ტურა კვდებოდა და საქათმისაკენ მიჰქონდა თავიო."ტურაქ ღურა დაჭყუა დო – დუდი ოქოთომეშე ქომიღოლითია."ტურა კვდებოდაო და – თავი საქათმისკენ მიყავითო."მელა კვდებოდა და თავი საქათმისკენ მიჰქონდაო.
ტურაქ
ტურაქ შხურიშ ქვათილას ქეკადინუა."ტურა ცხვრის დუმას გადაჰყვაო."
ტყა
ტყა ხუჯამი რენია."ტყე ყურიანი არისო."მინდორი თოლამი დო ტყა ჸუჯამია."მინდორი თვალიანია და ტყე – ყურიანი."ტყას ხოლო ჸუჯი ჩანსია."ტყეს ყური აბიაო."ტყუ ყურიანია მინდორი – თვალიანიო.
ტყასჷ
ტყასჷ რდი დო ტყა ვაძირიაო?!"ტყეში იყავი და ხე (ტყე) ვერ ნახეო?!დათვსა ხედავდნენ და კვალს ეძებდნენო.
ტყაში
ტყაში ნარდის ქოგუნია."ტყეში გაზრდილს ჰგავსო."
ტყვიას
ტყვიას კიბირით ჭოფენსია."ტყვიას კბილით იჭერსო."
ტყურა1
ტყურა დოხუნას ტყურა ულა უჯგუნია."ტყუილა ჯდომას ტყუილა სიარული სჯობიაო."ტყურა ჯინას ტყურა რულა უჯგუნია."ტყუილად ცდას ტყუილად რბენა სჯობიაო."ცუდად ჯდომას ცუდად შრომა სჯობიაო.
ტყურა2
ტყურა დუს ვეფულუნსია.""ტყუილი თავს არ დამალავსო."სიცრუე დილამდეო და სიმართლე შვილიშვილამდეო.
ტყურა3
ტყურა წყარიში კაკმა რენია."ტყუილი წყლის ნაყვა არისო."
ტყურათ
ტყურათ გერენია ჟირ კუჩხის."ტყუილად დგას ორ ფეხზეო"
ტყურაშ
ტყურაშ მარაგადეს მართალს ხოლო ვადუჯერენანია.ტყუილის მთქმელს მართალს აღარ დაუჯერებენო.
ტყურეფითი
ტყურეფითი ვიშო მიდურქი აშო ვადგართინე ვარა."ტყუილებით იქით წახვალ აქეთ ვერ დაბრუნდები თორემ."ტყუილით ქვეყანას მოივლი მაგრამ უკან ვეღარ დაბრუნდებიო.
უბადო1
უბადო ზოთონჯიში მაგინძა რექია."ავი ზამთარივით გრძელი ხარო."
უბადო2
უბადო თანაფას ხოლო უბადო იჸინია."უბადო აღდგომასაც უბადო იქნებაო."
უბადო3
უბადო კოჩი უბადო ოჭოფალ ცხენს გორუნსია."ავი კაცი ავ დასაჭერ ცხენს ეძებსო."
უბადო4
უბადო ოსურც უოსურობა უჯგუნია."ავ ცოლს უცოლობა სჯობიაო."ავი ცოლის ყოლას ავი ძაღლის ყოლა სჯობიაო
უბადო5
უბადო ოჭოფალი ცხენი უბადო მაჭოფალს გორუნსია.ავი დასაჭერი ცხენი ავ დამჭერს მოძებნისო. (32)
უბადო6
უბადო ოჭოფალი ცხენი უბადოს აკათუუ."ავი დასაჭერი ცხენი ავ ცხენებში გაერევაო."უბადო ოჭოფალი ცხენი უბადო ოჭოფალ ცხენს გორუნსია."ავი დასაჭერი ცხენი ავ დასაჭერ ცხენს ეძებსო."
უბადო7
უბადო შხვას ვაუსურავა."ცუდი სხვას არ უსურვოო."
უბადო8
უბადო ჯოღორი ვართი მუ ჭკუმუნს ღო მართი შხვას ჩანსია.ავი ძაღლი არც თვითონ ჭამს არც სხვას აჭმევსო. (45)
უბედოთ
უბედოთ მუთუნი ვეჸინია.უბედოდ არაფერი იქნებაო.
უბედურ1
უბედურ კოც ქუა ეკოხონას მაჭიშუანცია.უბედურ კაცს ქვა აღმართში მიეწევაო.
უბედურ2
უბედურ სქუას უბედურ ჯოღორი ქუჯგუნია."ავ შვილს ავი ძაღლი სჯობსო."ავი შვილი დედ-მამის მაგინებელიაო
უბედურიშ
უბედურიშ ნახანდიქ ბედნიერს გიოსქიდუა."უბედურის მონაგარი ბედნიერს დარჩაო."უბედურის ნაზოგავი ბედნიერმა მოიხმარაო.
უბედურქ
უბედურქ თანაფა ხოლო ოღეჯეს დაასერუა."უბედურმა აღდგომაც საღორეში დააღამაო."
უბედურც
უბედურც ჸუდეს დინახალე ოგურუანდესია დო ბედნიერი ჸუდეში ოლაფარეშე იგურუანდუა (გურაფლენდუა)."უბედურს სახლში შიგნით ასწავლიდნენო და ბედნიერი სახლის ლაფაროდან სწავლობდაო."ბრიყვს ასმენდნენ გონიერი სწავლობდაო.
უგაჯო
უგაჯო საგაჯოთ მუშე6 გინომიშქვია (გინომრთინევა)."უჭირვებელი საჭირვებლად რად გამიხადეო."უხრიკავი საქმე სახრიკავად რად გავიხადო.
უგუნურ
უგუნურ დიდა დო მუშას ჩქჷჩქჷ ჭიაქ დუშქვიდუა.უგუნურ დედ-მამას შვილი ჭიამ მოუკლაო.
უგურაფუ
უგურაფუ კოჩი დო ჸვერე ართიანცალი რენია."უსწავლელი კაცი და ბრმა ერთნაირი არისო."უგურაფუ ჸვერეჯგურა რენია."უსწავლელი ბრმასავით ("ბრმისნაირი") არისო."უგურაფუ კოჩი უტარო ბურჭული რენია."უსწავლელი კაცი უტარო წალდი არისო."უსწავლელი კაცი უტარო ცულიაო.
უდუდე
უდუდე კოს დუდიში მანგიორო ოსური გეხე დუცია."უთავო კაცს თავის ნაცვლად ცოლი აზის თავზეო."
უდუპატიჟებელი
უდუპატიჟებელი სუმარი თის ჭკომუნს მუთი მუქი მიიღუნი."დაუპატიჟებელი სტუმარი იმას შეჭამს რაც მან მოიტანა."უდროოდ მოსული სტუმარი იმას მიირთმევს რასაც თვითონ მოიტანსო.
უდუპატიჟებუ
უდუპატიჟებუ სტუმარი ჯოღორშე ვარესიენია."დაუპატიჟებელი სტუმარი ძაღლზე უარესი არისო."დაუპატიჟებელ სტუმარს აბუჩი ჰქვიაო.
უთუხელას
უთუხელას თანაფას მალენია თუხუა."რთვა-ქსოვის ("ძახვის") უცოდინარს აღდგომას მოუნდება ("მოუვლისო") ძახვაო."უთუხელას თანაფას თუხუაქ მუშუურთუა."ზარმაც მრთველს აღდგომას მოუნდა რთვაო."უმუშერას თანაფას მურთუა ხაჩქუაქ."უმუშევარს (ზარმაცს) აღდგომას მოუნდა თოხნაო."ზარმაც მჭედელს კვირას მოუნდება მჭედლობაო.
უთქუალც
უთქუალც ნათქუელი უჯგუნია."უთქმელს ნათქვამი სჯობიაო."უთქმელის მთქმელი თქმულმა შეჭამაო.
უიაშ
უიაშ გინახორას კოიაქ გიხორუა.ოიაშ ნოხორიის კოიაქ ქიგიხორუა."უიას ნასახლარზე კოია დასახლდაო."
უიმენდო
უიმენდო ტერი ჸოფედასია."უიმედო მტერი ყოფილიყოსო."
უკანასკნელი
უკანასკნელი ლუკა არძაშ უმოსი გემუან ოკო რდასია."უკანასკნელი ლუკმა ყველაზე უფრო ტკბილი უნდა იყოსო."ჯერ მწარე ჭამე მერე ტკბილიო.
უკვათირე
უკვათირე ხამიჯგუა კოჩი რენია."ბლაგვ დანასავით კაცი არისო."
უკმელა
უკმელა მისჷთ ვაუძირჷნი მუ უჩქჷ სინთე მუ ღირჷნია."სიბნელე ვისაც არ უნახავს მან რა იცის სინათლე რად ღირსო."ვისაც მწარე არ უნახავს ტკბილის გემოს ვერ აფასებსო.
უკოჩობაში
უკოჩობაში კოჩი რენია."უკაცობის კაცი არისო."
უკუდელე1
უკუდელე ქოთომცალო რენია."უკუდო ქათამსავით არისო."
უკუდელე2
უკუდელე ხოჯი კუდელამს ჭანდის გარაჸანდუა."უკუდო ხარი კუდიანს ბუზს უგერიებდაო."კუდა ხარი თავისთვის არ იყო სხვას ბუზებს უგერიებდაო."
ულირ
ულირ დროს დღას ვამაჭიშუანქია."წასულ დროს ვერასდროს დაეწევიო."წარსულს ვეღარ მოეწევიო.
უმარდული
უმარდული წაქა ჭკიდიში მაჰამებელია."უმადური შრატი მჭადის მაგემრიელებელიო."
უნდებელ
უნდებელ კოჩიშა ვართ წოხოლე აწიჸუნინე დო ვართ უკახალე ეკიჸუნინენია."უნდობ კაცს ვერც წინ გაუძღვები და ვერც უკან გაჰყვებიო."
უნჩაშ-უკლაშალა
უნჩაშ-უკლაშალა კითენს მიოხენია (მერჩქუნია). უფროსუმცროსობა თითებს ამჩნევიათ"უმცროსუფროსობა ღვთის გაჩენილიაო.
უონჯღორეს
უონჯღორეს უონჯღორე მოჸენსია."უსირცხვილოს უსირცხვილო მოჰყავსო."
უოსერშე
უოსერშე ჯოღორიცალო უძგიძგანს კიბირი.უვახშმო ძაღლივით დაუხრჭენია კბილები.
უპაპე
უპაპე ქიანას მელია პაპალანდუა."უმღვდლო ქვეყანაში მელია მღვდელობდაო."ნოხორის მელა გილაპარპალანდუა."ნასახლარზე მელია პარპაშობდაო."უპაპური ქეჸანას მელა გილაპარპალანც."უმღვდელო ქვეყანაში მელა დაპარპაშებდაო."უძაღლო ქვეყანაში კატებს აჩხავლებდნენო.
ურა
ურა ცხენი მართახის ვეგიშქვანსია.ურა ცხენი მათრახს არ დაიკრავსო.
ურგებელი
ურგებელი ჯოღორი შხვაშ ყუდეს დინოლალუნსია."ურგებელი ძაღლი სხვის სახლში ყეფსო."ძაღლი შინ არ ვარგოდა სანადიროდ გარბოდაო.
ურგებელი1
ურგებელი კოჩი ჭკომუას ხოლო ურგებელი რენია."უსარგებლო კაცი ჭამის დროსაც უსარგებლო არისო."
ურგებელი2
ურგებელი მოჭვა წიწილეფსჷ ადრე დარღვანსია."ურგებელი კრუხი წიწილებს ადრე დაყრისო."
ურგებელი3
ურგებელი ღურაშა ღურელი რენია."უსარგებლო (კაცი) სიკვდილამდე მკვდარი არისო."
ურგენჯი
ურგენჯი დუდი ვამოკონია."უვარგისი (გამოუსადეგარი) თავი არ მინდაო."ჩემი უსიამოვნო მარჯვენა ხელიც არ მინდაო.
ურემ1
ურემ გემნირთუნ შარა უკული იძირენია.ურემქ გამნირთჷ დაო ნაურემქ უკული იძირუა."ურემი გადაბრუნდა და ნაურმალი მერე გამოჩნდაო ("ინახაო")."ურემი რომ გადაბრუნდება გზა მერე გამოჩნდებაო.
ურემ2
ურემ ღირწკინს ქიდიჭყანსჷნი საპონი ოკო ქუსვევე.ურემი რომ ჭრიალს დაიწყებს საპნის წასმა უნდაო.
ურემს1
ურემს გოსაპონანქჷნი – ვაღირწკინუნსია."ურემს რომ საპონს წაუსვან – არ იჭრიალებსო."
ურემს2
ურემს ოღალი გეუნჭირანსჷნი თიწკჷმა დიჭყანს ღირწკინსია."ურემს ტვირთი რომ დააწვება მაშინ დაიწყებს ჭრიჭინსო."ურემს მუჭოთ გეუნჭირანანი თეში მიოღირწკინანს."ურემს როგორც დააწვებიან ისე დაიჭრიალებს.""ურემს რომ მეტს დაუდებენ ისიც ჭრიალს დაიწყებსო.
ურემქ
ურემქ დიშქა ვამიიღუდა თვითონ დიშქა რე."ურემმა შეშა თუ არ მოიტანა თვითონაა შეშა."ურემქ დიშქა ქიმიღუ-და ჯგირი დო ვარდა თვითონ დიშქა რენია. "ურემმა შეშა თუ მოიტანა კარგი და თუ არა თვითონ შეშა არისო".ურემი შეშას თუ ვერ მოიტანს თვითონ ხომ შეშა არისო.
ურთას
ურთას ოსოგჷთე ურთენ (იშენ ირო) ურთა იჸინია."ურთა (მთის სახელია) რაც უნდა ატრიალო (მაინც ყოველთვის) ურთა იქნებაო."
ურიას1
ურიას ართი დღაქ აშუუა დო თიქ ხოლო საბატჷნქ აჸუუა."ურიას ერთი დღე შეხვდა და ისიც შაბათი გამოდგაო."ურიას ერთი დღე შეხვდა ისიც შაბათიო
ურიას2
ურიას ქრისტიანობას არზენდესია დო მივე კითით ივარანდუა."ურიას ქრისტიანობას აძლევდნენ და ნეკა თითით უარობდაო."
ურიას3
ურიას ხოში უღუდუნი თიწკჷმა მანათიანი საქონელი აბაზიშა გჷმოჩუა."ურიას როცა "ხოში" ჰქონდა მანეთიანი საქონელი აბაზად გაყიდაო."
ურიაქ
ურიაქ წყარს დიშქვიდასინი ეკი გორია."ურია წყალში რომ დაიხრჩოს აღმა ეძებეო."
ურიაქ1
ურიაქ გეღარიბუ დო ჯვეშ დავთარს აშაჯინა დუჭყუა."ურია გაღარიბდა და ძველ დავთარს ჩახედვა დაუწყოო (ძველი დავთრის ჩხრეკა დაიწყოო)."
ურიაქ2
ურიაქ თქუუა: ჩქიმი სქუას პირველო წაუგებდასია (უზარალუდასია).ურიამ თქვა: ღმერთო ჩემი შვილი პირველად აზარალეო.
ურიაქ3
ურიაქ ცხენიშე ქჷითანთხუა დო გუთუოსხაპია თქუა."ურია ცხენიდან ჩამოვარდაო და ჩამოვხტით თქვაო."მოლა ცხენიდან ჩამოვარდა მაინც უნდა ჩამოვსულიყავიო.
ურჩქენჯობაქ
ურჩქენჯობაქ გეონჯღორას კითხირქ ვარია."უცოდინარობისა შეგრცხვეს კითხვისა - არაო."კითხვა აუგი არააო.
ურჩქინდი
ურჩქინდი შხვაში გაჭირებას ჭკუას გიმირჩქინანსია."უცოდინარი სხვისი გაჭირვებისას ჭკუას გამოიჩენსო."
ურჩქინჯი
ურჩქინჯი დო უგუგებელი კოჩი ნტერიშ უმწა/იაში რენია."უცოდინარი და გაუგებელი კაცი მტერზე უმწარესი არისო."სულელი მეგობარი მტერზე უარესიაო.
ურძღაფელაქ
ურძღაფელაქ რძღაფა ვეჩინუა."უძღომელამ ძღომა ვერ გაიგოო."
ურჯულე
ურჯულე ირო ურჯულე იჸინია."ურჯულო მუდამ ურჯულო იქნებაო."ურჯულოს მუთუნი ვამარჯულენსია."ურჯულოს ვერაფერი მოარჯულებსო."
უსურე
უსურე სუმარი კატა-პურასქიათ მუკისურესია.უსურო სუმარი კოლო პურასქიათ ისურუა ოსურქ.უწევევი სტუმარი ქალმა მწარე პრასით გაისტუმრაო.
უსქე
უსქე კოჩის ქუმჭვილი ვეიწუოლუნია ხეშე."უშვილო კაცს შემწვარი ქუმელი არ (გაუვარდება) წაუვა ხელიდანო."უსქე კოჩი ღიმისქი რენია."უშვილო კაცი ძუნწიაო."უშვილო კაცი პურადძვირი რომ არ იყოს არ შეიძლებაო.
უტუში
უტუში ნინა მუში ნაჭკადაში უჯგუშო ჭკირუნცია."უტუს ენა მის ნაჭელზე უფრო კარგად სჭრისო."
უფრაშ
უფრაშ (უარესი) ვაძირენი თეში უჯგუში ვემგეონებუნია. "უარესი რომ არ ნახო ისე უკეთესი არ მოგეწონებაო."ვისაც მწარე არ უნახავს ტკბილის გემოს ვერ აფასებსო.
უქვინჯე
უქვინჯე ტომარეს მუდგა ვენარღვენი დღას ვეიფშაფუ."უძირო ტომარას რაც გინდა ჩააყარო მაინც არ გაივსება."უქვინჯე ხართა (ბუჸუნი) დღას ვეიფშინენია."უძირო ხალთა ვერასდროს გაივსებაო."
უქიმინჷნი
უქიმინჷნი ინა ირო იქჷნს."ვისაც გაუკეთებია ყოველთვის გააკეთებს.“
უშრომებუო
უშრომებუო ხვალე ღურუუ მურსია კოჩიშა."გარჯის გარეშე მხოლოდ სიკვდილი მოვა კაცთანო."
უშქურიში
უშქურიში ნახოწაშა ვაღირუნია."ვაშლის ნაფცქვენად არ ღირსო."
უჩა1
უჩა ფერიშ ოსური გვარს გინაგვარენსია."შავი ფერის ქალი გვარს გადააგვარებსო."
უჩა2
უჩა ქოთომი ხოლო ჩე კვერცხის სქუნსია."შავი ქათამიც თეთრ კვერცხს დებსო."
უჩუნაფუ
უჩუნაფუ ღუმუ ბჩინი ვებჩინინი ვაიჩქჷდასია."მოუშუშავი ღომი რომ მაჭამე არ გეგონოს რომ ვერ მივხვდიო (ვიცანიო)."
უჩქიმეთ
უჩქიმეთ ჩქიმი სქუაქ ვეჸუა."უჩემოდ ჩემი შვილი არ გაჩნდაო (არ იქნაო)."
უწესო1
უწესო თანაფას ხოლო უწესო რენია."უწესო აღდგომასაც უწესო არისო."ავი კაცი აღდგომასაც ავიაო. (35)
უწესო2
უწესო ოჯახის საქონელი ხოლო უწესო რენია."უწესო ოჯახში საქონელიც უწესო არისო."
უწესო3
უწესო სქუაში ჸვენასია უწესო ჯოღორიში ჸვენა უჯგუნია."უწესო შვილის ყოლას უწესო ძაღლის ყოლა სჯობიაო."ავი ცოლის ყოლას ავი ძაღლის ყოლა სჯობიაო.
უჭვებუ
უჭვებუ დუდი მუშენ იბჭუავა.აუტკივარი თავი რად ავიტკიო.
უჭირო1
უჭირო გეჭირუა."უჭირო გაიჭირვაო."გაუჭირვებლად ვინ გაიჭირვა.
უჭირო2
უჭირო საჭირო ჩანგელიაშ კარსია."უჭირო გაჭირვება ჩანგელიას კარზეო."(გლეხმა ჩანგელიამ ენგურის ნაპირას ორაგული იპოვა და დადიანს მიართვა. დადიანი გაუჯავრდა აქამდე არ მოგქონდა ასეთი საჩუქარიო და ბეგრად დაადო ყოველ წელს ორაგულის მოტანა).
უჭკუე1
უჭკუე დიმდარს ჭკვერი ღარიბი უჯგუნია."უჭკუო მდიდარს ჭკვიანი ღარიბი სჯობიაო."
უჭკუე2
უჭკუე დო უგუნური კებურს (ყებურს) ეკიბურგონუნია."უჭკუო და უგუნური კერასთან დიდგულობსო ("დაბრაგუნობსო")."
უჭკუე3
უჭკუე დუდი კუჩხის მოსვანჯას ვემეჩანსია (ვარძენსია)."უჭკუო თავი ფეხს მოსვენებას არ მისცემსო."უჭკუო დუდი კუჩხიში მაშულადარი რე."უჭკუო თავი ფეხის დამღლელია."
უჭკუე4
უჭკუე დუს მშე ხოკუნანია."უჭკუო თავს აღმა პარსავენო."
უჭკუე5
უჭკუე კოჩის ჭირი (გაჭირება) ვედეთხიებუნია."უჭკუო კაცს პირი (გაჭირვება) არ მოშორდებაო."
უჭკუე6
უჭკუე კოჩის ჭიჭე გაკვირენსია."უჭკუო კაცს ცოტა გააკვირვესო."უჭკუო კაცს ცოტაც გაუკვირდებაო.
უჭკუეს
უჭკუეს ჭკვერული სიტყვა ვათქუენია."უჭკუო ჭკვიან სიტყვას ვერ იტყვისო."
უჭკუო
უჭკუო კოჩი საქმეს წაჸონენსჷნი ბედ ვანობღვენია თქუანს."უჭკუო კაცი საქმეს რომ წაახდენს ბედი არ მქონიაო იტყვის."რეგვენი საქმეს წაახდენს ფათერაკს დააბრალებსო.
უხორცობაშე
უხორცობაშე ჯოღორიშ ხორცი ვეჭკომენია.უხორცობის გამო ძაღლის ხორცი არავის შეუჭამიაო.
უჯგუშიში
უჯგუშიში უჯგუშის ირო ძირუნქია."უკეთესის უკეთესს ყოველთვის ნახავო."
უჯოღორე
უჯოღორე ქიანას კატუს ოლალაფესია."უძაღლო ქვეყანაში კატა აყეფესო."უძაღლო ქვეყანაში კატებს აჩხავლებდნენო.
ფარა1
ფარა ეშმაკიში რენია."ფული ეშმაკისა არისო."
ფარა10
ფარა ჯოჯოხეთიში ქარც გოტახჷნცია."ფული ჯოჯოხეთის კარს გატეხავსო."ქრთამი ჯოჯოხეთს ანათებსო.
ფარა2
ფარა თიშა მეურს მისით უღუნია."ფული იმასთან მიდის ვისაც აქვსო."
ფარა3
ფარა თუდონი ღორონთი რენია."ფული მიწიერი ("ქვემოთა") ღმერთი არისო."ფული პატარა ღმერთიაო.
ფარა4
ფარა კირდეს დოფაჩჷნსია."ფული კლდეს დაარღვევსო."ფული კლდეს გაანგრევსო.
ფარა5
ფარა ლეკურცალო ჭკირჷნსია."ფული ხანჯალივით ჭრისო."ფული ამოღებული ხმალიაო.
ფარა6
ფარა მუჭო მურსი თეუ მეურსია."ფული როგორც მოდის ისე მიდისო."
ფარა7
ფარა ფარას იშინცია (აკეთენსია)."ფული ფულს იშოვისო (აკეთებსო)."
ფარა8
ფარა ფურჩა რენია."ფული ფუჩეჩი არისო."
ფარა9
ფარა ჯიბეს ვაიღუნდა ბაზარშა ვედავა."ჯიბეში ფული თუ არა გაქვს ბაზარში არ წახვიდეო."
ფარათი
ფარათი ირფელი ვეჸიდირენია."ფულით ყველაფრის ყიდვა არ შეიძლებაო."
ფარამ
ფარამ კოჩიშა კირდეს ოშქურუნია."ფულიანი კაცისა კლდეს ეშინიაო."მთამ თქვა: ფულის მეშინია ის დამანგრევსო.
ფარას1
ფარას კოროცხუა უჸორსია.ფულს დათვლა უყვარსო.
ფარას2
ფარას შური ვაუნთხანსია."ფულს სუნი არ უდისო."
ფარაშა
ფარაშა ჭკუა ვეჸიდირენია.ფულით ჭკუას ვერ იყიდიო.
ფაფუქ
ფაფუქ მაშუუნი წიწიქ ვამაშუუ წიწიქ მაშუუნი ფაფუქ გამაშუა."ღომი რომ ვიშოვე ხორცი ვერ ვიშოვე ხორცი რომ ვიშოვე ღომი ვერ ვიშოვეო."მენახირემ თქვა: პური მაქ – გუდა არა მაქ გუდა მაქ – პური არა მაქო.
ფაცხას
ფაცხას ღობუნდეს დო ჸუდეს ალეკეთუანდესია."ფაცხას ღობავდნენ და (ამ საქმესთან ერთად) სახლსაც აკეთებდნენო."
ფერი
ფერი დაჩხირს ხე ვემეთხა რჭუნდასჷნი."ისეთ ცეცხლს ნუ მოკიდებ ხელს რომ დაგწვასო."
ფერწოს
ფერწოს მუში ხორუა-მახორობა პუხუს მააბუნია!"ლოკოკინას თავისი სახლკარი ზურგზე ჰკიდიაო."ლოკოკინას თავისი ხოკერა ემძიმებოდა ისიც თავზე დაამტვრიესო.
ფითქი
ფითქი ოზეში კარიშავა დო ლატი-ფაშქინია ჸუდეში კარიშავა."ფაფა ეზოს კარამდეო და ბატიბუტი სახლის კარამდეო"მჭადი ჭამამდინაო ფაფა კარამდინაო ქერი მთამდინაო პური გადავლამდინაო.
ფრინველც
ფრინველც ფსუალეფი ამშვენენც კოჩის გონება (სქუალეფი). "ფრინველს ფრთები ამშვენებს კაცს – გონება (შვილები).“ფრინველი ბუმბულით იცნობა კაცი - საქმითაო.
ფსკა
ფსკა ბრელ კოჩის მუშობას ოგურუანსია."ფუტკარი ბევრ კაცს მუშაობას ასწავლისო."
ფსუში
ფსუში კურთა – ინა ხოლო კუნტავა."ქვეშაფსიას საცვალი (კვართი) – ისიც მოკლეო."
ფულანდი
ფულანდი თეში ვეჭუ რკინაში ნატახა ვარა ვადოსქჷდასიე. "ფოლადი ისე არ დაიწვება რკინის ნატეხი მაინც არ დარჩესო."არ დაილევა სახნისი არ გამოვიდეს სადგისიო. (98)
ფულირი
ფულირი ჭირქ კოჩი დოჸვილუა.ფულირ ჭირქ კოჩი დოჸვილუა დო გიმორჩქინელქ – ვარია."დაფარულმა ჭირმა კაცი მოკლა და გამოჩენილმა – არაო."დამალულმა ჭირმა მოკლა კაციო.
ფულუცალო
ფულუცალო ირო დიხას მითოხენია."თხუნელასავით მუდამ მიწაში ზისო."
ფუნდუკიას
ფუნდუკიას გახურუა დო ედუკიას უფო ქემეჩუა."ფუნდუკიას ხურვება შეეყარა და ედუკიას ოფლმა დაასხაო."
ფურინი
ფურინი – დიხაქ ვეშგოჭყორდას."იფრინე (მაგრამ) მიწა არ დაგავიწყდეს."
ქა
ქა ფერწოს ხოლო გეჩანს მარა ხოჯი ვარენია."რქა ლოკოკინასაც აქვს მაგრამ ხარი არ არისო."
ქვარა
ქვარა დუს გჷგოჭყოლიდუანსია."მუცელი თავს დაგავიწყდებსო."
ქვარაშა
ქვარაშა ვეგიჭე დო ტანისამოსიშა ქოვა."მუცელს არ დაეკერება და ტანსაცმელს კიო."
ქიანა1
ქიანა იჭუდუა დო დაჩხირქ ვეეშუა."ქვეყანა იწვოდა და ცეცხლი ვერ იშოვესო."
ქიანა2
ქიანა კოჩიშ სარკე რენია."ქვეყანა კაცის სარკე არისო."თუ სარკე არა გაქვს რომ ჩაიხედო ქვეყანა ხომ შენი სარკეაო.
ქიანა3
ქიანა მითინს ვეგესქილადუნია.ქვეყანა არავის შერჩენიაო.
ქიანა4
ქიანა ჭათ ვარე გინორთვილია (გინოფორილი).ქვეყანა ჩალით არ არის დახურულიო.
ქიგერექ-და
ქიგერექ-და ვადოზოჯა, ქოხექ-და გედირთია."თუ დგახარ არ დაბრძანდე, თუ ზიხარ ადექიო."
ქიგიოსხაპანქჷნი
ქიგიოსხაპანქჷნი ჭკიპკიტიათ ქჷგაჩამუნია."თუ დაახტები ჭიანჭველაც გიკბენსო."
ქილორქ
ქილორქ დუდი დიტყობუა დო კუდელი კილურჩქუდუა."ხოხობმა თავი დაიმალა და კუდი მოუჩანდაო."ხოხობმა თავი დამალა და ბოლო ზევით აიშვირაო.
ქიშმერიხეს
ქიშმერიხეს კოპეშიაში ბედი უღუდუა."ქიშმერიას ასულს კვახის ბედი ჰქონდაო."
ქიჸანა
ქიჸანა ინწყუდუა დო ტურას დიარა უღუდუა.ქვეყანა იქცეოდა და ტურა ქორწილს ექცეოდაო.
ქოანა
ქოანა ჭერჭე რენია.ქვეყანა ჭრელიაო.
ქობალი
ქობალი მექობალეს დაჭვაფე დო ქირა მეტი ქიმეჩია."პური მეპურეს გამოაცხობინე და ქირა მეტი მიეციო."პური მეპურეს დააკვრევინე და ერთი პური მეტი მიეცი.
ქობალიში
ქობალიში ნოტეხიქ ქუდოლასჷნი გეპოფი დო ქაჯუნია."პურის ნატეხი რომ დავარდეს აიღე და აკოცეო."
ქოთომი1
ქოთომი სქანიწკჷმა კარკალანს დო შხვას გეუდვანც კვერცხისია."ქათამი შენთან კაკანებს და სხვასთან დებს კვერცხსო."ეს ქათამი ჩვენთან კაკანებს და კვერცხს სხვასთან დებსო.
ქოთომი2
ქოთომი ხუშილს ქოძირუნსჷნი გური ერიებუნია."ქათამი დაგვილს რომ ნახავს გული ერევაო."ქოთომს ქოსილი ვამააძირე მუს გეუჩხირკუავა დო."ქათამს დაგვილი თვალის დასანახად არ უნდა რა გავჩხრიკოო."ქათამი რომ დაგვილს ნახავს გულზე შემოეყრებაო.
ქოთომიში
ქოთომიში ხორციშორო ირდიხას ოკათუნია."ქათმის ხორცივით ყველგან ურევიაო."
ქოთომს
ქოთომს შეულებუნი კვერცხი რენია."ქათამს რომ შეუძლია კვერცხი არისო."ქათმის შესაძლო კვერცხიაო.
ქოთომქ1
ქოთომქ თქუა: ხოჯი დოჸვილესჷნ მა ქიგმოჸვილესია შხური დოჸვილესჷნ მა ქიგმოჸვილესია ღეჯი დოჸვილესჷნ მა ქიგმოჸვილესია მუთუნ ვაჸვილესჷნ იშენ მა ქიგმოჸვილესია."ქათამმა თქვაო: ხარი დაკლეს მე დამაკლეს ცხვარი დაკლეს მე დამაკლეს ღორი დაკლეს მე დამაკლეს არაფერი დაკლეს მაინც მე დამაკლესო."ქათამმა თქვა: ხარი დაკლეს – ზედ წამაკლეს ცხვარი დაკლეს – ზედ წამაკლესო არა დაკლეს მაინც წამაკლესო.
ქოთომქ2
ქოთომქ ხჩირკუ ჩხირკუ დო მუში ოჸვილარი (დანა) ხამუ გეითოჩხირკუა.ქათამმა ჩხრიკა ჩხრიკა და თავისი დასაკლავი დანა გამოჩხრიკაო.
ქოიჩქჷდა
„ქოიჩქჷდა" სიტყვაში კინაკასალი რენია."თუ იცი" სიტყვის შესამჭიდროვებელი არისო.""ხოლმე" და "მეთქი" კახის სიტყვის საგრძელებელიაო.
ქოიჸიდენს
ქოიჸიდენს დო ქოთი გეგმორჩანსია."გიყიდის და კიდეც გაგყიდის."გიყიდის და გაგყიდის
ქომოლკოს
ქომოლკოს დუდიშ ცქვაფა ვაუჸორსია."ვაჟკაცს თავის ქება არ უყვარსო."თავის ქება კიტრად ღირსო
ქომოლკოჩი1
ქომოლკოჩი კოს ვაჸვილუნსია."ვაჟკაცი კაცს არ მოკლავსო."
ქომოლკოჩი2
ქომოლკოჩი ყუდეს ვარენ კიდალეფი ინგარანია."მამაკაცი როცა სახლში არ არის კედლები ტირიანო."
ქომოლკოჩო3
ქომოლკოჩო გინორთელ ოსურშა გვერს ხოლო ოშქურუნია."მამაკაცად გადაქცეული ქალისა გველსაც ეშინიაო."
ქომოლს
ქომოლს ოსურიშ სახელქ ქაშაჭყორდუა."ქმარს ცოლის სახელი დაავიწყდაო."კაცს თავისი სახელი დავიწყებიაო.
ქომონს
ქომონს ჸვალი ონარღუდუა დო ოსურს – დერგი."ქმარს ყველი ედარდებოდა და ცოლს – დერგი (ყველის შესანახი თიხის ქილა)."
ქომონჯი
ქომონჯი ლაშქარს ორდუ დო ჩილი ლაშქარიშ ანბეს ოხვამილუანდუა.ქმარი ლაშქარს იყო და ცოლი ამბავს უყვებოდაო.
ქომონჯქ
ქომონჯქ თქუა: ოსურიშ ლახალაშა ჩქიმ ლახალა მისხუნუნია ჩქიმ ღურაშა – ოსურიშია.ქმარმა თქვაო: ცოლის ავადმყოფობას ჩემი ავადმყოფობა მირჩევნია და ჩემ სიკვდილს – ცოლის სიკვდილიო.
ქომუჩიას
ქომუჩიას ქემეჩია ოკონია.მომციას მიმცია უნდაო.
ქონება
ქონება დუც ვეტყობინუანცია.ქონება თავს არ დამალავსო.
ქორთუქ1
ქორთუქ გეაფხაზჷდა მუთუნი აფხაზა ვემჲალენია."ქართველი თუ გააფხაზდა ვერავითარი აფხაზი ვერ შეედრებათ ("... ვერ მივა მასთანაო")".
ქორთუქ2
ქორთუქ თქუუა: ჭკჷდიში ჭუალა ვამიჩქ მარა ჭვილი ჭკიდის ქიფჩინენქია."ქართველმა თქვაო: მჭადის გამოცხობა არ ვიცი მაგრამ გამომცხვარ მჭადს ვიცნობო."
ქოსაში
ქოსაში არიკის გუნია."ქოსას ზღაპარს ჰგავსო."
ქოფთქუე
ქოფთქუე – მუმა დომიღურუ ვაფთქუე – დიდავა."რომ ვთქვა – მამა მომიკვდება არა ვთქვა და – დედაო."ვთქვი – ვაია არა და ვალალაო.
ქოჩ-ქოჩით
ქოჩ-ქოჩით გინქ დირჩინუა."ქოჩ-ქოჩით" ხბო დაბერდაო."
ქოჩანქჷნი
ქოჩანქჷნი – ქორჩანსია."(ძროხას) თუ აჭმევ – გაჰყვესო."ღორმა თქვა: თუ შემინახავ მეც შეგინახავო.
ქრთამი
ქრთამი ღორონს ხოლო უჸორსია."ქრთამი ღმერთთანაც ჭრისო
ქუას
ქუას ქუა ქაჸათია, ქჷმოხვად-და ჯგირი ვარდა ქუა ქუას მიაძინუნია."ქვა ქვას ესროლეო, თუ მოხვდა კარგი თუ არა და ქვა ქვას მიემატებაო."
ქუაქ
ქუაქ ძუას ვეგესქიდჷ."ქვა ქვაზე არ დარჩა."
ქუაშ
ქუაშ მარხუალი რენია."ქვის მხვრეტელი არისო".
ქუაშე
ქუაშე წყარს გეითიჸონანსია."ქვას წყალს გამოადენსო."რწყილს დააწვენს და აქლემს აშობინებს.
ქულა
ქულა ორულშავა დო ჸვერე ოჯინუშავა."კოჭლი სარბენადაო და ბრმა სამზერადაო."ქულა – ოსხაპუშა ჸვერე – ორულუშა."კოჭლი – საცეკვაოდ ბრმა – სარბენადო."ბრმა ქორწილში გაუშვეს კოჭლი – სანადიროდაო.
ქულას
ქულას ქუა ეკოხონც მაჭიშუუა."კოჭლს ქვა აღმართზე მიეწიაო."უბედურ კაცს ქვა აღმართში მიეწევაო.
ქუმუჭვილს
ქუმუჭვილს ვამასქიდუნია."შემწვარ ქუმელს არ გაიმეტებსო."
ქუც
ქუც ონჯღორეშენი გირთვანანია."ქუდს სირცხვილის გამო იხურავენო."ვაჟკაცი ქუდს სიცივისათვის კი არ ატარებს სირცხვილისათვისო.
ქჷგოკონოს
ქჷგოკონოს ლესის კითხენანია."თუ გინდას" ავადმყოფს კითხავენო.""თუ გინდას" ავადმყოფს ჰკითხავენ.
ღალა
ღალა და უღალუობა ჯიმალეფი რენია."წაღება და წაუღებლობა ძმები არიანო."
ღანდალას
ღანდალას მუში შური ვაწუხენსია.ბაღლინჯოს თავისი სუნი არ აწუხებსო.
ღარიბ1
ღარიბ კოს ვართ გიაცადინე დო ვართ არტინენია."ღარიბი კაცი ვერც დაიცდის და ვერც გაიქცევაო."
ღარიბ2
ღარიბ კოს მუთ ქუღუნ ირფელ ჩხვინს გიოციცუნია."ღარიბ კაცს რაც აქვს ყველაფერი ცხვირზე აქვს შემოდებულიო."
ღარიბ3
ღარიბ კოჩქჷ თქუა: ფაფუ რენი ჸვალი ვარენია ჸვალი რენი – ფაფუ ვარენია. "ღარიბმა კაცმა თქვაო: ღომი როცა არის ყველი არ არის ყველი როცა არის ღომი არ არისო."
ღარიბ4
ღარიბ კოჩქ ღეს ქორას ქელაჭკომუ თულეფი."ღარიბმა კაცმა ღორს მუცელშივე შეუჭამა გოჭები."
ღარიბ5
ღარიბ ყაზახიქ თქუა: ე ზოთონჯი კუჩხუჩაფლეთ გობგერგია. გლეხმა დაიკვეხა: ზამთარი უქალამნოდ გავღლიტეო!
ღარიბი1
ღარიბი კოჩიში ღონე უღვენობა რენია."ღარიბი კაცის ძალა უქონლობააო."
ღარიბი2
ღარიბი კოჩიში ხოცჷ ქა ვეჲალენია."ღარიბი კაცის ხარს რქა არ ამოუვაო."ღარიბმა თქვა: მე რომ დალაქი ვყოფილიყავი კაცები უთავოდ დაიბადებოდნენო.
ღარიბი3
ღარიბი ნატრით ღურუნია დო მდიდარი – ჯაბით."ღარიბი ნატვრით კვდება და მდიდარი – ჯავრითა."
ღარიბი4
ღარიბი რექჷნი – ვეენარღა დიმდარი რექჷნ – ვეეფახა."ღარიბი (თუ) ხარ – არ ინაღვლო მდიდარი (თუ) ხარ – არ იზვავო."
ღეს
ღეს ქამენია (პიტინე) ჯოგუდუა დო ჩხვინც ეჲალედუა (გეურჩქინდუა)."ღორს ანაგვირილა სძულდა და ცხვირწინ ხვდებოდათ (ამოუვიდაო)"რაც გეზარებოდესო ის გეძალებოდესო.
ღესია
ღესია ხომა სოიშახჷ დელიებუდუნი ვოუჩქუდუა მუ ხილიდუანი. "ღორმა სანამ ხურმა არ დაელია არ იცოდა რა ხილი იყოო."
ღეც1
ღეც ჯოღორი მეთხოზუ მარა ღეჯი მუს მეთხოზუნია."ღორს ძაღლი მისდევს მაგრამ ღორი რას მისდევსო."მწევარი კურდღელს მისდევს კურდღელი რაღას მისდევსო.
ღეც2
ღეც პატი ქოცე ნიჩვის (ქურს) ქჷგაჩამუნია."ღორს პატივი რომ სცე ცხვირ-პირზე (ქუსლზე) გიკბენსო."ღეჯის მუდგა ჯგირი ღოლენი იშენი ღეჯი რენია."ღორს რაც უნდა კარგი გაუკეთო მაინც ღორი არისო."ღეს ქააჯუდე ქოგაჩამუ.ღორს რომ აკოცო გიკბენსო.
ღეჯი1
ღეჯი კოპეშიას სოთინი ვეღანცია."ღორი კვახს არსად წაიღებსო."
ღეჯი2
ღეჯი მუზმა გოკონ თიზმა ბონი იშენ ონტყოლაშეს ქენინჯირუნია."ღორი რამდენიც გინდა იმდენი დაბანე მაინც ტალახში ჩაწვებაო."ღორი რამდენიც უნდა ბანო ისევ ლაფში ჩაწვებაო.
ღეჯი3
ღეჯი ონტყოლაშეში ნტყოლუას ვემიოტენსია.ღორი ლაფში გორგას არ მოიშლისო.
ღეჯიქ1
ღეჯიქ ქალეფი ქოუღუდუკონი ქიანას გემნართინუანდუა.ღორს რომ რქებიც მისცა მთელ ქვეყანას გადააბრუნებსო.
ღეჯიქ2
ღეჯიქ დიგვანუა დო – აკა გერი ქეშმოხვამილუასია (ქომირკინუასია) – თქუა. "ღორი გასუქდაო და – ერთი მგელს შემახვედრაო (დამაჭიდაო) – თქვაო."ღორი რომ გასუქდება მგელს გაექედურებაო.
ღეჯიქ3
ღეჯიქ დირძღუა დო ბეჸე (როფე) ნიჩვით დუდგიმე გამნართინუა."ღორი გაძღაო და გობი დინგით თავდაღმა გადაატრიალაო."ღეჯი დირძღუნი ოჭკომალს ეკართინუანსია."ღორი რომ გაძღება საჭმელს წააქცევსო."
ღეჯიშ1
ღეჯიშ დუდი სტოლს ქიგლადვესია იკერკელ-იკერკელ დო იშენ ლეტას ქენოლუა.ღორის თავი მაგიდაზე დადეს იგორა-იგორა და მაინც ტალახში ჩავარდაო.
ღეჯიშ2
ღეჯიშ მაგორალ კოჩისია ღეჯიშ ნდღურაფი ელასიმედუა."ღორის მძებნელ კაცს ღორის ღრუტუნი მოესმოდათ."
ღეჯიშ3
ღეჯიშ ტის კუჩხიშა ქიგიხუნუანქჷნი დუდიშა გეშახოხუნცია.ღორის ტილი ფეხზე რომ დაისვა თავზე აგაღოღდებაო.
ღეჯიშ4
ღეჯიშ ქვარაშე თულეფ გიმულა დო ვართ კოჩია."ღორის მუცლიდან გოჭები გამოდიან და არა კაციო."ვირი თავის გვარ ჩოჩორს მოიგებსო.
ღეჯქ
ღეჯქ თქუუა: სქუალეფქ დჷმებადგნი უკული წკონდა წყარი ვამიშუმუნია."ღორმა თქვაო: შვილები რაც დამებადა წმინდა წყალი არ დამილევიაო."ღეჯიქ თქუა: მუთი თულეფქ ქჷმაშუნი უკული სუფთა წყარი ვამშუმუნია."ღორმა თქვაო: რაც გოჭები გამიჩნდა მერე სუფთა წყალი არ დამილევიაო."ღორმა თქვა: რაც გოჭები დავყარე წმინდა წყალი აღარ დამილევიაო.
ღვამჩაში
ღვამჩაში ხატის ქოგუნია. "ღვამიჩავას ხატს ჰგავსო."ენუქას ანდერძს ჰგავსო.
ღვეზელი
ღვეზელი დო ყვარილი ჸურუს ოხიოლუდუა დო ჭკვერს ოწყინუდუა."ღვეზელი და ყვერული სულელს უხაროდა და ჭკვიანს სწყინდაო."
ღვინი
ღვინი ლაგვანს ხოლო სოფუნსია.ღვინო ქვევრსაც ხეთქავსო.
ღვინიშ
ღვინიშ მახინჯი თხოლოს ქიგიოჭოფესია.ღვინის ქურდი თხლეზე დაიჭირესო
ღვინქ
ღვინქ ბოჭკა გოსოფუა დო კოჩი ვარია.ღვინომ კასრი გახეთქა კაცი – ვერათი
ღობერძგას
ღობერძგას ირო ჸურდგელი ვალახენია."ღობის ძირას კურდღელი ყოველთვის არ ზისო."
ღორონთი1
ღორონთი მუშენი ვეგიძიცანსია.ღმერთი რატო არ გაიცინებს.
ღორონთი2
ღორონთი მუში გჷნარჩქინას ლუკმას დღას გემუჸოთანცია. "ღმერთი თავის გაჩენილს არასოდეს ლუკმას არ დაუკარგავსო." ღმერთი როგორც გააჩენს კაცს ისე დაარჩენსო.
ღორონთი3
ღორონთი სამართიანი რენია."ღმერთი სამართლიანი არისო."ღმერთი კაცს არ მოატყუებს არც მოტყუვდებაო.
ღორონთი4
ღორონთი ონდღეშა თაურე იჯინენია დო ნაონდღერს – თეურეშე."ღმერთი შუადღემდე აქეთ იყურებაო და ნაშუადღევს – იქით."
ღორონთი5
ღორონთი ღუმუ რენია უღორონთეთ ქიბრგუთ დო უღუმუეთ ვებრგუთია."ღმერთი ღომია უღმერთოდ ვვარგივართ და უღომოდ კი – არაო."
ღორონთისით
ღორონთისით გაჭყორდჷ დო კოჩისითია.ღმერთსაც დაავიწყდა კაცსაცაო.
ღორონთიშა
ღორონთიშა ტოტი ვემისვინენია."ღმერთს ხელს ვერ მოუსვამო."
ღორონთიში
ღორონთიში მოშქურანჯე კოჩიშა ვაგოშქურუდასია."ღმერთის მოშიში კაცისა არ გეშინოდესო."
ღორონთქ1
ღორონთქ ართიშ მეტიშა ვარჸვილასია."ღმერთმა ერთზე მეტად არ მოგკლასო."ღმერთმა ცხოვრებაში ერთის მეტად ნუ მოგკლასო.
ღორონთქ2
ღორონთქ თქუა: დიდა დო მუშას სქუა ჩავაბარია დო სქუაშა დიდა დო მუმაში ჩაბარებაქ გჷმოჭყორდუა."ღმერთმა თქვაო: დედ-მამას შვილი ჩავაბარე და შვილისთვის დედ-მამის ჩაბარება დამავიწყდაო."
ღორონთქ3
ღორონთქ თქუა: ირფელ საქმე ჭკვერ კოჩიწკჷმა რშიბუდასია.ღმერთმა ყველაფერი საქმე ჭკვიანთან მოგცესო.
ღორონთქ4
ღორონთქ მუთ შერჩუნი თის გეჯერდია."ღმერთმა რაც მოგცა იმას დასჯერდიო."
ღორონთქ5
ღორონთქ ჟიშე გიმეჯინუ დო თქუთ ვო მუსხი კოჩი ქორე ჩქიმ უნელო (უნებურო) ღურელია.ღმერთმა ქვეყანაზე გადმოიხედა და – ბევრი ჩემი უნებური მკვდარი არისო.
ღორონთქ6
ღორონთქ ჸუას თე საქმეში გიშულავა."ღმერთმა ქნას ამ საქმის გამოსვლაო."
ღორონთქ7
ღორონთქ თიში ხანი გირსხუასია."ღმერთმა მისი ხანი გიმატოსო."
ღორონს
ღორონს სხაპუას ქჷდაგურუანანია."ღმერთსაც კი ცეკვას ასწავლიანო."
ღუ
ღუ ინაჯინალო ვერგ ვარა გური ჯგირი უღუნია."ბუ შესახედავად არ ვარგა თორემ გული კეთილი აქვსო."
ღუბაძგარც
ღუბაძგარც მეტი ეხარჯებუნია."ძუნწს მეტი ეხარჯებაო."პურადძვირ კაცს ერთი პური მეტი მოსდიოდაო.
ღურა1
ღურა დღაშახ ირფელს მელუდავა."სიკვდილის დღემდე ყველაფერს მოელოდეო."
ღურა2
ღურა ირკოჩიშო ართიანჯგუა რენია."სიკვდილი ყველასათვის ერთნაირიაო."
ღურა3
ღურა უჯგუ გარზებას მუჟამს რექ ნარღებას."სიკვდილი სჯობს გაძლებას როცა მუდამ დარდით ხარ."
ღურა4
ღურა ღურას გაჩქუნია."სიკვდილი სიკვდილს გააჩნიაო."
ღურაშა
ღურაშა ირო ჭკუაში გურაფა რენია."სიკვდილამდე ყოველთვის ჭკუის სწავლა არისო."ღურაშა გურაფა ირო რენია."სიკვდილამდე სწავლა ყოველთვის არისო."სწავლა სიბერემდეო.
ღურაშახ
ღურაშახ მუთუნქ ვაგაიკვირდასია."სიკვდილამდე არაფერი გაგიკვირდესო."
ღურაში
ღურაში მეტი ადრე ირფელი ჯგირიენია.ყველაფერი ადრეული სჯობია სიკვდილის მეტიო.
ღურელ
ღურელ ცხენიში დუს ხოლო ქაჭირხინაფუანსია."მკვდარი ცხენის თავსაც ააჭიხვინებსო."
ღურელი1
ღურელი არძა მართალი რენია."მკვდარი ყველა მართალიაო."
ღურელი2
ღურელი ჸუდეშა დართინესჷნი მის უძირუნია."მკვდარი რომ სახლში დააბრუნეს ვის უნახავსო."ღურელც სასაფლაშე ვადართინუანანია."მკვდარს სასაფლაოდან არ დააბრუნებენო."სასაფლაოდან მკვდარი აღარ გამობრუნდებაო.
ღურელიში
ღურელიში ელაპონუა-დღა რენია."მკვდრის აყენება-დღე არისო."
ღურელს1
ღურელს ოკო ვეკარაგადუევე."მკვდარს არ უნდა დააყვედროო."
ღურელს2
ღურელს შხვაქ ოკო ვამნაღურასია."მკვდარს სხვაც არ უნდა დააკვდესო."
ღურელს3
ღურელს ჭკომუათ უჯგუთია.„მკვდარს ჭამით ვჯობივართო.“
ღურელც
ღურელც ორკ დო თელცჷ ოძინჷნია."მკვდარს აკლია და ცოცხალს ჰმატიაო."მკვდრებს აკლიხარ ცოცხლებს არ არგიხარ.
ღურუ
ღურუ ირკოს ასწორენსია."სიკვდილი ყველას ასწორებსო."
ღურუს1
ღურუს თოლს სინთე ვაუღუნია."სიკვდილს თვალში სინათლე არა აქვსო."
ღურუს2
ღურუს კითხეს: მუჟამს დებადია – შუჟამს ოღურალქ დებადუნი თიწკჷმა დევბადია."სიკვდილს ჰკითხეს როდის დაიბადეო – როცა მოკვდავი დაიბადა მაშინაო."
ღურუს3
ღურუს სამართალი ვაუღუნია."სიკვდილს სამართალი არა აქვსო."
ღურუქუ
ღურუქუ თქუუა: ართი სახელი ვეგმოდვესჷნი ეში კოჩქ ვამაჸვილუა."სიკვდილმა თქვაო: ერთი სახელი რომ არ დამარქვეს ისე კაცი ვერ მოვკალიო."სიკვდილმა თქვა: ისე ვერავინ მოვკალი რომ არას დააბრალონო.
ღურუშ
ღურუშ წამალი ლაფარას ალაჩანს მარა კოს ვოუჩქუნია. "სიკვდილის წამალი ლაფაროშია მაგრამ კაცმა არ იცისო."
ღურუშა
ღურუშა ხე ვეწიფორენია."სიკვდილს ხელს ვერ წააფარებო."სიკვდილს ვერ გაექცევიოo
ღურუში
ღურუში მეტი მუთუნი ვარკუნია."სიკვდილის მეტი არაფერი აკლიაო."
ღუს
ღუს თოლი ქაჩანესია დო წარი ხოლო მიგორუა."ბუს თვალი აუხილეს და წარბიც მოითხოვაო."ბუმ თვალები მიიღო და – წარბებიც მომეცითო!
ყაზაყიში
ყაზაყიში ნდობა დო თხომუში ლაკვაჩხირია."ყაზახის ნდობა და თხმელის ნაკვერცხალიო."
ყაზახიქ
ყაზახიქ ხატის ქემიარჩქვანუა დო ფიციშ (ნახაფულიშ) ხოთამა დუჭყუა.გლეხი ხატს შეეჩვია და ნაფოტის სროლა დაუწყოო.
ყვარიას
ყვარიას ხოლო მუში მართვე მოწონსია.ყვავსაც თავისი ბახალა მოსწონსო.
ყვარიაშ
ყვარიაშ ბედი უღუნია."ყვავის ბედი აქვსო."
ყურდგელიში
ყურდგელიში მათხოზინექ სქვერი ჭოფუა."კურდღლის მადევარმა შველი დაიჭირაო."
ყურდგელც
ყურდგელც გიოჸუცინალქ ვაშუუა."კურდღელმა ჩასაცუცქი ვერ იშოვაო."
შარა1
შარა ნაშარუსია დო წყარი ნაწყარუსია.გზა ნაგზაურს წყალი ნაწყლურსო.
შარა2
შარა ორთუუს გილარენი თი კოჩიში ბიძგი მუთუნც ნიშნენცია."გზაჯვარედინზე რომ დგას იმ კაცის ბიძგი რაიმეს (რაღაცას) ნიშნავსო."
შარას
შარას გილაიხვილუაფუდას თიჯგუა რენია."გზაზე გეპოვნოს (წასწყდომოდე) ისეთი არისო."
შარვალს
შარვალს ეშე გემგონწყუნქია."შარვალს ზევით აგხდიო."
შერი
შერი ინა ვარენია მიქით ჸვანა ორთვალს გილედუა, შერი თინა რენია მიქით თის ეამხანაგუანი."შტერი ის არ არისო ვინც ყანა სახურავზე დაიდოთ ("შემოიდოო") შტერი ის არისო ვინც მას შეუამხანაგდაო."
შიში
შიში სი ქუმოძირი დო რულას (რტინას) მა გოძირანქია."შიში შენ მაჩვენე და გაქცევას მე გიჩვენებო."შიში მიჩვენე მუხლს გიჩვენებო.
შონე
შონე მაძირაფუქ ეჭოფუა."სვანეთი მნახავმა აიღოო."
შონს
შონს ჸუჯი სო გიღუნია კითხესია დო მაჟია ხუჯიშა გინშიჭირინდუა ხე."სვანს ყური სადა გაქვსო კითხესო და მეორე ყურისკენ გადაიწვდინაო ხელი."
შონქ
შონქ თქუუა: არძაქ შქას (ირკოჩქ ოშქაბანეთ) დიმჯირათია. "სვანმა თქვაო: ყველა შუაში დავწვეთო."
შორიში
შორიში მოჯგირეს ბოლოში ნტერი უჯგუნია.შორეულ მოყვარეს ახლობელი მტერი გერჩიოსო.
შპიონ
შპიონ კოსია მახინჯი უჯგუნია."დამსმენ კაცს ქურდი სჯობიაო."
შუმილობას
შუმილობას კოჩი მართალს თქუანსია."სიმთვრალეში კაცი მართალს (იტყვისო) ამბობსო."ღვინო კაცს სწორეს ათქმევინებსო.
შუმილს1
შუმილს ეკოჯიკაფა გაკონია.მთვრალს წაბიძგება არ სჭირდებაო.
შუმილს2
შუმილს ზღვა ბირგულიშა მაანჭუნია."მთვრალს ზღვა მუხლამდე სწვდებაო."
შური1
შური კიბირით უკებუნია.სული კბილით უჭირავსო.
შური2
შური მაზაკვალს ქიმეჸიდუა.ეშმაკს მიჰყიდა სული.
შური3
შური მეუბარენ ეკირთუნია."სული რომ შეუბერო წაიქცევაო."
შური4
შური ტიბუ რენია."სული ტკბილია"
შურიშია
შურიშია რენია."სულსწრაფი (სულმოკლე) არისო."სული გვამში არ უდგება.
შქირენა
შქირენა იჸიინდა ქობალი ვარა ბჭკუმათია."შიმშილი თუ იქნება პური მაინც ვჭამოთო."შქირენაქ იჸუადა ელარჯი ბჭკუმათია."შიმშილობა თუ იქნა ელარჯი ვჭამოთო."შქირენა წანას ჩხვერიშ ღუმუ დო ჸვალი ხოლო იჭკომენია."შიმშილობის წელს ჩხვერის (ღომის) ღომი და ყველიც იჭმევაო."
შქირენას
შქირენას გიშაგორუა ვაუჩქუნია."შიმშილმა გამორჩევა არ იცისო."
შქირენს
შქირენს ელაჭკუმაფუ ვაკონია დო ლურს ორთუმელია.შიმშილს საწები არ უნდა და ძილს სასთუმალიო.
შხვაში1
შხვაში გაჭირება შხვას მუ უჩქუნია."სხვისი გაჭირვება სხვამ რა იცისო."შხვაში ჭუა შხვას ვააჭუნია."სხვისი ტკივილი სხვას არ სტკივაო."
შხვაში10
შხვაში სქუაშ მარდუალი წყარიშ მაჩხვარალი (მაკაკალი) რენია."სხვისი შვილის გამზრდელი წყლის მცეხვავი (მნაყველი) არისო."
შხვაში11
შხვაში ფითქის ნჷმ მიშურქე კითისია."სხვის ფაფაში თითს ნუ ურევო."
შხვაში12
შხვაში ღალატით დუსჷ ღალატენქია."სხვისი ღალატით თავს ღალატობსო."
შხვაში13
შხვაში ღვინი დო ქობალით (სანთელი დო საკმელით) ჩქიმი ღურელი ვოჩხონევა."სხვისი პურ-მარილით (სანთელ-საკმევლით) ჩემი მკვდარი ვაცხონეო."სხვისი პურ-მარილით ღმერთო ჩემი მკვდარი აცხონეო!
შხვაში14
შხვაში ღურელი მეზობელს ლურენჯო მიოჩქუდუა (აძირედუა)."სხვისი მკვდარი მეზობელს მძინარედ მიაჩნდაო (ეჩვენებოდაო).მეზობელს მეზობლის მკვდარი მძინარე ეგონაო.
შხვაში15
შხვაში წიწილენს ყვარილს მეუხუნუანა დო ვართი მუმულსია."სხვის წიწილებს ყვერულს მიუჩენენ (მიუსვამენ) და არა მამალსო."
შხვაში16
შხვაში ჭყვიტეს ქარწყე მუშ კილაბურგონილს ვარია."სხვის ჭუჭრუტანას ხედავს თავის გამონგრეულს არაო."თავის თვალში ძელს ვერ ამჩნევს სხვისაში ბეწვსა ხედავსო."
შხვაში17
შხვაში ჭუა შხვას ვაჭუნია."სხვისი ტკივილი სხვას არ ტკივაო."
შხვაში18
შხვაში ხეთი ძიგირი ეფი ოსოფალი რენია."სხვისი ხელით ეკალი ადვილი მოსაგლეჯი არისო."სხვისი ხელით ჭინჭარი ადვილი მოსათხრელიაო.
შხვაში19
შხვაში ჯგირიშა სქანი გლახა ქოისხუნუდასია."სხვის კარგს შენი ცუდი გერჩივნოსო."შხვაში ორქოსი სქანი ლინჯი უჯგუ."სხვის ოქროს საკუთარი სპილენძი სჯობია."შხვაში ხაჭაპურს ჩქიმი ჭკიდი მისხუნუნია."სხვის ხაჭაპურს ჩემი მჭადი მირჩევნია."სხვის კარებზე ნაზუქის ჭამას მირჩევნია ჩემ სახლში ნაცარი ვშუშოო.
შხვაში2
შხვაში იმენდით შქირენული ქოდოსქიდუქია."სხვისი იმედით მშიერი დარჩებიო."
შხვაში3
შხვაში ლაკვატა (ტახანა) ეფი (ლექინ) ოჸოთამალი რენია."სხვისი ჯოხი ადვილი სასროლი არისო."შხვაში ღურელი ადვილი ონგარალი რენია."სხვისი მკვდარი ადვილი სატირელიაო."სხვისი ჭირიო – ღობეს ჩხირიო.
შხვაში4
შხვაში მაზირებელქ თითონ ქჷდოსქიდუა უზიარებუო."სხვისი მაზიარებელი თვითონ დარჩაო უზიარებელი."შხვაში მაზიარებელს ზიარებას ვაშუა."სხვისმა მაზიარებელმა ზიარება ვერ იშოვაო."სხვათა მაზიარებელი მოკვდა უზიარებელი.
შხვაში5
შხვაში მაჯინეს მუში უდინუნია."სხვის შემყურეს თავისი ეკარგებაო."
შხვაში6
შხვაში ნანძგილა ჭუბურს ჭკომუნს."სხვისი ხელით დარჩეულ წაბლსა ჭამს."
შხვაში7
შხვაში ოსური მეტ სქვამი რენია."სხვისი ცოლი უფრო ლამაზი არისო."
შხვაში8
შხვაში ოსურიში მენდოვა ლოგინი ვემკიკეთავა (ვემკიდგავა)."სხვისი ცოლის იმედად ლოგინი არ გაიკეთოო."სხვისი ცოლის მოიმედე ლოგინს ნუ იფართოვებო.
შხვაში9
შხვაში ოლალჷ ეფი ეჲოჭოფალი რენია."სხვისი ტვირთი ადვილი ასაწევი არისო."
შხვაშის
შხვაშის ქექეთ ნჷმ რაგადა სქანი გაჸუაფუ მონკა."სხვისას ადვილად (მსუბუქად) ნუ ამბობ შენი შეგექნება მძიმე."
შხური1
შხური ეფას ქიჸიდეს დო ჯოღორი ვარდასია – ათმაჯინედეს."ცხვარი იაფად იყიდეს და ძაღლი არ იყოსო – ქვევიდან შეჰყურებდნენ.იმერელმა ცხვარი იყიდა და მალიმალ დუმას უსინჯავდა თხა არ გამოდგესო.
შხური2
შხური შხური რენია გეჲოლ-და ფური რენია.ცხვარი ცხვარია თუ გაცხარდა – ცხარეაო.
შხური3
შხური ჯოღორს ძალით ითხოზინუანსია."ცხვარი ძაღლს ძალით იდევნებსო."
შხურიში1
შხურიში სქუა ჯოღორი დღას ვაჸოფე."ცხვარის შვილი ძაღლი არასდროს ყოფილაო."
შხურიში2
შხურიში ქვათილას ჭიქე ტურაქ ეკადინუა."ცხვრის დუმას პატარა ტურა გადაჰყვაო."
შხურქ
შხურქ არძაშ წოხოლე მიოპეტელუა დო არძაშ ბოლოს გუტესია."ცხვარმა ყველაზე ადრე დაიკიკინა და ყველაზ ბოლოს გამოუშვესო."
ჩე1
ჩე გიოხვენჯი დო უჩა გიოხვენჯი ზაქარიაში ფონც ქორჩქინდჷნია."თეთრი და შავი საჯდომი ზაქარიას ფონში გამოჩნდებაო."ჩე მუნდი დო უჩა მუნდი ფონც იძირენია."თეთრი და შავი უკანალი ფონზე გამოჩნდებაო." თეთრი კბილი შავი კბილი სიცილის დროს გამოჩნდებაო.
ჩე2
ჩე კიბირს ჩე გური უჯგუნია."თეთრ კბილს თეთრი გული სჯობიაო."
ჩე3
ჩე ჯორს სქუა ვეუჩქინდუნია."თეთრ ჯორს შვილი არ გაუჩნდებაო."
ჩე4
ჩე ჯოღორი უჩა ჯოღორი – ჟირხოლო ჯოღორი რენია.თეთრი ძაღლი და შავი ძაღლი ორივე ძაღლიაო.
ჩემხეშ
ჩემხეშ მუნაღელი ჩემხექ ოჭკომუა."ჩემიას ქალის მოტანილი ჩემიას ქალმავე შეჭამაო."მოსულა მოუტანია დამჯდარა შეუჭამია.
ჩექმა
ჩექმა დო მუში ქურია."ჩექმა და მისი ქუსლით."
ჩეჯა
ჩეჯა სქვამი რე მარა მუთა მოღე რენია."ალვის ხე ლამაზია მაგრამ არაფრის მაქნისიაო."ბულბულმა კარგი გალობა იცის მაგრამ ხორცი არ უვარგაო.
ჩილი1
ჩილი დო სქუა მორიებულსჷ ყვანა მორიებული უჯგუნია."ცოლ-შვილ მორეულს ყანა შორეულო სჯობიაო.“
ჩილი2
ჩილი დო ქომონჯი ართიანს ვაგუნანდა ნათხირი რენია."ცოლ-ქმარი ერთმანეთს თუ არ გვანან ნათხოვარი არისო." ჩილი ქომონს ვაგუდასჷნი მუში ვეჸინია."ცოლი თუ ქმარს არა ჰგავს მისი არ იქნებაო."
ჩილი3
ჩილი დო ქომონჯი ეშმაკიში რენია."ცოლი და ქმარი ეშმაკისა არისო."
ჩილი4
ჩილი მარცხებულც ბურჭული ეკაჸოთესია."ცოლდაშავებულს წალდი მიაყოლესო ("მიაგდესო").
ჩიტი
ჩიტი პუტორუაშა ვაღირუნია.ჩიტი ბდღვნად არა ღირსო.
ჩიტის
ჩიტის ვეგიხუნუანს კარშა."ჩიტს არ დაისვამს კარზე."მამალ ყვავს თავზედ არ ისვამს.
ჩიტიშ
ჩიტიშ ჸვალს ვარკენსია."ჩიტის ყველს არ აკლებსო."
ჩიჩიე1
ჩიჩიე ოსური კოს ადრე ორჩინუანს ჯგირი – აახალენსია."ცუდი ქალი კაცს ადრე აბერებს კარგი აახალგაზრდავებსო."
ჩიჩიე2
ჩიჩიე ღურუს ხოლო ვაკონია."ცუდი სიკვდილსაც არ უნდაო."
ჩიჩიეშე
ჩიჩიეშე ჩიჩიეს (ჩიჩურს) მელუდავა."გლახისგან სიგლახეს მოელოდეო."გლახა ქალი გლახა საქმეს იქმსო.
ჩიჩიობას
ჩიჩიობას ჭირი ვაკონია."ცუდობას ჭირი არ უნდაო."
ჩოგანი
ჩოგანი კირზას გითმჲაძიცანდუა."ჩოგანი კირზას (ხის სპეციალური კოვზი) დასცინოდაო."
ჩოლამირი
ჩოლამირი დიხას მითოძ დო ჯვარი წჷმუუშქუ."მოცლილი მიწაში დევს და თავთან ჯვარი აქვს დასობილი."მოსვენება საფლავშიაც გვეყოფაო.
ჩუთუს
ჩუთუს რჭემი აცილანდუა."ცვედანს ბალანი უშლიდათ."
ჩქიმდა
ჩქიმდა ქუმურქჷნი ღვინს ყურჭუნქ სქანდა ქიმურქჷნი თოლეფს წკურუნქ.ჩვენთან მოხვალ – ღვინოს ყლურჭავ თქვენსას მოვალ – თვალებს ხუჭავო.
ჩქიმი1
ჩქიმი დო "სკანი" ჯიმაწკუმა ხოლო რენია."ჩემი" და "შენი" ძმებთანაც არისო."ძმამ ძმას ანგარიში უყო ისევ ძმები იყვნენო.
ჩქიმი10
ჩქიმი ქონება ჯაშა გეშმაჸუნუნია."ჩემი ავლადიდება ხეზე ამყვებაო."
ჩქიმი11
ჩქიმი ძალ-ღონეს დიხას ვეშუნახუქია."ჩემს ძალ-ღონეს მიწას არ შევუნახავთ."
ჩქიმი12
ჩქიმი ხე დო ბირგულს სახანდიქ მეუდინუნ რინა მუშო მოკონია."ჩემს ხელსა და მუხლს საშრომი რომ დაეკარგა სიცოცხლე რად მინდაო."
ჩქიმი2
ჩქიმი დუცუ ურემიშ ბარბალიშ მეტი ირფელს გინულუაფუნია."ჩემს თავზე ურმის თვლის მეტს ყველაფერს გადაუვლიათ."წისქვილის ქვაღა არ დატრიალებულა ჩემ თავზე.
ჩქიმი3
ჩქიმი თოლით ქუგოძირასია.ჩემი თვალით შეგახედაო.
ჩქიმი4
ჩქიმი მახანა ქუა ვემწოძჷნია სოთინი."ჩემი ხნისა ქვა არ დევსო არსად."ჩემი ხნის ქვაც კი არაა.
ჩქიმი5
ჩქიმი ნასხუნა ლებიას კაჟი ვაჸუნუნია."ჩემს დარჩეულ ლობიოს კაჟი არ გაჰყვებაო."
ჩქიმი6
ჩქიმი ნაჭკადა ხატიში ამბე მა მიჩქჷნია."ჩემი მოჭედილი ხატის ამბავი ვიციო."ჩქიმი ნაჭკადა ხატის მუჭომი ნება უჩქჷნი მა მიჩქგნია."ჩემს მიერ მოჭედილმა ხატმა როგორი ვნება იცის მე ვიციო."ჩემი გაჭედილი ხატის ძალა მე ვიციო.
ჩქიმი7
ჩქიმი ნინა ჩქიმი მტერი რენია."ჩემი ენა ჩემი მტერი არისო."ჩქიმი წინაქ დუდი გომისოფუა."ჩემმა ენამ თავი გამიხეთქაო." ჩქიმი ნინაქ მიმოჸოთუა."ჩემმა ენამ დამკარგაო."ჩემმა ენამ ჩემი დასაღუპავი მათქმევინაო.
ჩქიმი8
ჩქიმი ოსურიშ უბედურება (ღალატი) პირველო მა გამაგონას ღორონთქია."ჩემი ცოლის უბედურება (ღალატი) პირველად მე გამაგონოს ღმერთმაო."
ჩქიმი9
ჩქიმი პატონირექჷნი სიტყვაში ოხვეიანებელი რენია."ჩემი ბატონი რომ ხარ" სიტყვის გამბარაქიანებელი არისო.""არალე-თარალე" სიტყვის გასამრავლებელიაო.
ჩქინი
ჩქინი თხალეფი ართო ვედიარსია."ჩვენი თხები ერთად ვერ ძოვენო."ჩვენი თხები თქვენ თხებთან ვერა ძოვენ.
ჩხე1
ჩხე ბჟათ შქურინაფილქ მარწვენც ხოლო შური შეუბარუა."ცხელი რძით შეშინებულმა მაწონსაც სული შეუბერაო."ცხელი რძით გაფუფქული დოს უბერავდაო.
ჩხე2
ჩხე გურს კოჩი მუს ვაკეთენსია."ცხელ გულზე კაცი რას არ გააკეთებსო."
ჩხვინდი
ჩხვინდი ვეშადგუდასიენ თოდეფი ართიანს გემწაჸათანდესია."ცხვირი რომ არ იდგეს შუაში თვალები ერთმანეთს წამოაგდებდნენო."ჩხვინდი ვარდასჷნი თოლეფი ართიანს ოჭკუნდესია."ცხვირი რომ არ იყოს თვალები ერთმანეთს დაჭამდნენო."თვალებსშუა რომ ცხვირი არ იყოს ერთმანეთს დასჩიჩქნიდნენო.
ჩხვინდით
ჩხვინდით დიხას ნთხორუნსია."ცხვირით მიწას თხრისო."
ჩხვინდიშ
ჩხვინდიშ იშო მუთუნს ვარწყენია."ცხვირის იქით ვერაფერს ხედავსო."
ჩხირკი
ჩხირკი ღულას ვემნართინუანსია."ცხეკს მოღუნულს არ გადაატრიალებსო."
ჩხომი1
ჩხომი დუდიშე ჸორდუნია.თევზი თავიდან აყროლდებაო.
ჩხომი2
ჩხომი კუდელით ვეჭოფენია."თევზი კუდით არ დაიჭირებაო."თევზს ბოლოთი ვერ დაიჭერო.
ჩხომი3
ჩხომი ლანდღვე წყარს იჭოფუნია."თევზი მღვრიე წყალში დაიჭირებაო."ჩხომს დუდიშე (ლაყუჩით) ჭოფუნანია."თევზს თავით (ლაყუჩით) იჭერენო."მღვრიე წყალში თევზი ადვილად დაიჭირებაო.
ჩხომი4
ჩხომი ჭოფილი ვარდუ დო ჯიმუს კაკუნდესია."თევზი დაჭერილი არ იყო და მარილს ნაყავდნენო."ზეცას წერო მიფრინავდა ძირსა თლიდნენ შამფურებსა.
ჩხომს
ჩხომს წყარს აფასენდესია."თევზს წყალში აფასებდნენო."ზღვაში თევზი ვის დაუფასებიაო.
ჩხომსჷ
ჩხომსჷ მუდგა ღოლუენი იშენ ვერგჷ უწყარეთჷ."თევზს რაც უნდა უყო უწყლოდ მაინც არ ვარგა."ჩიტი ოქროს გალიაში რომ ჩასვა მაინც ტყვეაო.
ჩხომქ1
ჩხომქ თქუა: ნჩურუა ძალამი მიჩქუდუა მარა ანკეციქ სუა მეფსოფუა."თევზმა თქვაო: ცურვა კარგი ვიცოდითო მაგრამ ანკესმა ფრთები წამაცალაო."
ჩხომქ2
ჩხომქ თქუა: ორაგადალი (ორაგადე) ბრელი მიღუ მარა პიჯი წყარით მაფუნია ეფშა.თევზმა თქვა: სათქმელი ბევრი მაქვს მაგრამ პირი წყლითა მაქვს სავსეო.
ჩხოროშა
ჩხოროშა დონათენი ხოლო (იშენ) მუთუნი ვახმარუნია."ცხრაჯერ რომ მონათლო მაინც არაფერი შველისო."ცხრაჯერ მონათლულია.
ჩხოუ
ჩხოუ (ხოჯი) ჯიმუში ოჩამუშა ცხვენშა ეშმაჸუნდესია."ძროხა (ხარი) მარილის საჭმელად სხვენზე აჰყავდათო."ხარი დასაკლავად დანასთან მიჰყავდათო.
ჩხოუს1
ჩხოუს ნჷგა ქიმუღესჷნი – ხოჯი ვორექია უღუ ქიმუღესჷნი – ჩხოუ ვორექია თქუუა."ძროხას ნიგა რომ მიუტანეს – ხარი ვარო უღელი რომ მიუტანეს – ძროხა ვარო თქვაო."ძროხას საწველი მიუტანეს – ხარი ვარო უღელი მიუტანეს – ძროხა ვარო.
ჩხოუს2
ჩხოუს ქათ ოკირანანია დო კოჩის ნინათია."ძროხას რქით აბამენო და კაცს ენითაო."ხარს რქით დააბამენო დედაკაცს – ენითაო.
ჩხოუქ1
ჩხოუქ (ხოჯქ) თქუა: ოკირუ ქომიშია დო ონჯირუს მათ ქიფშინქია.ძროხამ თქვაო: დასაბმელი მიშოვე დასაწოლის მე ვიშოვიო.
ჩხოუქ2
ჩხოუქ ვახუნ – ვახუა, გეხუნ გინქ ვაწუა."ძროხამ რომ არ გააჩინა – არ გააჩინა რომ გააჩინა ხბომ არ მოწოვაო."
ჩხოუქ3
ჩხოუქ იჭვალ იჭვალ დო უკული კუჩხი მიოგ ნჷგას დო ნამუ გეჭვალესჷნი არძა ქჷდაბუ."ძროხამ მოიწველა მოიწველა მერე ფეხი მიარტყა ნიგას და რაც მოწველეს ყველა დააქცია."ფურმა იწველა იწველა ბოლოს ჰკრა წიხლი და დააქციაო.
ჩხუშ
ჩხუშ ჸიდირი მოკოდე დო ხოს ქიმვაბია."ძროხის ყიდვა მინდოდა და ხარს მივებიო."
ცა1
ცა ქუდი აფუნ დო დიხა – ჩაფულა."ცა ქუდად არ მიაჩნიათ დედამიწა – ქალამნად.
ცა2
ცა ჭვენდუა დო დიხა მოუმარდჷდუა."ცა წვიმდაო და მიწა არ უმადლოდაო."
ცადა
ცადა ბედიში გვერდი რენია.ცდა ბედის მონახევრეაო.
ცალი
ცალი კუჩხი საფულეს უღუნია.ცალი ფეხი სამარეში უდგას.
ცას1
ცას ვანჭ დო დიხას ომონკჷნია."ცას ვერ სწვდება და მიწას ამძიმებსო."არც ღვთისაა არც კაცისაო.
ცას2
ცას ჩიტი მეფურინუნდჷ დო თუდო წკირს თოლუნდესია.ზეცას წერო მიფრინავდა ძირსა თლიდნენ შამფურებსა.
ცაქ
ცაქ რყინტჷ დო ვარ დიხაქ ვეგებგია.ცამ ჩაყლაპა თუ მიწამ ვერა გაიგო-რა.
ცაშა1
ცაშა კიბე ვემიდგენია ზღვაშა ხინჯი ვაგიდვენია დო შალვარი ეშე ვამინწყენია."ცაზე კიბე არ მიიდგმებაო ზღვაზე ხიდი არ გაიდებაო და შარვალი ზევით არ აიხდებაო."ცაშა ტკვა ვემიდგე ეშე ქურთა ვემინწყენია."ცას კიბეს ვერ მიადგამ ზევით კვართს ვერ აიხდიო."
ცაშა2
ცაშა მართალი რენია.ცამდე მართალია.
ცაშა3
ცაშა ტოტი ვამგასვინენია."ცას ხელს ვერ მოუსვამო."
ცაშე
ცაშე მურიცხი გეგმიჭანუა."ციდან ვარსკვლავი მოიხმოო."
ცაცი-ცაცით
ცაცი-ცაცით დედჷბიქ დეუხენუა."ცაცი-ცაცით დედაბერი დაორსულდაო."პწკენა-პწკენაში დედაბერი დაორსულდაო.
ციხე
ციხე დინახალეშე გოტორხუნია.ციხე შიგნიდან გატყდებაო.
ციხეში
ციხეში კარი იშო ფართო რენია დო აშო – ინწრო."ციხის კარი იქით ფართო არისო და აქეთ – ვიწრო."
ცოდა1
ცოდა დო მარდი კუჩხელო გილუურსია."ცოდვა და მადლი დალოცვილები დადიანო."
ცოდა2
ცოდა დო მარდი კუჩხით (ურემით) გილურსია კუნტა კუჩხეფი ჩანა დო თიშენი იგვიანუანანია."ცოდვა და მადლი ფეხით (ურმით) დადიან მოკლე ფეხები აქვთ და იმიტომ იგვიანებენო."
ცოდა3
ცოდა კოჩის ვადარინუანსია (ვამასვანჯუანსია).ცოდვა კაცს არ დააყენებსო.
ცოდა4
ცოდა მინს წოხოლე ქეწაჸუნუ მინს უკახალე ქეკაჸუნუნია დო მინს ხოლო – მოთაშახია. "ცოდვა ზოგს წინ წაუძღვება ზოგს უკან მიჰყვება და ზოგს კიდევ – შვილიშვილამდეო."ცოდვა ზოგს წინ მიეწევა ზოგს უკანაო ზოგს შვილიშვილამდეო.
ცოდა5
ცოდა უნებელი მარდი ურგებელი ვარენია."ცოდვა უვნებელი მადლი ურგებელი არ არისო."
ცოდაშ
ცოდაშ კითხირი – კვერცხიშ ჸიდირი გოჲტირხასჷნ – გვალო გიდინჷ."ცოდვის კითხვა – კვერცხის ყიდვა რომ გაგიტყდეს – მთლად დაკარგავ."
ცქვაფა
ცქვაფა ნოლიმუერც ოკონია."ქება (ტრაბახი) ბრძოლის შემდეგ უნდაო."
ცხენი1
ცხენი გვარშე ირულენია.კვიცი გვარზე ხტისო.
ცხენი2
ცხენი დოღურუნ უკულ ვაკო ჭკადუა."ცხენი რომ მოკვდება მერე არ უნდა დაჭედვა."
ცხენით
ცხენით მალუ კოს კუჩხით მალუ ალამარქაფუდუა."ცხენით მიმავალ კაცს ფეხით მიმავალი ეტოლებოდაო (მისდევდაო)."ცხენამ კოჩისი უცხენე კოჩი ელაძიცანდუა."ცხენიან კაცს უცხენო კაცი ზურგს უკან დასცინოდაო."ქვეითი ცხენოსანს დასცინოდაო.
ცხენიშა1
ცხენიშა მის ვეგუხუნუნი მართი გიმანთხაფენია."ცხენზე ვინც არ შემჯდარა არ ჩამოვარდნილაო."ცხენზე ვინც შეჯდება ის გადმოვარდებაო.
ცხენიშა2
ცხენიშა მუთუნქ ვაღოლუა (ვამარიებუა) დო ონანგერს ტახუნდუა.ცხენს ვერაფერი დააკლო უნაგირი დაამტვრიაო.
ცხენიში
ცხენიში მახინჯი დო ლიშიში მახინჯი – ჟირიხოლო მახინჯი რენია."ცხენის ქურდი და ნემსის ქურდი – ორივე ქურდი არისო." აქლემის ქურდი და ნემსის ქურდი ორივე ქურდიაო.
ცხენს
ცხენს მუში კუჩხი ოდინუანსია."ცხენს თავისივე ფეხები ღუპავსო."ცხენს თავისი ფეხები იპარავსო.
ცხენქ
ცხენქ სიმინდ ჭკომ ჸვანასჷნ ინა ვაბწყინებ კინმოსაქვარუნ თინა ვარავა."ცხენმა სიმინდი რომ ჭამა ყანაში ის არ მწყენია უკან რომ მომასაქმა ის თორემო."
ძალა
ძალა ეკოხონს ხონჷნსია.ძალა აღმართს ხნავსო.
ძალამი
ძალამი წადილო ვართხუასჷ-და ეში კოს მუთუნს ნჷმ ოთხიინქია."თუ ძალიან მოწადინებულად არ გთხოვოს ისე კაცს ნურაფერს ათხოვებო."
ძალით
ძალით გეხუნაფილ მოჭვას წიწილა ვეიშაჸუნინენია.ძალად დასმული კრუხი წიწილას ვერ გამოჩეკსო.
ძალო
ძალო აშო მიდეღინე დო მიოჩამალო ვემიჩე."ძალით აქეთ შეიძლება წაართვა და მისაცემად (კი) ვერ მისაცემ."ძალად წართმევა გამიგონია ძალად მიცემა კი – არა.
ძაფიჯგუა
ძაფიჯგუა გური მიღუნია."ძაფივით გული მაქვსო."
ძვალიშ
ძვალიშ მახვატალი ჯოღორი დუს იღორენსია."ძვლის მხვრელი ძაღლი თავს იტყუებსო."კაჟის მჭამელი ქათამი თავს იღორებსო.
ძვალიც
ძვალიც ძელქ ვადელიასჷნი ეში ვაგუხჷტონუანცია კოჩი."ძვალს რბილი რომ არ დაელიოს ისე კაცი არ დაუწყებსო ხვრას."
ძიგირიში
ძიგირიში წიმნარდიქ ძიგირს ქემწოღურუა."ეკალზე გაზრდილი ეკალზე მოკვდაო."წკირის წვერზე დაბადებულს წკირის წვერზე სიკვდილი ურჩევნიაო
ძიგირს
ძიგირს ტურა ვემკიხართუნია."ეკალში ტურა არ გაიხლართებაო."
ძიქვაში
ძიქვაში მათხუალს ოჩინეს – კინკის ვეგემიდოხოდავა."შარვლის მთხოვნელს დააბარეს – უკანა ნაკერზე (კონკზე) ნუ დააჯდებიო."
ძიცა
ძიცა გურიში წამალი (მალამა) რენია."სიცილი გულის წამალი (მალამო) არისო."
ძმარი
ძმარი ძმარი რდუა დო წყარქ ქიმიაძინჷნი შურო მუ იჸიიდუა."ძმარი ძმარი იყოო და წყალიც რომ მიემატა სულაც რა იქნებოდაო."
ძღაბი1
ძღაბი მილარენი თი ჸუდეს ოთხოლო კუნთხუს ონტუნია."ქალიშვილი რომ ცხოვრობს იმ სახლში ოთხივე კუთხეს ცეცხლი უკიდიაო." გაუთხოვარი ქალებით სავსე ოჯახს მგლებით სავსე ოჯახი სჯობიაო.
ძღაბი2
ძღაბი შხვაში ტუტა რენია."ქალიშვილი სხვისი ნაცარი არისო."ქალი სხვისი კერის ნაცარიაო.
ძღაბი3
ძღაბი ძღაბიში მტერი რენია.ქალიშვილი ქალიშვილის მტერიაო.
ძღაბის
ძღაბის გათხუალაშა გური აფუნი კარც მანგარო ორაგვინუანცია."გოგოს გათხოვებაზე გული რომ შეექნება კარს მაგრად აჯახუნებსო."ქალს რომ მოუნდება კერიას წაეკიდებათ.
ძღაბიში
ძღაბიში ერჩქინას ღორონთი ვანოკათუენია.ქალის გაჩენაში ღმერთი არ ურევიაო.
ძღარფუცხანქ
ძღარფუცხანქ (ძღარბიქურცამქ) თქუა: ართო (ხვალე) ძჷგირი ვაიჩქუდათია."ზღარბმა თქვაო: სულ ეკალი არ გეგონოთო."
ძღუკას
ძღუკას სამარე ზიუთ თინჷნცია."კუზიანს სამარე ძლივს ასწორებსო."კუზიანს სამარე გაასწორებსო.
წამიანშოთი
წამიანშოთი (საწმოხონოთ) ოკო ფიქრენდას კოჩია."მომავლისათვის უნდა ფიქრობდეს კაციო."
წანეფი
წანეფი ვამორჩინუანა მორჩინუანა ცხოვრება." წლები არ გვაბერებს გვაბერებს ცხოვრება."
წარს
წარს კაბმეშიში ტყები მიკოჭაბუნია."წარბზე კამეჩის ტყავი აკრავსო."
წეირს
წეირს კამბეშო მჷგოძირუანსია.რწყილს კამეჩად მოგაჩვენებს.
წვირეს
წვირეს უჩხირკედა ირო ახაშო ანთხუნია შური."ნაგავი თუ ქექე (ნაგავს თუ უჩხიკინე) სუნს ყოველთვის ხელახლა გაუშვებსო."
წიარიშ
წიარიშ ნაშულიდა ყურდგელი მეძებარქ ოჭოფუა."მწევრისაგან დაღლილი კურდღელი მეძებარმა დაიჭირაო."
წისქვილიში1
წისქვილიში სქიბუცალო ირთუნია."წისქვილის ქვასავით ტრიალებსო."ციბრუტივით ტრიალებს.
წისქვილიში2
წისქვილიში ღორეს წყარს მეუშქვანქჷნი სქიბუს ოკო ეხვეწე ვაგაჩენდასჷნი."წისქვილის ღარში წყალს რომ მიუშვებ დოლაბს უნდა ეხვეწო არ გაჩერდეს."წისქვილს წყარი მეუშქვიდა ბარბალი ხვეწებათ ვაგგაჩემინენია."წისქვილს წყალი თუ მიუგდე ბორბალს ხვეწნით ვერ გააჩერებო."
წიფური
წიფური ვართი ბარო ირგუ დო ვართი ტაროვა."წიფელი არც ბარად ვარგა და არც ტარადო."
წიწილენს
წიწილენს დამორჩილს ეჲარკენანია."წიწილებს შემოდგომაზე დათვლიანო."ბოლო გამოაჩენს საქმესაო.
წკირიშ
წკირიშ წიმნაბადუქ წკირს ოკო ქიმწოღურასია.წკირიში წჷმნაბადის წკირიში წჷმოღურა უსხუნუნია.წკირის წვერზე დაბადებულს წვირის წვერზე სიკვდილი ურჩევნიაო.
წკონდა
წკონდა წყარი სახეს გოძირანსია."ანკარა (წმინდა) წყალი სახეს გაჩვენებსო."
წკუნწკი
წკუნწკი კოჩი დღას ვეგვანუნია."ძუნწი კაცი არასოდეს გასუქდებაო."
წმინდა
წმინდა გიორგიშ ოხვამერს (საქონელს, შხურს) ნგერი ფარჩა-ფარჩაც) არიგენდუა (ირზენდუა)."წმინდა გიორგის სალოცავს (საქონელს, ცხვარს) მგელი გულუხვად არიგებდაო (იძლეოდაო)."
წონა
წონა ვაიღუნდა სასწორს მუშენ გედირთჷქია."წონა თუ არა გაქვს სასწორზე რაღად დგებიო."
წონებელა
წონებელა კოჩი წონება-წონებათი დირჩინუნია."წუნია კაცი წუნება-წუნებით დაბერდებაო."წუნია კაცი და ქალი წუნიობაში გამოღამდებიანო. წონებელას – ვართი გვერდია."წონებელას – არც ნახევარიო."წონებელაშ თიას ოკორდჷნია."წუნიას წილს (ლუკმას) აკლდებაო."წონებელას მურკესია.წუნიას აკლდებოდესო.
წოხოლე
წოხოლე მიოღვარუნი თი ჩხოუ ბოლოს ჭვალესია."პირველად ("უწინ") რომ დაიბღავლა ის ძროხა ბოლოს მოწველესო."
წოხჷლეიანი
წოხჷლეიანი ბედი დო უკულიანი – გვერდი."წინანდელი ბედი და მერმინდელი – ნახევარი."
წურბელაცალო
წურბელაცალო ვამგაშორინენია."წურბელასავით ვერ მოიშორებო."
წყარიშ1
წყარიშ მოღალირს (მჷნაღელს) წყარი მიდეღანსია."წყლის მოტანილს წყალი წაიდებსო."ქარის მოტანილს ქარი წაიღებს
წყარიშ2
წყარიშ ნაშქვიდასია წყარს გინუშოლუანდესია (დიკმაბუნდესია არზენდესია)."წყალში დამხრჩვალს წყალს აპკურებდნენო (ასხამდნენო აძლევდნენო)."
წყარიშა
წყარიშა გელაიჸუნანს წყარს ვარჩანსჷნი თეში აშო გეკოიჸუნანსია."წყალზე ჩაგიყვანს წყალს არ დაგალევინებს ისე აქეთ ამოგიყვანსო."კაცს ყურზე ხელს წაავლებს წყალზე წაიყვანს არ დაალევინებს და ამოიყვანს.
წყარიში
წყარიში შქვიდელს ეკი გორუნდესია."წყალში დამხრჩვალს აღმა ეძებდნენო."
წყარიში1
წყარიში კაკუაჯგურა რენია."წყლის ნაყვის მსგავსი არისო."წყალი ნაყე ნაყე ისევ წყალი იქნებაო.
წყარიში2
წყარიში მაშქვიდუუ ჩხვერკის ოპოტინუდუა."წყალში მახრჩვალი ხმელ ტოტს ეპოტინებოდაო."წყალწაღებული ხავსს ეჭიდებოდაო
წყარიში3
წყარიში მელე გეედეე დო წყარიშ მოლე გეგოსქიდჷნია."წყალგაღმა შეედავე და გამოღმა შეგრჩებაო."გაღმა გაედავე გამოღმა დაგრჩებაო.
წყარს1
წყარს გეძუდას ქოღირუნია."წყალს მიჰქონდეს (იდოს) ღირსი არისო."
წყარს2
წყარს გიშელ დო დაჩხირს ქიმშანთხუა."წყალს გადაურჩა (გამოვიდა) და ცეცხლში ჩავარდაო."ვაის გავეყარე უის შევეყარე.
წყარს3
წყარს გაუთამამა ჸა ვაუღუ ხე მეთხე."წყალს ნუ გაუთამამდები. ტოტი არა აქვს ხელი რომ მოჰკიდო."წყალში მოსიარულეს ცალი ფეხი სამარეში უდგასო.
წყარსინდის
წყარსინდის ქუა ქაჸათია, ქუმოხვადჷ-და ჯგირია დო ვარდა ქუა ქუას მიაძინუნია."წყლის ჩიტს (იხვს) ქვა ესროლეთ, თუ მოხვდა კარგი და თუ არა ქვა ქვას მიემატებაო."
წყირს1
წყირს აქლემს გვიოხაფუანსია."რწყილს აქლემს მოაგებინებსო."რწყილს დააწვენს და აქლემს აშობინებს.
წყირს2
წყირს კუჩხის ვეგედგჷნსია.რწყილს ფეხს არ ადგამს.
წყირს3
წყირს ტყაბარანსია."რწყილს ატყავებსო."რწყილს ტყავს გახდის რუმბად იხმარს.
ჭაბუს
ჭაბუს ჭაბუ გიოჭაბესია."წებოს წებო დააწებესო."
ჭაკიში
ჭაკიში კვარტი კვიცის ვაწყუნენია."ჭაკის წიხლი კვიცს არ ეტკინებაო."ძროხის ფეხი ხბოს არ მოკლავსო.
ჭვალა
ჭვალა ვაუღუნი ის სამგარიო ვაუტიბუნია."წველა ვისაც არა აქვს სალოცავი არ წყალობსო (არ უთბებაო)."
ჭვილი
ჭვილი დო უჭუ ვეიშგაგორენია (ვეჩინენქია)."შემწვარსა და შეუმწვარს ვერ გამოარჩევო."
ჭვილს
ჭვილს დუღა ქიგიობუა.დამწვარს მდუღარე დაასხაო.
ჭვიმაშა
ჭვიმაშა ხე ვაგაფორენია."წვიმას ხელს ვერ მიაფარებო."
ჭვიტე
ჭვიტე კჷლარჩქჷნი ეფერი ვეეჩიავა."ჭუჭრუტანა რომ ჩანს ისეთი არა თქვაო."
ჭიაქ
ჭიაქ გვერს ქალაზიმუა დო გოხორცქუა."ჭია გველს დაეტოლა და გასკდაო."ჭიაქ – გიბზინდუქ დო გვერი იპიქია გიზინდჷ დო გოხორცქუა."ჭიამ – გავიწელები და გველი გავხდებიო გაიწელა და გასკდაო."ჭიაქ იზინდჷ იზინდჷ დო შქას გოხორცქუა."ჭია გაიწელა გაიწელა და შუაზე გაწყდაო."ჭიაყელა გველს წაეზმანა გაიწია და გაწყდაო.
ჭითა
ჭითა კვერცხი ხოლო ვარექია."წითელი კვერცხი ხომ არა ხარო."წითელი კოჭი ხომ არა ხარ?
ჭილაიაშ
ჭილაიაშ ხოჯი ეკოხონს ხონუნსია."ჭილაიას ხარი აღმართში ხნავსო."
ჭინჭა
ჭინჭა ირო წიწილა ნოჸოფუენია. "ჭინჭრაქა თურმე ყოველთვის წიწილა იქნებაო."
ჭინჭას
ჭინჭას მუში ნაწკინტილა უკვენდუა."ჭინჭრაქას თავისი მოსკინტლული უკვირდაო."ჭინკას მუში წკინტილი დიდო აძირედუა."ჭინჭრაქას თავისი სკინტლი დიდად ეჩვენებოდაო."
ჭინჭაქ1
ჭინჭაქ თქუუა: ასა-გასა მომიკითხი დო ქვაბი (ჩქიმი ოხაშალი კარდილა) თეში მუკომიბუნევა.ჭინჭრაქამ თქვაო: ტანი გამისინჯეთ და ჩემი მოსახარში კარდალი ისე დაჰკიდეთო. (285I)
ჭინჭაქ2
ჭინჭაქ ღორღონჯიშ კვერცხი ქოძირუა დო – თეს ფსქუნქია დო გოხორცქუა."ჭინჭრაქამ ბატის კვერცხი ნახა და – ეს უნდა დავდოო და გასკდაო."ხარის ზმანებაში ბაყაყი გახეთქილაო.
ჭირი1
ჭირი დო ლხინი ართო ცხოვრენა."ჭირი და ლხინი ერთად ცხოვრობენ."ჭირი ლხინის მოზიარეაო.
ჭირი2
ჭირი უმართოსია."ჭირი უსამართლოსო."
ჭირიშ
ჭირიშ შუმილქ დო ღვინიშ შუმილქ ართიან გაკოჸვილეს."ჭირით დამთვრალმა და ღვინით დამთვრალმა ერთმანეთი დახოცეს."
ჭირს
ჭირს გარზება ოკონია.ჭირს გაძლება უნდაო.
ჭიფე
ჭიფე შარას კუჩხით იდი ფართო შარას – ურემით."ვიწრო გზაზე ფეხით იარე ფართო გზაზე – ურმით."
ჭიქე1
ჭიქე ვორდინი – დიდჷშა მოშქურუდუ დიდო გინიფრთინი – ჭიჭეშავა."პატარა ვიყავი – დიდისა მეშინოდა დიდი გავხდი – პატარისაო."პატარა ვიყავ – დიდისა მეშინოდაო დიდი გავხდი და პატარასი მეშინიაო.
ჭიქე2
ჭიქე თქვი დო ბრელი გეგონე. "ცოტა ილაპარაკე და ბევრი მოისმინე."
ჭიჭე
ჭიჭე ძღვენი სო მეურქია დო დიდიში ეშაღალუშავა."პატარა ძღვენო სად მიდიხარო და დიდის ამოსაღებადო."პაწა ძღვენო სად მიხვალო? – საიდანაც დიდს მოველიო.
ჭიჭექ
ჭიჭექ ვერდუდა დიდიქ სოურე (სოვრე) მორთასია."პატარა თუ არ გაიზარდა დიდი საიდან მოვიდესო."ჭიჭექ ვედებადასჷნი დიდი სოდე იჸინია."პატარა რომ არ დაიბადოს დიდი საიდან იქნებაო."თუ პატარა არ გაიზარდა დიდი საიდან იქნებაო.
ჭკადუს
ჭკადუს ხამუ ვეგლაბუდუა."მჭედელს დანა არ ეკიდაო." ჭკადუს არგუნი ვაუღუდუ მეწუღეს – ჩაფლავა."მჭედელს ნაჯახი არ ჰქონდა მეწუღეს – ქალამანიო."ხუროს ჸუდეშა კარი ვეგლუბუდუა."ხუროს (თავის) სახლში კარი არ ეკიდაო."მჭედელს დანა არა ჰქონდა ხარაზს – ჩუსტებიო.
ჭკვერ1
ჭკვერ კოს ტაროზის ხოლო ნაბადი ეკაფინჷნია."ჭკვიან კაცს დარშიაც ნაბადი მოგდებული (თან) აქვსო."ჭკვერი კოჩიში ნარაგადჷ რენია: შარაშა გინილე ნაბადი კუჩხით ოსარგალევა. "ჭკვიანი კაცის ნათქვამი არისო: გზას რომ დაადგე ნაბადი ფეხით ათრიეო."დარში ნაბადს ნუ დააგდებ ავდარში – ქალამანსაო.
ჭკვერ2
ჭკვერ ოსურქ ქოთ ქოქიმინჷ ვართ მითინს ორჩქინჷ, ხანგაქ ვართ ქიმინჷ დო ქიანას ქიშჲოტყვინუ."ჭკვიანმა ქალმა კიდეც გააკეთა არც არავის გააგებინა, უჭკუომ არც გააკეთა და ქვეყანას კი შეატყობინა."კარგმა ქალმა არცა ქნა და არც თქვაო.
ჭკვერი1
ჭკვერი კოჩი ბრელს ითმინენსია."ჭკვიანი კაცი ბევრს ითმენსო."დიდი მოთმენა დიდმა მცოდნემ იცისო.
ჭკვერი2
ჭკვერი კოჩიში ნარაგადჷ პინტიშა (პლატოკიშა) მიოკირალი რენია."პკვიანი კაცის ნათქვამი ჩვარში (ცხვირსახოცში) გასახვევი არისო."
ჭკვერი3
ჭკვერი ღვინს შუნდასჷნი ყურუქ ჸას უჯინასია."ჭკვიანი ღვინოს (რომ) სვამდეს უჭკუოგ (ვაზის) ტოტს უყუროსო."
ჭკვერი4
ჭკვერი ჩიტიქ ჟირხოლო კუჩხით მიაბუ ძუასია."ჭკვიანი ჩიტი ორივე ფეხით გაება მახეშიო (ძუაშიო)."ჭკვერი ჩიტი ჟირხოლო კუჩხით მიკიბუნუნია."ჭკვიანი ჩიტი ორივე ფეხით ჩამოეკიდებაო ("დაებმებაო")."ჭკვიანი ჩიტი ორივე ფეხით გაებმებაო.
ჭკიდი
ჭკიდი ართიშა გორტიხუნი უკული ართიანს ვემკაჭაბუ."მჭადი რაკი ერთხელ გატყდება აღარ გამთელდება (ერთმანეთს არ მიეწებება)."გატეხილი მჭადი აღარ გამთელდებაო.
ჭკიჭკიტიაში
ჭკიჭკიტიაში ღონე ვირიში ჭკუა დო ჯოღორიში ჸოროფა მერჩამუდასია."ჭიანჭველას ღონე ვირის ჭკუა და ძაღლის სიყვარული მოგ ცემოდესო."
ჭკოლა
ჭკოლა ოსური დო ჭკოლა ჯოღორი ოჯახიშ მაძრახებელი რენია."გაძვალტყავებული ქალი და ძაღლი ოჯახის მაძრახებელი არისო."
ჭკომუას
ჭკომუას ოჸვილარ კოცჷთი ქაცალენანია."ჭამას მოსაკლავ კაცსაც აცლიანო."ჭამის დროს ძაღლიც არ გაილახებაო.
ჭკუა
ჭკუა ბრელ კოჩის მუჭო მიხვარასჷნი ვაუჩქჷნია."ჭკუა ბევრმა კაცმა როგორ მოიხმაროს არ იცისო."ჭკუა ბევრს აქვს მაგრამ მოხმარება ცოტამ იცისო.
ჭკუას
ჭკუას არიგენდესჷნი ის ვემუჭიშუაფუნია."ჭკუას რომ არიგებდნენ იმას ვერ მიუსწრიაო."ჭკუას რომ არიგებდნენ არ დასწრებიაო.
ჭოროფას
ჭოროფას გუღია გოლოფას – გახვევა."წვიმიან ამინდში მცენარეს მიწა გამოუთხელე გვალვის დროს – შემოახვიეო."
ჭოფილი
ჭოფილი კურდგელი მა ქოპუნდასია დო მირულენი – სია."დაჭერილი კურდღელი მე მყავდეს გაქცეული – შენო."
ჭუბურქ
ჭუბურქ მუში ქაცუ ქოძირუანი დიდუ სო მიშნოფხექია თქუა."წაბლმა თავისი თავი რომ დაინახა დიდუ სად ვიჯექი თურმეო თქვაო."ჭუბურქ ბუზუშე (ქუქუს) გიშელუა დო – ფუ სო (მუს) მიშნოფხვექია?"ჭუბურქ ქუცის გაიშალუა დო თქუა: ფუჰ თეს მიშუოხედიაო."წაბლი ქაცვიდან გამოვარდა და თქვაო: ფუი ამაში ვიჯექიო."ნუთუ ასეთ ცუდ ბუდეში ვიყავ ასეთი კარგიო – უთქვამს წაბლს.
ჭუკეფი
ჭუკეფი ირო წისქვილც რენა მარა სქჷბიშ კაკუაქ ვადაგურესჷ."თაგვები ყოველთვის წისქვილში არიან მაგრამ წისქვილის ქვის გამოკვეთა ვერ ისწავლეს."თაგვი სულ წისქვილშია მაგრამ ქვის მოკოდვა არ იცისო.
ჭუკი1
ჭუკი წისქვილს (ხულას მაღაზას ბაღუს) შქირენით ვაღურუნია.თაგვი ბუჯერში შიმშილით არ მოკვდებაო.
ჭუკი2
ჭუკი ხვამურას ვენტირედუა დო კუდელშა კოტუენს მიკმიკირანდუა."თაგვი ხვიმირაში ვერ ეტყოდაო და კუდზე ქოთნებს იბამდაო." ჭუკი ხვიმრას ვენტირედუა დო ტუტლა (ჭურა) ქეკიბუნუა."თაგვი ხვიმირაში ვერ ეტეოდათ და ჭურა (აყირო) მოიკიდაო."თაგვი ხვრელში თვითონ ვერ ეტეოდა და გოგრის ჩატანა მოინდომაო.
ჭუკის
ჭუკის ღურა აფუდუა კატუში ლაჸაფი."თაგვისთვის სიკვდილი იყოო კატის თამაში."ჭუკის ღურა აფუდუა დო კატუს – ლაჸაფი."თაგვისთვის სიკვდილი იყოო და კატისთვის – თამაში."კატა თავს ირთობდა და თაგვი კვდებოდაო.
ჭუკიქ
ჭუკიქ ნთხორჷ ნთხორჷ დო კატუ გეითონთხორუა.თაგვმა თხარა თხარა და კატა გამოთხარაო.
ჭუმენერ
ჭუმენერ ქოთომიშა ამდღარ კვერცხი მისხუნუნია.დღევანდელი კვერცხი მირჩევნია ხვალინდელ ქათამსო.
ჭურა
ჭურა ირო წყარს ვეეღანსია.კოკა მუდამ წყალს არ მოიტანსო.
ჭუჭელეს
ჭუჭელეს ჭუჭელე ელაფალუნს დო კაკილარს – კაკილარია."ჭინჭრის ძირზე ჭინჭარი აღმოცენდება და ეკლის ძირზე – ეკალი."ჭინჭრის ძირზე ჭინჭარი ამოვაო.
ჭყალაქ1
ჭყალაქ თქუა: მართალი შარა მოძირი ვარა სი დჷგართუქია.წყევლამ თქვა: სწორი გზა მიჩვენე თორემ უკანვე დაგიბრუნდებიო.
ჭყალაქ2
ჭყალაქ თქუა: სქანით ვარჩქინუდასია დო შხვაშა ვადაჲჯერებუდასია." წყევლამ თქვაო: შენით არ გცოდნოდესო და სხვისა არ დაგეჯერებინოსო."
ჭყონქ1
ჭყონქ თქუა: ოში წანას ცხვენს ქგჷმვოძუდია დო დახე დოფხუმაფექია."მუხამ თქვა: ასი წელი სხვენზე ვიყავ დადებული და კინაღამ გავხმარვარო."
ჭყორქ2
ჭყორქ ართიშა გილადოხოდუა ჯაში ნოჸელას (ჸას) დო თიქ ხოლო გეგლუტორხუა. ერთხელ შეჯდა მწყერი ხეზე და მაშინაც ტოტი მოუტყდაო.
ჭყორცალო
ჭყორცალო გუტუ შურია."მწყერივით განუტევა სულიო."
ხათეცის
ხათეცის მუში წესიქ მიაჸუნუა."პატარძალს თავისი წესი თან მიჰყვებაო."მელა სადაც წავა კუდიც იქ გაჰყვებაო.
ხალა
ხალა ქეშეგილებუდა რდუალთ შეგილებუდას."შობა (დაბადება) თუ შეგიძლია გაზრდაც უნდა შესძლოო."
ხალხიქ
ხალხიქ მითი ოგვანუუნი ბოლოს არძა ონგარუუა."ხალმა ვინც გაასუქა ბოლოს ყველა აატირაო."
ხამი
ხამი კოჩი წყუშათ ვემიაგუნია."ხამი კაცი ჭასაც ვერ მიაგნებსო."
ხამის
ხამის მიკაცუნუანცჷნი თექი არგუნც მუკონწყჷნცია."დანას სადაც მიარჭობს იქ ნაჯახს ჩამოხსნისო."ეგ ისეთია სადაც ნემსს შესდებს სახნისს გამოიღებსო.
ხამუ
ხამუ პიც ვაუნჯანსია.დანა პირს არ უხსნის.
ხანგა
ხანგა ჯოღორც ჸვალამ ქობალიში მენდი უღუნია.""გიჟ ძაღლს ყველიანი პურის იმედი აქვსო."
ხანგას
ხანგას მიაჸუნი ჭკვერც დააჸუნია.გიჟს აჰყე და ჭკვიანს დაჰყეო.
ხანდახან1
ხანდახან (კარკალეშა) ოსურს ხოლო ქუდუჯერე ოკონია."ხანდახან ქალსაც უნდა დაუჯერო."
ხანდახან2
ხანდახან (კარკალეშა) წყარი ხოლო ისვანჯუნია."ხანდახან წყალიც ისვენებსო."ერთი პირი ძილი წყალსაც მოუვაო.
ხანდახან3
ხანდახან ჭკუას ბაღანას ხოლო ქელაკითხანანია."ხანდახან ჭკუას ბავშვს დაეკითხებიან."
ხანი
ხანი გულირი ძღაბი ქულაჯგურა რენია."ხანგადასული გოგო კოჭლის მსგავსიაო."
ხანჭკოლაშე
ხანჭკოლაშე ხოლო გიშურსია მუთუნი."ხანჭკოლიდანაც გამოვა რამეო."
ხარაზი
ხარაზი ხაბაზობას დიჭყანცჷნი თიწკჷმა დინჷნია."ხარაზი ხაბაზობას რომ დაიწყებს. მაშინ დაიღუპებაო."
ხარბი
ხარბი კოც მუთუნი ვარძღანცია."ხარბ კაცს არაფერი გააძღობსო."ხარბი კოჩიში თოლი ვერძღუნია."ხარბი კაცის თვალი არ გაძღებაო."ხარბის თვალს შავი მიწის მეტი ვერა გააძღობს-რაო.
ხარგელი
ხარგელი დო ტკიბირამი ართო მეკუსანდესია."დატვირთული და საცრიანი ერთად მიკრუსუნებდნენო."გობის და საცრის მზიდავი ორივე ერთნაირად კვნესოდაო.
ხართას
ხართას ვეუმონკუენი ეში მუ ინოძუნი მუ გიჩქუნია."ხალთა თუ არ ასწიე შიგ რა ძევს რას გაიგებო."
ხატის
ხატის ქიმიარჩქვანესია (ქიმიეთამამესია) დო ფიციში ჸოთამა ქუდუჭყესია."ხატს შეეჩვივნენ და ნაფოტის სროლა დაუწყესო."გლეხი ხატს შეეჩვია და ნაფოტის სროლა დაუწყოო.
ხატიქ
ხატიქ თქუა: დიდი კოჩიწკუმა ქაწმაფორითია დო ღარიბწკუმა გომწყითია."ხატმა თქვა: მდიდარ კაცთან ჩამომეფარეთ და ღარიბთან – გამხსენითო."
ხატიში
ხატიში ღვინი ჯგირი ოშუმალი რენია მოსანელებელო – გლახავა. "ხატის ღვინო კარგი დასალევია მოსანელებლად კი – ცუდიო."ხატიში ფარა გიმუანი ოჭკომალი რენია მარა კოლო მანელებერი რენია. "ხატის ფული ტკბილი საჭმელი არისო მაგრამ მწარე მოსანელებელიაო."
ხაჯიქ
ხაჯიქ თქუა: თირით დუმორძღია დო ხაჯით დუგორძღანქია. "ცერცვმა თქვაო: თოვლით გამაძღეთ და ცერცვით გაგაძღობო."ქერმა თქვა: ლაფში ჩამფალ ხვავში ჩაგფლავო.
ხე1
ხე დო კუჩხიქ ეკმაკირუა."ხელ-ფეხი შემეკრაო."
ხე2
ხე დო ხე შქას ქეშმოდინუა."ხელსა და ხელს შუა გამიქრაო."
ხე3
ხე დო ხეში გილაჸონაფილი რენია. "ხელი-ხელ ნატარები არისო."
ხე4
ხე რგილი მიღუ მარა გური – ტიბუა."ხელი გრილი მაქვს მაგრამ გული – თბილიო."
ხე5
ხე ხეს ბონჷნსია დო ჟირხოლო პიჯისია.ხელი ხელს ჰბანს ორივე – პირსაო.
ხეთური
ხეთური გორდი ხორგასჷ დო ხორგული გორდი ჭალადიდცჷ."ხეთური ბაყაყი ხორბაში და ხორგული ბაყაყი ჭალადიდში."
ხელმწიფექ
ხელმწიფექ თქუ: ყურდგელს ხოჯი დო ურემით პჭოფუნქია."ხელმწიფემ თქვა: კურდღელს ხარ-ურმით დავიჭერო."მოცლილი კაცი კურდღელს ურმითა სდევსო.
ხემოჭკადილი
ხემოჭკადილი რენია."ხელმოჭედილი არისო."
ხეღულა
ხეღულა რენია."ხელმრუდე არისო."
ხეშე1
ხეშე ნახაფულს ვეჲწაჸოთინებაფუანქია."ხელიდან ნაფოტს ვერ გააგდებინებო."ფეტვი არ გაჰვარდება ხელიდან.
ხეშიw
ხეში კითეფსჷთი ქიმიოხე უნჩაშ-უკულაშია."ხელის თითებსაც ემჩნევა უფროსოს-უმცროსობაო."უმცროს-უფროსობა ღვთის გაჩენილიაო.
ხეშქაგურშა
ხეშქაგურშა ქეშამიდოხოდუა."(შუა) ხელის გულში ჩამიჯდაო."
ხვალახე
ხვალახე კოჩი ცოდა რენია."მარტოხელა კაცი ცოდვა არისო."მარტოხელა კაცი ჭამაშიაც ბრალიაო.
ხვალე
ხვალე მუშ დუდიშ მენდული ტერი ორდასია."მარტო თავის თავის მოიმედე მტერი იყოსო."
ხვამა
ხვამა ხვამარდით გილურცია."ლოცვა ხომალდით დადისო."
ხვამაში
ხვამაში კეთებული დო ჭყალაში ჭყვადილი კოჩი დიო მითინს ვაუძირუნია."ლოცვით აშენებული (გაკეთებული) და წყევლით დაქცეული კაცი ჯერ არავის უნახავსო."
ხვარა
ხვარა ქოპუას ვარა ჭანდი ბაღდათიშე (ელახშე) ქუმურცია."ქაჩალი ვიყო თორემ ბუზი ბაღდადიდან მოვაო."თავზე მუნი მჭირდეს თორემ მწერი ბაღდადიდგან მონახავსო.
ხვარას1
ხვარას ირკოჩი ხვარა უჩქუდუა."ქაჩალს ყველა ქაჩალი ეგონაო."
ხვარას2
ხვარას "ხვარა" ვაუწია-და (ვადუძახი-და) აშო გიწორუანსია (ქჷდოგიძახჷნია)."ქაჩალს ქაჩალი თუ არ უთხარი (დაუძახე) აქეთ დაგასწრებსო (დაგიძახებსო)."
ხვარაწკჷმა
ხვარაწკჷმა "ტუტლა" ვერაგადენია."ქაჩალთან კვახს ვერ ახსენებო."
ხვილირი
ხვილირი წყარს შური ანთხუუ."დაგუბებულ წყალს სუნი მიეცემაო."
ხვიმრას
ხვიმრას ხომ ვემთოხექია."ხვიმირაში ხომ არ ზიხარო."
ხოლ
ხოლოში პაპას შენდობა მაუდუნია.შინაურ მღვდელს შენდობა არა აქვსო.
ხოლოში
ხოლოში ჸვანა საზარალო რენია."ახლოს ყანა საზარალო არისო."
ხომლა1
ხომლა ტარანშა ვაღირუნია."ხმელ ტარანად არ ღირსო."
ხომლა2
ხომლა ჸას ქიგლადოხოდჷქჷნი გეგლატჷრხ."ხმელ ტოტზე (რომ) ჩამოჯდები ჩამოტყდებაო."
ხომლა3
ხომლა ჯა ორდასჷნი ვარდო გაფალაფუანს."ხმელი ხე რომ იყოს ვარდად ააყვავებს."
ხონჩას
ხონჩას ხორცი მუჟამს გეძუნი ხე თიწკჷმა ოკო გეუჭირინუენია."როცა ხონჩაზე ხორცი დევს ხელიც მაშინ უნდა წაატანოო."ცარიელ ჯამში ხელს არავინ ჩაყოფსო.
ხორა
ხორა წუხენდუ: – ორცხონჯქ გეეძვირუა."ქაჩალი წუხდა: – სავარცხელი გაძვირდაო."ქაჩალი სავარცხლის გაძვირებას ჩიოდაო.
ხორაქ1
ხორაქ დიო შურო ვერცხონ უკულ გვალო გილეტყაბარუა."ქაჩალმა ჯერ სულ არ დაივარცხნა შემდეგ მთლად ჩამოიტყავაო."ქაჩალმა თავი ჯერ არ მოიფხანა მერე სულ მოიტყავაო.
ხორაქ2
ხორაქ ხორას ხორა დუძახუა.ქაჩალმა სხვას დაუძახა: ჰაი შე ქაჩალოო!
ხორგალქ
ხორგალქ უწუა სუმარს: მუჟამს მუშელ მიღუდუნ თიმწკჷმა მუშენ ვამორთია."ხორგელმა უთხრა სტუმარს: მამალი რომ მქონდა (სადილად) რატომ მაშინ არ მოხვედიო."
ხორგას
ხორგას კოჩი გოლახეს დო ხეთას გურქ მურთუა."ხორგაში კაცი გალახეს და ხეთაში გული მოუვიდაო."ერთი კაცი გორში გალახეს და ცხინვალში გული მოუვიდაო.
ხორგულ
ხორგულ კოჩქ პირველ ბაღანა ოსურს დანათაფუა – მეტის მიჸორდას იჸინია."ხორგელმა კაცმა პირველი ბავშვი ქალს მოანათვლინა – მეტად მეყვარებაო!"
ხორცი
ხორცი ძვალამო გჷმიჩამუნია."ხორცი ძვლიანად იყიდებაო."
ხორციქ
ხორციქ ხორც ჭკომ დო ხორხოტაქ ვაყინტუა."ხორცმა ხორცი ჭამა და ხახამ არ გადაყლაპაო."ძმამ ძმის ხორცი ლოღნა და ყიამ არ გადაიტანაო.
ხორხოტა
ხორხოტა ინწრო დო ქვარა ფართო რენია."ყელი ვიწრო და მუცელი ფართო არისო."
ხოც
ხოც მუზმა შეულებუნი თიზმას აწუკუნანცია."ხარს რამდენიც შეუძლია იმდენს გასწევსო."
ხოხუქ
ხოხუქ (უხსენებელქ) ტყები გეგმითირუა მარა გურქ თეშ ქჷდოსქიდუა."უხსენებელმა ტყავი გამოიცვალაო მაგრამ გული ისევ ისეთი დარჩაო."გველმა კანი გაიძრო მაგრამ გული გველისა შერჩაო.
ხოჯი
ხოჯი უღუსუ ათადიარსჷნი გემაჸვენჯიში ბრალი რენია."უღელქვეშ ხარი რომ ბალახობს მიმყოლის (პატრონის) ბრალიაო."
ხოჯის
ხოჯის ოდიარე ვაჸვილუნცია."ხარს ბალახი არ მოკლავსო."მოკლას ხარი თივამო!
ხოჯქ
ხოჯქ სოც ელუკირტუა დო ოთიფურეს ქიმშარაგუა."ხარმა ხარს მხარი გაჰკრა ("წაუკირკიტა") და სათივეში შეაგდოო." ხარმა ხარს ურქინა და საძოვარზე მიაგდოო.
ხუთი
ხუთი ნარაგადუ დო ართი ნაძირეფია."ხუთი ნათქვამი და ერთი ნანახიო."
ხული
ხული სვართილი ხული წვართილი – არძა სული რენია. "მხალი დაჭრილი (სიგრძეზე) მხალი მოშუშულ-გაწურული – ყველა მხალი არისო."
ხუმრობა
ხუმრობა (ციგანობა) ხუმრობა რენია მარა ოსურპატონწკჷმა დონჯირა ხუმრობას (ციგანობას) გაგუნია."ხუმრობა ხუმრობაა მაგრამ ქალბატონთან დაწოლა ხუმრობას არა ჰგავსო."
ჯა1
ჯა ეკირთუნ ჭკიჭკიტია ქუცენსია."ხე რომ წაიქცევა ჭიანჭველა დაესევაო!"ჯა აკაშა ეკირთუნი თიშა ირფელი მითურსია უკული.ხე ერთხელ რომ წაიქცევა მერე ყველაფერი შევაო (დაბუდდეგაო)."ხე რომ წაიქცევა ცელიანი და უცულო ყველა ზედ შეადგებაო.
ჯა2
ჯა ფურცელით ხარენს კოჩი – ჩილი დო სქუათი."ხე ფოთლებით ხარობს კაცი – ცოლ-შვილითო."
ჯა3
ჯა ჯას მუნაპონუნია დო კოჩი – კოჩის."ხე ხეს ეყრდნობა კაცი -- კაცსო." კაცი – კაცითაო ღობე – ქაცვითაო.
ჯაბუას
ჯაბუას გირინიშ ბედი ვოუღუდუა."ჯაბუას ვირის ბედი არა ჰქონდაო."
ჯაკელა
ჯაკელა გინს ხანდუა დო მოზვერა ალაკუსანდუა."ფური ხბოს ბადებდა და მოზვერი გვერდით კრუსუნებდაო (კრუსუნით თანაუგრძნობდაო)."ჯაკელი გინც სანდუა დო მოზვერი მუნდი ალუხორცქჷდუა."ფური ხბოს აჩენდაო და მოზვერს უკანალი ეხეოდაო."
ჯას
ჯას ირო "მოხუმი" "მოხუმი" ქუწიდა მოხუმუნია."ხეს ყოველთვის: "გახმი" "გახმი“ თუ უთხარი გახმებაო."ყოველდღე რომ ხეს შემახო – გახმიო გახმებაო.
ჯაქ
ჯაქ თქუა: ჩქიმი ჯიმა ვახოლუდუკოვა რკინას ჩქიმდა მუთა აღოლედუა."ხემ თქვაო: ჩემი ძმა რომ არ ახლდეს რკინა ვერაფერს მიზამდაო."ხემ თქვა: ცული ვერას დამაკლებდა შიგ ჩემი გვარისა არ ეჩაროსო.
ჯაშა
ჯაშა მიდგა ეშურსჷნ თინა გითანთხუნია."ხეზე ვინც ავა ის ჩამოვარდებაო."ვინც გაიქცა ის წაიქცაო.
ჯგირ1
ჯგირ დო გლახას არძას მუშ დღა მელუნია."კარგს და ცუდს ყველას თავისი დღე მოელისო."
ჯგირ2
ჯგირ გჷჷმორჩხილ პის ჯგირი ოჭკომალი ოკონია."კარგ გამორეცხილ პირს კარგი საჭმელი უნდაო."
ჯგირ3
ჯგირ ოჭკომალქ გესქიდასჷნ თის უჯგუ ურძღაფელაქ ქვარას გოხორცქასია."კარგი საჭმელი რომ დარჩეს იმას სჯობია უძღომელა მუცელზე გასკდესო."
ჯგირ4
ჯგირ ყაზახის ოსური ვეგებოზებუნია."კარგ კაცს ცოლი არ გაუბოზდებაო."
ჯგირ5
ჯგირ სუმარც უბადო მენძელი გილასქიდუნია."კარგ სტუმარს ავი მასპინძელი გამორჩებაო."სტუმრის საბაბით მასპინძელი გამოძღაო.
ჯგირი1
ჯგირი გურით ვითოჟირი ჯიმაქ ართო ჩიტი ირთუა."კარგი გულით თორმეტმა ძმამ ერთი ჩიტი გაიყოო."ერთი თხილის გული ცხრა ძმამ გაიყოო.
ჯგირი10
ჯგირი მაშიბელც ჯგირი შემანახებელი ოკონია (უჯგუნია)."კარგ მშოვნელს კარგი შემნახველი უნდაო (სჯობსო)."კარგ მშოვნელს კაი შემნახველმა აჯობაო.
ჯგირი11
ჯგირი მეზობელი გაჭირებას ადვილო გჷმორჩქინდუნია."კარგი მეზობელი გაჭირებისას ადვილად გამოჩნდებაო."კარგი მეზობელი მზეზე კარგი დასანახავია გაჭირვებაშიო.
ჯგირი12
ჯგირი მეზობელი თოლიში სინათლე რენია."კარგი მეზობელი თვალის სინათლე არისო."მეზობელო კარისაო სინათლე ხარ თვალისაო.
ჯგირი13
ჯგირი მეზობელი ჯიმაშე უჯგუშიე დო გლახა მეზობელი ტერიშე უარესი რენია."კარგი მეზობელი ძმაზე უკეთესია და გლახა მეზობელი მტერზე უარესი არისო."
ჯგირი14
ჯგირი მეჩამუს (მიმაჩამალს) ჯგირი ელმაჩამუ (ელმაჩამალი) უჯგუნია."კარგ მიმცემს (ფულის ნივთის) კარგი მრჩეველი სჯობიაო."
ჯგირი15
ჯგირი მეძობელი თინა რე ნამუთ ადრე გუგოკურცხინუანსია."კარგი მეზობელი ის არის რომელიც ადრე გაგაღვიძებსო."
ჯგირი16
ჯგირი მის ოკონი ფურით ოკო მიინჭირას."ვისაც კარგი უნდა ცუდიც უნდა მოითმინოს."
ჯგირი17
ჯგირი მორაგადეს ჯგირი მარჩქილე ოკონია."კარგ მთქმელს კარგი (მსმენელი) გამგონი უნდაო."ჯგირიში მათქუალარს ჯგირი გიწმაღალარი ოკონია."კარგის მთქმელს კარგი გამგონი ("გამომრთმევი") უნდაო."კარგ მთქმელს კარგი გამგონე უნდაო.
ჯგირი18
ჯგირი ოსური აკოსერუას მიახიოლანს ჯგირი ცხენი – გოთანასია."კარგი ცოლი დაღამებას შეჰხარის კარგი ცხენი – გათენებასო."
ჯგირი19
ჯგირი ოსური ეკოცჷმილ ოჯახის აშენენსია დო გლახა – აშენებულს გეკარღვანსია."კარგი ქალი დარღვეულ ოჯახს ააშენებსო და ცუდი – აშენებულს დაარღვევსო."ჯგირი ოსური ჯას გითორენ თის ქჷდახორუანს გლახა – დოხორელს ეჭყვიდუნსია."კარგი ცოლი ხის ქვეშ რომ დგას იმას დაასახლებს გლახა – დასახლებულს დააქცევსო."ქალი აშენებულ ოჯახს დააქცევს და დაქცეულს ააშენებსო.
ჯგირი2
ჯგირი გურით ტუტამი ჭკიდი იჭკომენია."კარგი გულით ნაცრიანი მჭადიც იჭმევაო."
ჯგირი20
ჯგირი ოსურიში ბზითი ვაგორავა თითონ ოქრო რენია."კარგი ქალის მზითევს ნუ კითხულობ (ეძებ) თვითონ ოქრო არისო."
ჯგირი21
ჯგირი ოსურიში მენდულს შარას ორზოლი ვაკონია."კარგი ცოლის მოიმედეს გზაში საგზალი არ უნდაო."კარგი ქალის ქმარს საგზალი არ ეჭირვებაო.
ჯგირი22
ჯგირი რე დო ფური რე ჩქიმი მოხუჯური რე."კარგია თუ ავია ჩემი გუნებისაა (ჩემთვის კარგია)."
ჯგირი23
ჯგირი რე ჩხოუ პირდაპირ სელეგინს იჭვალუდასჷნ."კარგია ძროხა პირდაპირ სულუგუნს იწველიდესო."
ჯგირი24
ჯგირი სქუა ბაბუს უკეთენდუ საკურთხის გლახაქ მუმასით ვოუკეთუა."კარგი შვილი პაპას უკეთებდა საკურთხს უხეირომ მამასაც ვერ გაუკეთაო."
ჯგირი25
ჯგირი სქუაშ მენდულს საკურთხი ვაკონია."კარგი შვილის პატრონს საკურთხი არ სჭირდებაო."
ჯგირი26
ჯგირი ტერი ხოლო ჯგირი რენია."კარგი მტერიც კარგიაო."
ჯგირი27
ჯგირი ქიმინი დო ქუას (ჯიკის) ქიგედვია."კარგი გააკეთე და ქვაზე (ჯირკზე) დადეო."კარგი ქენი – ქვას დადევი გაიარე – წინ დაგხვდებაო.
ჯგირი28
ჯგირი ქომოლკოჩი სოფელიში იმენდი რენია."კარგი კაცი სოფლის იმედი არისო."კარგი ვაჟკაცი და კარგი ძაღლი სოფლის იმედიაო.
ჯგირი29
ჯგირი ცხენი მართახის ვემიგანსია.კარგი ცხენი მათრახს არ დაიკრავსო.
ჯგირი3
ჯგირი გურით ხოჯი ირემი ჭვალესია დო გლახა (უბადო) გურით ფუჯი ირემქ (თხაქ) ვეჭვალუა."კარგი გულით ხარირემი მოწველესო და ცუდი გულით ფურირემიც ვერ მოიწველაო." ჯგირ ნინათ ირემ გეჭვალესია დო გლახა წინათ ჩხოუქ ხოლო ვეჭვალუა."კარგი ენით ირემი მოწველესო და ცუდი ენით ძროხაც ვერ მოიწველაო."ტკბილი სიტყვითა მთას ირემი მოიწველაო.
ჯგირი30
ჯგირი ხოჯქ გლახა ხოჯი ასაღუა."კარგმა ხარმა გლახა ხარი გაასაღაო."
ჯგირი31
ჯგირი ჯოღორი ირო ვალალუნს."კარგი ძაღლი ყოველთვის არ ყეფსო."
ჯგირი32
ჯგირი ჯოღორი ოზეში მასქვამებელო ხვალე ჯგირი რენია."კარგი ძაღლი მარტო ეზოს დამამშვნებლადაც კარგიაო."
ჯგირი4
ჯგირი იჩიი ვარა უბადო აკაწუნს იჸინია."კარგი თქვი თორემ ცუდი ერთ წუთს იქნებაო."
ჯგირი5
ჯგირი კოჩანა სოთინ ვეფულუნია.კარგი კაცობა არსად დაიმალებაო.
ჯგირი6
ჯგირი კოჩი ქუას ხოლო ქიგიხორუნია."კარგი კაცი ქვაზეც დასახლდებაო."ჯგირი კოჩი ჯაში ჯინს ხოლო დოდირთჷნია."კარგი კაცი ხის ძირასაც დადგებაო (იცხოვრებსო)."
ჯგირი7
ჯგირი კოჩის მტერი ხოლო პატის ცენსია."კარგ კაცს მტერიც პატივს სცემსო."კარგი ვაჟკაცი მტრისაგან პატივსაცემია.
ჯგირი8
ჯგირი კოჩიში ნაჸვანუ დო ჯგირი კოჩიში ნაოსურუვა.კარგი კაცის ნაყანევი კაი ქალის ნაკაბევიო.
ჯგირი9
ჯგირი კოც ქობალი დო ჯიმუ კართეშა ეწუსორგუნია.კარგ კაცს პურ-მარილი კალთაზე უყრიათ
ჯგირიშენი1
ჯგირიშენი ჯგირი იჸი უბადოშენი – მანგიორი."კარგისთვის კარგი იქნება ცუდისთვის – სამაგიერიო."
ჯგირიშენი2
ჯგირიშენი ჯგირი მის უღოლამუ."კარგისთვის კარგი ვის უქნია."
ჯგირიში
ჯგირიში მაქიმინალს ჯგირი ვაღოლესი."კარგის მქნელს კარგი არ მიაგეს (უქნეს)."
ჯგირო
ჯგირო მუთ ვაიჩქჷნი შურო ვაიჩქჷდას უჯგუშ რენია."კარგად რაც არ იცი სულ არ იცოდე ის სჯობიაო."
ჯგირობუას
ჯგირობუას ჯგირობუა მოჸუნსია."სიკეთეს სიკეთე მოჰყვებაო."
ჯგირს1
ჯგირს მი ვეჩინენსია ქიმინუა ოკონია ვარა."კარგს ვინ არ მიხვდება (იცნობს) გაკეთება უნდა თორემ."
ჯგირს2
ჯგირს ჯგირს გილასქიდუქია."კარგს კარგს გამორჩებიო."
ჯგჷრი1
ჯგჷრი ოჭოფალი ცხენი მეტის იხენდუნია."კარგი დასაჭერი ცხენი მეტად გაიხედნებაო."
ჯგჷრი2
ჯგჷრი სუმარი გლახა მენძელც გაიშანწყჷნცია (გამხიარულენცია). "კარგი სტუმარი გლახა მასპინძელს გამოასწორებსო (გაამხიარულებსო)."
ჯგჷრი3
ჯგჷრი სუმარი ჯგჷრი მუკასურებელი რენია."კარგი სტუმარი კარგი გასასტუმრებელი არისო."
ჯვარული
ჯვარული კოჩქ თქუუა: ზარაზანქ მობხვადასჷნ იშა დობღურე ქომისხუნუნია."ჯვარელმა კაცმა თქვაო: ზარბაზანი რომ მომხვდეს იმას მოვკვდე მირჩევნიაო."
ჯვეში
ჯვეში კოჩქ მუში ოსური იმოწამუუა."ძველმა კაცმა თავისი ცოლი დაიმოწმაო."
ჯვეშიკოჩქ
ჯვეშიკოჩქ თქუა: კოს ფსუა გეიალენი თიწკჷმა დინუნია."ძველ კაცს უთქვამს: კაცს რომ ფრთები გამოუვა მაშინ იღუპებაო (იკარგებაო)."ჭიანჭველას რომ ფრთები გამოუვა ღმერთი მაშინ გაუწყრებაო.
ჯვეშიშ
ჯვეშიშ ნარაგადუ ირფელ მართალი რენია."ძველის ნათქვამი ყველაფერი მართალი არისო."ძველი კაცის ნათქვამიო ხშირად არის მართალიო.
ჯიმა
ჯიმა ჯიმაშო – უჩა დღაშო.ძმა ძმისთვისაო შავი დღისთვისაო.
ჯიმაში
ჯიმაში მიდნაღელი ჯიმას ვეგჲოსქიდუნია."ძმისგან წართმეული ძმას არ შერჩებაო."
ჯიმუ
ჯიმუ დო ქობალც კუჩხის ვეგიობიჯგუანანია."პურმარილს ფეხს არ დააბიჯებენო."პურმარილს ნურც ფეხს ამოჰკრავ ნურც გაექცევით.
ჯიმუში1
ჯიმუში მათასალი მუს გაბარგანსია?"მარილის მთესველი რას გამარგლავსო?!"
ჯიმუში2
ჯიმუში მათხირიშა ჯიმუქ ვემგაჩჷდა ჯიმუამი ნინა ვარა ქუწიია. "მარილის მთხოვნელს მარილი თუ ვერ მიეცი მარილიანი სიტყვა ("ენა") მაინც უთხარიო."ჯიმუში მათხუალიშა ჯიმუქ ვემგაჩასჷ-და ჯიმუამი სიტყვათ გესურია."მარილის მთხოვნელისთვის მარილის მიცემა თუ ვერ შესძელი მარილიანი სიტყვით გაისტუმრეო."მარილის მთხოვნელს თუ მარილს არ მისცემ მარილიანი სიტყვა მაინც უთხარიო.
ჯინა
ჯინა ოკო ვარა არძას მუში ქჷმოხვადჷნია."დაცდა (ყურება) უნდა თორემ ყველას თავისი მიეზღვებაო (შეხვდებაო)."
ჯინიანი
ჯინიანი კოცჷ მუში ჯინიანობა საფულეშა გენაჸუნუნია."ჯინიან კაცს თავისი ჯინიანობა საფლავში ჩაჰყვებაო."
ჯიქის
ჯიქის ტყვია მიოგჷდუა დო მარგალც ჯიქის მიოგჷდჷნი უჩქჷდუა."ჯიქს ტყვია ჰქონდა მოხვედრილი და მეგრელს ეგონა ჯირკს მოხვდაო."ჩემს იქით თოფი რომ კაცს მოხვდეს ვითომ კუნძს მოხვედრიაო.
ჯოლას
ჯოლას ვაჩერჩელუნ თინა წინაქ მოლაჩერჩელუა."მსხვილმა ჯაჭვმა რომ ვერ გაათრია ენამ წამოათრიაო."
ჯორც
ჯორც დო კამბეშის უღუს ართო ვაუსქუანა."ჯორსა და კამეჩს უღელში ერთად არ შეაბამენ."
ჯოღორ
ჯოღორ ლალუნდუა დო ცხენი იდიარდუა."ძაღლი ყეფდაო და ცხენი ბალახობდაო."ძაღლი ყეფს ქარავანი მიდისო.
ჯოღორეფქ
ჯოღორეფქ გოჭყორდესია დო კატუეფც ოლალაფუანდესია."ძაღლები გაწყდნენ და კატებს აყეფებდნენო."უძაღლო ქვეყანაში კატებს აჩხავლებდნენო.
ჯოღორი1
ჯოღორი ქოშინე დო კეტი ხეს ქიდეკინია.ძაღლი ახსენე და ჯოხი ხელში დაიჭირეო.
ჯოღორი10
ჯოღორი ღეც მეთხოზჷნია მარა ღეჯი მუს მეთხოზჷნია."ძაღლი ღორს მისდევსო მაგრამ ღორი რას მისდევსო."მწევარი რომ კურდღელს მისდევს კურდღელი რაღას მისდევსო
ჯოღორი11
ჯოღორი ჸუდეს ვერგჷდუა დო კარეშა (ონადირუშა) მეჸუნდესია. "ძაღლი სახლში არ ვარგოდა და კარავში (სანადიროდ) მიჰყავდათო."ოდიშური ურგებელი ჯოღორი ლეხუმაშა მეჸუნდესია."ოდიშური უსარგებლო ძაღლი ლეხუმაში მიჰყავდათო."ძაღლი არ ვარგოდა სანადიროდ გარბოდაო.
ჯოღორი12
ჯოღორი შაურიშა ტყაბარუუ დო ამშვი შაურიში საპონი მიინდომუა."ძაღლი შაურად გაატყავა და ექვსი შაურის საპონი მოინდომათ."
ჯოღორი2
ჯოღორი ჯოღორიში ხორცის ვაჭკუმუნსია."ძაღლი ძაღლის ხორცს არ შეჭამსო."ჯოღორი ჯოღორიში ტყების ვასოფუნსია.ძაღლი ძაღლის ტყავს არ დახევსო
ჯოღორი3
ჯოღორი გიდელიშა ვენირაჸენია."ძაღლს გიდელში ვერ ჩადენიო."
ჯოღორი4
ჯოღორი თეში ვერჩინუნია ორჩინეს (ორჩინელს) ართი ყურდგელი ვაჭოფასიე."ძაღლი ისე არ დაბერდებაო სიბერეში ერთი კურდღელი არ დაიჭიროსო."
ჯოღორი5
ჯოღორი ლალჷნს ლალჷნს დო დოშურდუნი გაჩენდჷნია. ძაღლი იყეფებს იყეფებს დაიღლება და დადგებაო
ჯოღორი6
ჯოღორი მიქჷთ ჸვილუნი თის დანთხორაფესია."ძაღლი ვინც მოკლა იმას დაამარხვინესო."ძაღლი ვინც მოკლა მანვე გადაათრიოსო.
ჯოღორი7
ჯოღორი მიში გვამც გეჯანჷნი თიშო ლალჷნცია."ძაღლი ვის გვამზეც წევს იმისთვის ყეფსო."ძაღლო ვისთვის ყეფხარო? – ვის კარზედაც ვწევარო.
ჯოღორი8
ჯოღორი ოხვილუშა ართიშა ნახაფულათ გემნგატყურენია დო მაჟირაშა ფუჩხათ ხოლო ვარია. "ძაღლი დასამწყვდევად ერთხელ ნაფოტით შეიძლება შეიტყუო და მეორეჯერ კი პურითაც ("პურის ნამცეცებითაც") ვერაო."
ჯოღორი9
ჯოღორი ქილიბისჷ ლოტკჷნდჷ დო ნინაშე ზჷსხირი მოშუ (მანტჷდჷ) მარა იშენ ვათხუდჷ."ძაღლი ქლიბს ლოკავდა და ენიდან სისხლი მოსდიოდა მაგრამ მაინც არ ეშვებოდა."ძაღლი ძვალს ვერ ხრავდა არც თავს ანებებდაო.
ჯოღორიშ
ჯოღორიშ სქუა კირიბი მის უძირუ.ძაღლისა ბატკანი ვის უნახავსო.
ჯოღორიში
ჯოღორიში კუდელი ვეგესწორებუნია.ძაღლის კუდი არ გასწორდებაო.
ჯოღორს1
ჯოღორს კეტის მუზმას მუქილინუანქინ (მურქენქჷნი) მეტის მუგათხოზუნია."ძაღლს რაც მეტს მოუქნევ ჯოხს მეტად გამოგეკიდებაო."ძაღლს რომ გააძაღლებ გიკბენსო.
ჯოღორს2
ჯოღორს ქიმთვოხედა დუდი ქეჲთომრჩქუდას (კილამრჩქუდას) დო ჩქიმ ქიანას ქუვორწყედავე."ძაღლში ვიჯდე თავი ბიჩანდეს და ჩემს ქვეყანას ვხედავდეო."
ჯოღორს3
ჯოღორს შხური ითხოზინუანს."ძაღლს ცხვარი არბენინებსო (გამოიკიდებს)."
ჯოღორს4
ჯოღორს ძვალი თიწკჷმა გილუღუნია მუჟამს ხორცი ძჷნია. "ძაღლს ძვალი მაშინ დააქვს როცა ხორცი იშოვებაო."
ჯოღორს5
ჯოღორს ძვალქ ვართი მუს აჭკომუა დო ვართი შხვას დანებუა."ძაღლმა ძვალი არც თვითონ შეჭამა და არც სხვას დაანებაო."ძაღლს ძვალი არც ეხვროდა არც ეთმოდაო.
ჯოღორს6
ჯოღორს ჯგირ დღას ქიმირჩქვანუანქჷნ გლახა დღას დორწიკუნსია."ძაღლს დარში რომ შეიჩვევ ავდარში დაგსვრისო."
ჯოღორქ1
ჯოღორქ კუდელიშა ვამანჭასიე წყარქინი თუში ვანჩურუნსია."ძაღლს თუ კუდამდე არ მისწვდა წყალი არ გაცურავსო."
ჯოღორქ2
ჯოღორქ თხაშ ნახაშას ქედნიშქვიდუა."ძაღლი თხის ნახარშში ჩაიხრჩოო."
ჯოღორც1
ჯოღორც ოჭკადჷრეშე მუ აღინენია."ძაღლს სამჭედლოდან რა წაეღებაო."ძაღლი სამჭედლოდან ვერას გაიტანსო.
ჯოღორც2
ჯოღორც სოდე ლახჷნანი თექი მეურცია."ძაღლს სადაც გალახავენ იქ მიდისო."
ჯუნა-ჯუნათი
ჯუნა-ჯუნათი ჩხვინდი ქაშეჭკომესია."კოცნა-კოცნით ცხვირი გადაიყოლესო (შეჭამესო)."
ჰარამი
ჰარამი ნაშიბი ჰარამო მიდურსია."არმად ნაშოვნი არმად წავაო."
ჸვალიში
ჸვალიში ვაჭარიცალო იძიცანქია."ყველის ვაჭარივით იცინიო"
ჸვამა
ჸვამა ქჷმატოხედას ვარა ქობალც ირო ოპჭკუმუნქია."შუბლზე ხელის მირტყმა შემეძლოს თორემ პურს ყოველთვის შევჭამო.
ჸვანას
ჸვანას ბერგი თეში გეჲშასარგალუენი იშენი მაალენია."ყანაში თოხი ისე რომ გაათრიო მაინც მოუხდებაო."
ჸვარილი
ჸვარილი ვართი დადული რე დო ვართო მუმულია."ყვერული არც დედალია და არც მამალიო."
ჸვაშა1
ჸვაშა ვეეტოხედა ჭკიდი ვაგაჭკომენია."შუბლზე თუ არ ირტყი მჭადს ვერ შეჭამო."
ჸვაში2
ჸვაში გოხარცქუას დუდიში გოხარცქუა უჯგუნია."შუბლის გატეხვას თავის გატეხვა სჯობიაო."სახელის გატეხას თავის გატეხა სჯობიაო!
ჸვერე1
ჸვერე ოჯინუშა მეჸუნდესია დო ქულა ოსხაპუშავა."ბრმა საცქერლად მიჰყავდათო და კოჭლი საცეკვაოდო."
ჸვერე2
ჸვერე ჭანდიცალო ქიმკოდინუა."ბრმა ბუზივით გადაიკარგაო."
ჸვერეს1
ჸვერეს ოსურიში ღურა მუთ შეუწამუანია დო – ვაძირჷნცჷნი ვეჩინენციაო? "ბრმას ცოლის სიკვდილი როგორც აცნობონო („შეუწამონო") და – რომ ვერ ნახავს ვერ გაიგებსო?"ბრმას ცოლი მოუკვდა როგორ გავაგებინოთო და გვერდს რომ აღარ მოუწვება ხომ გაიგებსო.
ჸვერეს2
ჸვერეს სინთეს მითმეუნათენდესია."ბრმას სინათლეს უნათებდნენო."
ჸიანსჷნ
ჸიანსჷნ ფერ კატუს ჭუკი ვაჭოფენია."კატა რომელიც კნავის თაგვს ვერ დაიჭერსო.
ჸინს1
ჸინს თირი მეჩესია თანდებო."ყინულს თავდებად თოვლი მისცესო."
ჸინს2
ჸინს ქიმკაჭარია იში ნათქუელი."ყინულზე მიაწერეო მისი ნათქვამი."
ჸინქ
ჸინქ კუჩხი მერჭუ-და დუდი ქიმიგორე."ყინვამ თუ ფეხი დაგაზრო თავი მოიკითხეო."
ჸოლოფა1
ჸოლოფა რე ანდა ფა თოლიშ აწოლანდაფა."სიყვარული მრავალკეცია მაგრამ წუთიერია ("თვალის წამოლანდება")."
ჸოროფა2
ჸოროფა დო ჰამო რინა გემოს მეჩანს უგემურს."სიყვარული და ტკბილი ყოფა უგემურსაც გემოს აძლევს.
ჸოროფას
ჸოროფას თოლს სინთე ვაუღუნია."სიყვარულს თვალში სინათლე არა აქვსო."ჸოროფა ჸვერე რენია.სიყვარული ბრმააო.
ჸოროფილი
ჸოროფილი ჩილი დო ქომონჯი ბერგიშ ტარს ხოლო გინტირენანია (გინჯირუნანია)"მოყვარული ცოლ-ქმარი თოხის ტარზეც დაეტევიანო (დაწვებიანო)."მოსიყვარულე ცოლ-ქმარი ცულის ტარზე დაიძინებსო.
ჸუდეს1
ჸუდეს აკეთენცჷნი ის ემხვარია დო გჷმოჩანცჷნი ის ფიცარი მიოხირია."სახლს რომ აკეთებს იმას მოეხმარეო და რომ ყიდის იმას ფიცარი მოჰპარეო."
ჸუდეს2
ჸუდეს კარი ოკო დო კარც – კოჩია."სახლს კარი უნდა და კარს – კაციო." ციხეს კარი უნდა კარს უკან – კაციო.
ჸუდეს3
ჸუდეს მუთუნი ვაძირა-და სუმარც ქოკითხია."სახლში თუ ვერაფერი ნახო სტუმარს ჰკითხეო."
ჸუდეს4
ჸუდეს ორთვალიშე ფარცხჷნანია."სახლს სახურავიდან ხვეტავენო."
ჸუდეშე1
ჸუდეშე გინულირ კოჩიშ დორთა ალალბედშა რენია."სახლიდან გასული კაცის დაბრუნება ალალბედზე არისო."
ჸუდეში2
ჸუდეში ურგებელი ჯოღორი კარეშა იჸუნესია (მეჸუნდესია). "სახლის ურგებელი ძაღლი კარავში წაიყვანესო (მიჰყავდათო)."ძაღლი შინ არ ვარგოდა სანადიროდ გარბოდაო.
ჸულეს
ჸულეს (ყულევი) კოჩი ლახეს დო ჯვარს გურქ მუურთუა."ყულევში კაცი გალახეს და ჯვარში გული მოუვიდაო."
ჸუნგაშო1
ჸუნგაშო ირო სიწყნარე დო ჸვერეშო უკმელა რენია."ყრუსთვის მუდამ სიჩუმე და ბრმისთვის უკუნი არისო."
ჸუნგაშო2
ჸუნგაშო ჟირშა ვარეკუნანია.ყრუსთვის ზარს ორჯერ არ რეკენო.
ჸურუ
ჸურუ ხოლო ქოთქუანს ნამთინეშახ მართალსია."სულელიც იტყვის ზოგჯერ მართალსო."ერთ ჭკვიანურს გიჟიც იტყვისო.
ჸურუს
ჸურუს ძღვინი ოხიოლუდუა დო ჭკვერც ოწყინჷდუა."სულელს ძღვენი უხაროდაო და ჭკვიანს სწყინდაო."
ჸურუში
ჸურუში ორზოლი შქაშარაშავა."სულელის საგზალი შუაგზამდეო."ბრიყვის საგზალი უმალ დაილევაო.
ჸურძენიში
ჸურძენიში ჸოროფათ ხერხალც აჯუნუდესია."ყურძენის სიყვარულით სარს კოცნიდნენო."ყურძნის სიყვარულით ღობეს კოცნიდნენო.
ჸუჩა
ჸუჩა ჩხოუ ხოლო ქაგუნია."სახლში ძროხაც მოაგნებსო."დაღამდება და ჩიტიც თავის ბუდეს მოძებნისო.
ჸუჯი1
ჸუჯი ირფელს ირჩქილენი თიშენი რენია ჭიჭე."ყური რომ ყველაფერს ისმენს იმიტომ არის პატარაო."
ჸუჯი2
ჸუჯი საარიკოს (უბადოს) ვაგეგონენდასჷნი ნისორიში (ქიანაშ) მაფართა ქიჸინია."ყური საარიკოს (სიავეს) რომ არ ისმენდეს გობის (ქვეყნის) სიფართე იქნებაო."ყური იმიტომ არ იზრდება რომ ბევრის გამგონეაო.
ჸუჯით
ჸუჯით გირჩქილექ ჯოღორი ხოლო ვავორექია კუდელც უქვათალუევე."ყურით გისმენ ძაღლი ხომ არა ვარ კუდი ვაქიცინოო."ყურით ვისმენ და ძაღლი არა ვარ რომ კუდი გავიქნიოთ.

 


 

შემდგენელი: ომარ მემიშიში, რევაზ შეროზია
რედაქტორი: აკად. ქ. ლომთათიძე
რეცენზენტები: ფილოლ. მეც. კანდ. ი.ასათიანი ფილოლ. მეცნ. კანდ. ჭ. ქირია

ხალხური სიბრძნე
მეგრული  ანდაზები
ალმანახი
“მსგეფსი”
თბილისი
1994
ელექტრონული ვერსია მოამზადა მანანა ბუკიამ