აბზანება აბრძანება, აყვანა.
ავლევს არონინებს, ატარებს, დაჰყავს.
ათენგენობა რელიგიური დღესასწაული ხევის რამდენიმე სოფელში (მოდიოდა 25 ივლისს), უწოდებდნენ სპარსანგელოზობასაც. დაკავშირებული ჩანს ათენაგე ანუ ათინოგენ სებასტიელის სახელთან (კ. კეკელიძე).
ალიშნებს ანიშნებს, უთითებს.
ამე ჩვენებითი ნაცვალსახ. ამ; ამისთანა, ასეთი; განუსაზღვრელობითი ნაცვალსახ.; მავანი.
ამონოსკვა მოსაქსოვად გამზადებულ ძაფებზე (შე-სავარცხელში გაყრამდე) მარყუჟების გაკეთება ძაფების დასანაწევრებლად და დასამოკლებლად, რომ ქსოვა გაადვილდეს.
ამწყალობნებს ლოცავს, ხატს ავედრებს.
არტი საბლის (თოკის, ბაწრის) ცალ თავში გამობმული ხის რიკი, რომელზედაც ამაგრებენ საბლის მეორე ბოლოს ტვირთის შეკვრის დროს.
აძრახვა დაძახება, მოხმობა, შეძახება: ავსძრახე − დავუძახე, ვუთხარი.
აძრახისი სათქმელი, სალაპარაკო, ურთიერთსაუბარი.
ახალი ახალგაზრდა (შდრ. ბებერი, ბერი).
აჯავრებს აწუხებს, ადარდებს.
ბადაგი ტკბილი, სასიამოვნო სასმელი საერთოდ.
ბალღშავაი ბიჭის კნინობით-საალერსო სახელწოდება.
ბარბარე სიმღერა ხევში, ასრულებდნენ დღესასწაულების დროს (ხორუმისებური შესრულებით).
ბარძიმი გადატ. პურის მადლი; კარგად გამომცხვარი ხორბლის პური.
ბაშო მთის ღანძილი, იყენებენ საჭმლის სანელებლად.
ბერი ბებერი, მოხუცი; ბერით ახლამდე − მოხუცით დაწყებული ახალ,გაზრდამდე.
ბლატუნი (აბლატუნებს) თვალების უაზროდ ცეცება.
ბოტობა ბოტის (მამალი ჯიხვის) გარევა, ნერბვა, დაგრილება.
გაბეჭნა ქსოვის დროს შალეულის მოქსოვილ ნაწილზე სავარცხლის ცემა ნაქსოვისათვის სიმტკიცის მისაცემად.
გადაგონთებული გამოჩერჩეტებული, გამოყრუებული.
გადადენა გადასვლა; გადაყვანა, გადარეკვა.
გადაჩალა ბზის აჩეჩა-ანიავება ლეწვის დროს.
გადმაძრახვა (გადმასძრახავს) გადმოძახება, გადმოლაპარაკება.
გათავთავება თავ-თავისთვის წასვლა, გაცალკევება.
გათხდომა გატყდომა: გათხდა.
გალი სწორი ჯოხი; შეშის ღერი; ძაფის ერთი წვერი.
გამონოსკვა გამონასკვა, გამობმა.
გამორჩების თავს ირჩენს, საზრდოობს.
გარდავოი (რუს. городовой) ქალაქის დაბალი წოდების პოლიციელი (რევოლუციამდე).
გაფიცვა ძმად გაფიცვა − ძმად შეფიცვა.
გაწირვა დატოვება, მიტოვება: უკან გაწირვა − ჩამოტოვება.
გერანალი (რუს. გზით генерал) გენერალი.
გეჯი, გეჯა გულამოღებული მორი წყლის ჩასასხმელად.
გუთნის ფიცარი ძველებური მოხეური გუთნის ნაწილია: ქუსლი.
გულთაი კალოს შუა ადგილზე ბოძი, რომლის ირგვლივ ტრიალებს მუშა საქონელი ლეწვის დროს.
გერდულა დამრეცი, დაქანებული ადგილი, გვერდობი, ფერდობი.
გერც (< გვერდს) გვერდით, იქვე ახლოს.
გირგალი გორგალი, მორგვი; გირგლად − მრგვლად.
და[ხ]ქინამს დაარქმევს, უწოდებს (სახელს).
დაბადება გამოხდისას არაყის გამოსვლის დაწყება.
დაბანჩა დამბაჩა, პისტოლეტი.
დაბჟუალება დაბზრიალება, დატრიალება.
დადაი მოძახილი მოთქმით ტირილის დროს, იმეორებს სამძიმრად მისული მოტირალი, ხოლო ჭირისუფალი უპასუხებს ადაი.
დაიხაფრება დაიკარგება, კავშირს გაწყვეტს; გადატ. დაემდურება: დავიხაფრებით ერთუცშიგაო.
დალახვა ფეხის დადგმა, ფეხით გადასვლა.
დასანელები დასანელებელი, დასაღუპავი, მოსასპობი.
დასულდგმულება ხატისთვის პირუტყვის შეწირვა წინასწარ, ხატისთვის შეპირება და განკუთვნა.
დასენა (დაასენს) დაწყობა, დადება, დალაგება; დასმა.
დაქსვა ნართის გამზადება მოსაქსოვად, ძაფის გადატანა საქსოვი მოწყობილობის ერთ-ერთ ნაწილზე.
დაქსოვა ძაფების გაჭიმვა-გამზადება მოსაქსოვად.
დაწრეხა დაგრეხა, დამანჭვა, აფხუწვა.
დიდება ერთ-ერთი სიმღერის სახელწოდება ხევში.
დილბინდი დილაადრიანი, რიჟრაჟი.
დუქარდი დიდი მაკრატელი ცხვრის საკრეჭად.
ეგრენა ეგრე, აი აგრე, ასე, ამგვარად.
ერთაზე ერთად, მთლიანად, ერთბაშად.
ერობა ძველად: ხალხის სათემო ყრილობა; ახლა: სოფლის გარკვეულ ადგილას მეზობლების თავმოსაყრელი პუნქტი, სადაც იმართება ჩვეულებრივი სჯა-ბაასი.
ერქონაი (= ერქვანი) გუთნის ნაწილია, ჩადგმულია ქუსლში და ეკვრის მჴარს.
ერჩის ემორჩილება; მიუწევს.
ექჩერება ემეტება, არ ენანება, არ შურს, არ დაიშურებს, არ დაუკავებს (შდრ. ქჩერობა).
ვალდახი გრძელი ბალახებისგან დაგრეხილი საბელი თივის ბულულის დასამაგრებლად სათარზე (იხ.).
ვალთარა რამდენიმე ნამხრევისგან (იხ.) შემდგარი მოთიბული ბალახი, რამდენიმე სვე (ზოლი) ნათიბი.
ველის კალო მინდორში გამართული კალო.
ზაფხულის ზაფხულში ზაფხულობით, ზაფხულს.
თავსილა ერთგვარი მაღალი ბალახია.
თალია ჯერი, წყება: ერთითალია − ერთი ხელი, ერთი ჯერი, ერთი წყება; ერთი პირობა, ერთი მომენტი.
თიბის თავი სათიბად გასვლის წინ გამართული პურობა თიბვის დალოცვისა და კარგად ჩატარებისათვის.
თუნალაი რვილი, საქსოვი მოწყობილობის მბრუნავი ნაწილი, რომელზედაც იხვევა ნაქსოვი.
კაპოტი მთლიანი კაბა შუაზე სიგრძივად ჩახსნილი; დილის კაბა.
კეტი კენტი, რაც შუაზე არ იყოფა.
კირცხლვა გამოჯავრება, წაბაძვა ქცევაში.
კლავისფერი მკლავისნაირი, მკლავივით, მკლავის მსგავსი: მახრილი იყო... კლავისფერა.
კოდი კასრისებური მოყვანილობის ჭურჭელი ხისა.
კორახი კოლბოხი; წვრილი ქვა-ღორღი.
კოხუჯები მრ. მოხეური ქალამნები.
კრუშკრუში კრუხის ქოთქოთი.
კურეტი კურატი, ხატისთვის შეწირული მოზვერი, კლავდნენ დღეობებზე (მაგ. ათენგენობას და სხვ.).
ლაბარი, სილის ტარი გაბერტყილი სვილის (ჭვავის) ღეროები.
ლასტი წკნელისგან დაწნული ჩელტი.
ლომისა მთაა მთიულეთში. იქ იმართებოდა წმინდა გიორგის დღესასწაული 12 ივნისს (ძვ. სტ.).
მა- იგივეა, რაც პრევერბი მო-.
მამრენის, მემრენის მერმე, შემდეგ.
მარჴე ავი, ანჩხლი, კაპასი.
მარჴილის უბე ძმების (დაახლოებით 45 ძნის) ზვინი.
მარჯეკალი მაჭანკალი, შუამავალი, მაშუალი.
მაქცევა (მაიქცევა) ქათმის მოვსება საკვერცხედ.
მაყა სვილის გამობერტყვის შემდეგ დარჩენილი ღეროები.
მახუხი საფუარი, ცომის ხაში პურის ასაფუებლად; ფქვილეულის მჟავე საჭამადი.
მაჴენცვლა ნამგლით მომკა პურეულისა.
მდორნე ოდნავ, სუსტად დაბრუნებული თითისტარით დართული ძაფი.
მემრენის, მამრენის მერმე.
მერდინი შინ ნაქსოვი აბრეშუმის თხელი სამოსი; ამ სამოსის მანდილი.
მზრახვა, ზრახვა თქმა, ლაპარაკი; ვემზრახე − ვუთხარი, ველაპარაკე.
მკლიავი ცერეცოსებრი მწვანილია ცხარე, იყენებენ საჭმლის სანელებლად (უწოდებენ აგრეთვე ძირას).
მოკომური კომლი, მეკომური, მოსახლე.
მოლემნო ოდნავ ლემანი, მორუხო.
მოცადეობა მცდელობა, ცდა, მონდომება.
მოწევა დაძახება, გამოწვევა: მომიწიეს − დამიძახეს.
მუჴლისკერაი მუხლის კვირისტავი.
მხვეწარი მლოცველი, ვინც ხატს შესთხოვს, ეხვეწება რასმე.
მჴარი წირწენის (ხელნის) მოხრილი ნაწილი, რომელიც ჩასმულია ქუსლში.
ნაბეჩხარი მომცდარი მიწა, რომელსაც გამოფიტვის გამო რამდენიმე წლით ასვენებენ, აღარ ამუშავებენ.
ნაგერალაი ფუჭი. უვარგისი მარცვალი ხორბლეულისა.
ნადირობ წასვლა სანადიროდ წასვლა.
ნათლიმცემელი სათემო სალოცავი ხევში (სოფ. ცდოში, ადგილის სახელია).
ნაკუშლიანი ბოლოს გამონადენი არაყი, დამწვრის სუნი რომ დაჰკრავს.
ნამჴრევი, ნამჴრეული სვე, თიბვის დროს ერთი ჩავლით გატანილი ზოლი.
ნატამალი შორეული ნათესავი.
ნაფუტკი გაუნაყოფიერებელი კვერცხი.
ნაქცი გაზაფხულზე ნაპარსი მატყლი.
ნაჩხატი ა) წყალ-ღვარისგან ჩამორეცხილი უნაყოფო ნიადაგი; ბ) ნაბეჩხარი (იხ.).
ნელად ახლახან, ცოტა ხნის წინათ.
ნიადაგა, ნიედეგა რასაკვირველია, რა თქმა უნდა.
ნოსკობა (ნასკები მრ.) ძაფის ნასკვები, მარყუჟისებური კვანძები, ბუშტუკები.
პისტულიანი თოფი ძველებური კაჟის თოფი, რომელსაც მუგუზლის დადეგით ისროდნენ.
რო ა) რომ; ბ) ხომ: ყანწი რო იცი?
რუდა (მრ. რუდები), რუნდაი გაჩეჩილი მატყლის მოზრდილი გორგალი, მორგვი.
რუვი მთაზე ღელის ნავალი გზა.
რქის ბეწვი წირწენისა და მჴარის გადასაბმელი რიკი, რკინის თავჯოხი.
საგოგავი აკვნის ფეხი, რაზედაც ირწევა.
სათარი მთიდან თივის ჩამოსათრევი ან ზვინის ქვეშ დასადები მეჩხერი ლასტისებური წნული არყისა.
სათესავი კისერზე ჩამოსაკიდი კალათა, საიდანაც მთესველი თესვის დროს იღებდა და აბნევდა თესლს.
საკირცხლავი გამოსაჯავრებელი, წასაბაძი.
საკეთელი სახნისი, გუთნის ქუსლზე წამოცმული რკინა მიწის სახვნელად.
სამანი ხის ან ქვის მოკლე ბოძი, მიწაში ჩასობილი ვისიმე სარისხავად (დასაწყევლად).
სამართი ცელის, ნამგლისა და მისთ. გამოსაპირავი რკინის იარაღი.
სამება წმინდა სამების ეკლესია სოფ. გერგეტის თავზე.
სამღთო საღმრთო, რომელიმე სალოცავისა ან ხატისათვის დანაპირების შეწირვა.
საპირე სატუჩური, ხარის პირის ამოსაკრავი ლეწვის დროს.
სასაგულე კაბის საგულისპირე ნაჭერი.
სასრევი სალესი, ცელ-ნამგლის გამოსაპირავი ქვა.
სატოლე ტოლისთვის (იხ.) განკუთვნილი, შალის მოსაქსოვი მასალა.
საფაიქრო საფეიქრო, საქსოვი მოწყობილობა ან მისი რომელიმე ნაწილი.
საფანდარი თივის პატარა ზვინი. მთაში, სადაც სათარის ან ვალდახის გამოყენება ვერ ხერხდება, სახელდახელოდ დადგამენ პატარა ზვინს. შემდეგ საფანდარს მოაგროვებენ კლდის თავზე და იქიდან გადმოყრიან.
საფორე ფორის ანუ ალაოს გასაკეთებელი, მეორისთვის დანიშნული, არაყის გამოსახდელად გამზადებული მასალა.
საქსოვლი, საქსოლი საქსოვი, ქსოვისთვის გამზადებული ქსელი.
საძრახო საძრახისი, სააუგო.
სთვლობა რთვლობა, შემოდგომა.
სთელი რთველი, შემოდგომა.
სიმგრგლე სიმრგვლე; სიმგრგლით − ირგვლივ.
სკა კვერცხის აპკი ცილასა და ნაჭუჭს შორის მოთავსებული სიფრიფანა კანი.
სმაგაი იგივეა, რაც ძაღა (ოსური სიტყვაა, ნიშნავს შაბიამანს).
სოფლეურ სოფლობით, მთელი სოფელი.
სპარსანგელოზი სალოცავი, ხატი (ნიში მოთავსებულია ხევში, წერის მთაზე).
სუდია (რუს. судья) მოსამართლე.
სუდიაობა (< რუს. судья) მოსამართლობა, სამართალი.
სე სვე, მკის დროს ერთ ჯერზე გატანილი ზოლი, სვრელი.
სელი ყველის ამოყვანის შემდეგ დარჩენილი სითხე, შრატი.
ტაბლა სუფთა მაგიდა პურის საჭმელად.
ტარავალი ტანსაცმელი, ტანისამოსი.
უთხოვარი ქალი უთხოვარი ქალის ამორჩევა და შერთვა თხოვა-გარიგების გარეშე (ჯილდო იყო გმირებისათვის).
ულამი ნადი, სახლის აშენებისას დამხმარე მოკეთე-მეზობლები.
ულო პურეულის დაგრეხილი ღეროები ძნის შესაკრავად.
უმძრახი მომდურავი, უბარი, ვინმესთან უბრად მყოფი.
უნოსკო უნასკვო, უკვანძო, უმარყუჟო (ძაფი).
ურვათი საქმროს მიერ საცოლის მშობლებისათვის მიტანილი სასყიდელი.
ურჯულო არაქრისტიანი, მაჰმადიანური სარწმუნოების ეროვნების წარმომადგენელი.
უწევარი სიფრო უწევარი − დაუპატიჟებლად რომ მივა და გაუმასპინძლდებიან (ჯილდო იყო გმირებისათვის).
ფოლი ერთგვარი ყვავილი მორუხო.
ფოლორცა სოფლის გზაწვრილი, ქუჩა, ორღობე.
ფორი ალაო, ლუდის ან არაყის გამოსახდელად შემზადებული (გაღიმებული და დაღერღილი) ხორბლეული.
ქალა, ქალაი კნინ. გოგო, ქალიშვილი.
ქალშავაი ქალიშვილის საალერსო სახელწოდება.
ქანდარაი საფეიქროს, საქსოვი მოწყობილობის ჯოხი, რომელზედაც ჩამობმულია თოკები შეებისა და სავარცხლისათვის.
ქასური სალესი ქვა, ჩვეულებრივ დიდი ზომისა „ჩალხის ქვა“.
ქესელობა ქესატობა, ნაკლულება.
ქირავნობა ქირაზე სიარული.
ქუჩდება გროვდება, თავს იყრის.
ქჩერობა, ქშერობა გამეტება, დაუნანებლობა, დაუშურველობა.
ღივი პაწაწკინტელა ყლორტი, რომელსაც გამოიტანს მარცვალი შეხურებისას.
ღოლი ნართავი ძაფის ერთი ღერი, ერთი წვერი.
ღოლო ღვალო (მხალია), იგივე ჭეკარი.
ყალაური ყარაული, დარაჯი, მცველი.
ყანანაზა სალოცავი სოფ. კარკუჩაში.
ყაყალი (ყაყალებს) კაკანი (ქათმისა).
ყდედი ღვედი, რომლითაც წირწენას აბამენ უღელზე.
ყელი-ყელა გაბმა მუშა საქონლის გაბმა კისრით (უღლის დაუდგმელად) ხვნის, ლეწვისა და სხვა დროს.
ყიპჭო სართავი ტარის თავზე ჩაჭდეული ნაწილი.
ყისინა შინ ნაქსოვი შალის წამოსასხამი (სახელოები არა აქვს, ხმარობენ, ჩვეულებრივ, მწყემსები).
ყონდაყი კონდახი, დუგლუგო, თოფის უკანა ნაწილი ხისა.
ყოჩი დაუკოდავი მამალი ცხვარი.
ყერბეულობა შობის წინა ღამე (აცხობდნენ პურის კვერს − ყერბეულს; შდრ. საბა: ყურბეული, შაფართხელა).
შა- იგივეა, რაც პრევერბი შე-.
შადამაგობა შადამაგის დღესასწაული (შადამაგა ადგილის სახელია).
შაზმევა, შაზნევა წყენა, შეზარება, შეჯავრება: შაიზმია.
შაკვლევა (შაუკვლევს) მილოცვა საახალწლოდ, მიკვლევა.
შაკრებულობა შეკრებულება, საზოგადოება.
შამაკორთვა (შამაიკორთავს) შემოკალთავება, აკაპიწება.
შამძრახვა თქმა, ხმის გაცემა.
შაფუვება შეფუვება, გაღვივება.
შე (მრ. შეები) დგიმი, დგომის თვალი, − საქსოვ მოწყობილობაზე ვერტიკალურად გაბმული მაგარი ძაფები, რომელთა შუაში გატარდება მოსაქსოვი შალის თითოეული ძაფი.
შეხეჩება შეჩეხება, მოულოდნელად შეხვედრა.
შკამი (მრ. შკმები) ხის ძველებური სკამი.
შოვი ფშუტე, ფუჭი მარცვალი, განიავების დროს გადარჩეული.
შორტი ცხავის თავი, ფშუტე მარცვალი გადარჩეულ ხორბალში.
შრუაი შვრია (პურეული მცენარე).
შუაყანა მიწის იატაკი, სოხანე.
ჩამავლება (ჩამაავლებს) ჩამორონინება, ჩამოტარება.
ჩამოთრა (ჩამასთრის) მთიდან თივის ჩამოთრევა.
ჩაშკამა ხის ძველებური სავარძელი.
ჩინჩორაი ჩონჩორიკი, ცხენის განავალი.
ჩონგა დაჩეჩილი მატყლი, წრესავით დახვეული, მკლავზე წამოსაცმელად დართვის დროს.
ცოლეური (მრ. ცოლეურნი, ნათ. ცოლეურთ[ი]) ცოლის მოკეთე-ნათესაობა.
ცხორი ცხვარი, ცხვრის ფარა.
ცხოფრივა სხვაგვარად, სხვანაირად.
ძაღა რკინისა და გოგირდმჟავას მარილი, ხმარობენ საღებავად.
ძველობრივ ძველად, ძველ დროს.
ძირახალი მოხეური ქალამანი ზამთარში სახმარად, ძირი მთლიანი აქვს, ნაპირები კოჭებამდის ამოსხმულია, შიგ უფენენ თივას.
ძრახვა თქმა, ხმის გაცემა, გამოსაუბრება, გამოლაპარაკება.
ძლები ძველები, უფროსები.
წელტიალაი ცუდი, ნავსი წელიწადი.
წერი ძნის ზვინი, მომკილი პურეულის ხუთეულები ერთმანეთზე აკოკოლავებული (იხმარება აგრეთვე წერანი, წერონი).
წინავ, წინავა, წინავის წინათ, უწინ.
წიპტარაი დასართავ-დასაძახი თითისტარი.
წირწენი, წირწენა ხის გუთნის ნაწილი გუთნის ფიცრიდან უღლამდის, ხელნა; ძველებური მოხეური გუთანი (კავი) მთლიანად (იხმარება აგრეთვე წერწენი, წჷრწენა).
წიწკი საფეიქროს, საქსოვი მოწყობილობის ნაწილია: მრგვალი მაგარი ჩხირი, ჩასმული ჭაღაპაში (იხ.).
წრინკე მაგრად დაძახული ნართი.
ჭაღაჭა საქსოვი მოწყობილობის ნაწილია: ხის მაქო, რომელშიც ჩასმულია ძაფდახვეული წიწკი.
ჭეკარი ღვალო, ზოგან ეძახიან ღოლოს ფათვალსაც.
ჭერთხალაი ერთგვარი ბალახია, ძირებს საღებავად ხმარობენ იჭმება.
ჭირის პატრონი ჭირისუფალი.
ხელი იხმარება კომპლექტის თუ რაოდენობის გამოსახატავად: ოთხი-ხუთი ხელი ენა იცოდა.
ხიფხა საქსოვად მომზადებული ნართის ის მხარე, რომელზედაც ნასკვები (მარყუჟები) ჯერ არაა გაკეთებული. ძაფი აწყვია რვიანის მსგავსად და გამზადებულია შე-სავარცხელში ამოსაყვანად.
ხოხი ცელისა და ნამგლის სალესი მომცრო ბასრი ქვა (ჭაჭის ქვა).
ხოჯა ა) მაჰმადიანების სასულიერო პირი − მოლა; ბ) ჯარის უფროსი.
ხუთეული მომკილი პურეულის ხუთ-ხუთი ძნა; იხმარება აგრეთვე ხუთულა.
ჴაჴი ჩამოქცეული და ნიაღვრებით დაღარული ადგილი მთაში.
ჴდილობს იხდის, ისტუმრებს (ვალს, გადასახადს).
ჴელეური ხელეული, მჭელეული, მომკილი პურის ის რაოდენობა, რაც ცალ ხელში ეტევა.
ჴენცელი ნამგალი (სიტყვა-სიტყვით ჴელცელი).
ჯიგარი გადატ. უახლოესი ნათესავი, თავისიანი, თვისტომი.
ჯიჯიტა ა) ნახვრეტი; ბ) ჭუჭრუტანა.
ჯორი ჯვარი: ჯორი დაუწერია − ჯვარი დაუწერია, დაქორწინებულა.
ჯოყარი თამბაქო მდარე ხარისხისა.
-ენ მრავლ. სახელობ., იხმარება გვარებში: გოჩიენი − გოჩას შთამომავლობა (ფიცხელაურების გვარის ერთი შტო.); ნათეს. გოჩიეთ[ი].
-კე ზმნის ხოლმეობითობის გამომხატველი ნაწილაკი, იგივეა, რაც ხოლმე: ეტყოდაკე − ეტყოდა ხოლმე; იყვისკე − იყო ხოლმე.