ლეჩხუმური დიალექტის ლექსიკონი

სიმინდის საგვიანო ჯიშია, დიდი ტარო და ფართო მარცვალი იცის.

ავადმყოფობა.

აკვანი.

აკვნიანი.

ვაზის ძველი ჯიშია, შედარებით მაგარი ღვინო გამოდის.

ამდენი.

(სული) ამოხდომია, ამოსვლია.

ნამყენი მახის ამოჭრა, ამოსვლა, კუკურის გამოღება.

ქვევრის (ჭურის) ამოწმენდა და ამომშრალება ოფსილოთი (იხ.): ამოვაოფსილოეფთ.

ამოტეხილი, ამოგობილი, გულის ამოღებით ამოთლილი, ამოღრმავებული (მორი, ქვა).

ამოჭყლეტა, საფუვრის ჩაზელა საცომე ფქვილში.

(< ) ამოჰყვება.

სარეველა ბალახი, ბალახი რომ პურის ნათესს ამოჰყვება, აეხვევა და მოედება.

„აწუხეფს“, ვნებს, ჩაგრავს, ხელს უშლის.

„მოხვნა დაუთესავათ“, პირველი ნახნავი.

ავლებინებს (მორება მოვლა).

ასე, ამგვარად.

არაფერი.

აფუება: აფუნდება აფუვდება.

ბოკონივითაა (იხ.), ოღონდ უფრო წვრილია და მაღალი, გვაჯილის (სულუგუნის) ჩასადებად და ყალიბად იხმარება.

აქვს; გვაქ ­− გვაქვს.

აქ; აქანეც − აქაც.

აქიდანაც.

აქამდის; ამ დრომდის.

თიხა მიწა, წითელი მიწა. „სამუშაოთ მაგარია ნამეტანი. თუ გარმოაბრუნე, მერეთ გახმება, დააწუმს, დეიფშვნება“. იყენებენ ჭურის თავის დასაგლესად და ჭურჭლის საკეთებლად.

(< აქვს-ყე) აქვს მას ისინი; აყვენ (< აქვს-ყე-ნ) აქვთ მათ ისინი (ბევრი).

ახვედრებს.

საყანედ მოქნილი ტყეგაკაფული ადგილი, „ახალი მოქნილი მიწა, ხეებს მოკაფავ, მოჭრი, შიგნი დათოხნი და დათესავ, ახოს ვეტყვით“.

(< ) აჰყვება.

ახვევა; ავახოვთ − ავახვევთ.

ახტა.

ა) პურეულისა და სხვათა შესანახი ნაგებობა; ბ) ჯვარედინად დაწყობილი ათასი-ათას ორასი ფრთა ყავარი, რაც ათ-თორმეტ ლეჩხუმურ ურემს უდრის.

ყურძნის მარცვალი მტევნის კინწზე (ან კომბალზე).

ბავშვი.

საწველელი, ხის ჭურჭელი საწველად, მთლიანი გულამოღებული ხის კასრი, ვედროსავით მაღალი, 15 სმ. დიამეტრისა.

ბავშვი.

ბავშვჩახუტებული.

ღომის, ზანდურის ან მახის ნაცეხვი, კილი, მარცვლის ბუდე.

ბევრი.

ბურთაობა: ბულთოობს − ბურთაობს.

რაც დაბურულია (დახურულია), უბრალო ნაგებობა (საბძელი, საღორე და მისთ).

„ნაყარი“, ამონაზარდი, ვაზის ფურცლის ძირში ამოსული ზედმეტი ყლორტი, „ძალა გააქვს და ვაცლით“.

მიწის ნაფშვენი, დაფშვნილი მიწა, ფხვიერი მიწა, მტვერი.

რძის (სველისა და მისთ.) ადუღებისას ჭურჭლის ნაპირიდან გადმოსვლა.

გადუღებთ გულს (ქფილს) საცომე ფქვილის გადაწევ-გადმოწევით შუა ადგილას ჩაღრმავება საფუვრის ჩასადებად.

(<) გავჰყვებით.

(ყურძნისა) დაჭყლეტა.

სარეველა ბალახის ხელით ამოცლა პურის ყანაში.

(წიწილისა) გამოჩეკა, გამოტეხა.

გამოწკრივება, მწკრივად, ერთმანეთის მიყოლებით გამოსვლა.

გამოსავალი, აღებული მოსავლის რაოდენობა.

გამოყოლიება; გამეიტნიოსო − გამოიყოლიოსო.

გამოხშირვა. ზედმეტი სიმინდის ღერის გამოჩეხა (ან ამოთხრა), სიმინდის ძირის ერთ ადლზე დატოვება, რომ უფრო დიდი ტარო გაიკეთოს.

გამართული, შეიარაღებული.

გაბრტყელება: გავამტყელეფთ.

-დ- დაკარგული გარდა- პრევერბი: გარატანილი (< გარდატანილი) გადატანილი; გარევიტანეთ (< გარდავიტანეთ), გადავიტანეთ.

იხ. გადაბრუნება.

მიძინებული ნაკვერცხლის გადაწევა, მოთავება ცეცხლის გასაღვივებლად: ცოტა უნდა გაროუცინოთ ნაკვერცხალას (ღადარას).

გადახუნებული.

-და- დაკარგული რთული პრევერბი გარდა-მო (- გარმო-) გარმოვაბიჯე გადმოვაბიჯე: გარმოვდგამთ, გარმოვასხამთ.

(<) გაჰყვება.

ულო, ძნის შესაკრავი.

სულუგუნი, აფუებული უმარილო ახალი ყველი, მოხარშული და გადაზელილი მრგვლად.

ცოტათი მოგრძო, ერთ მხარეს სქელი და მეორე მხარეს თხელი პური.

საწყაო ერთეული: ოთხი ჩაფი ანუ ორი დორა, რაც უდრის სამოც ჩარექას (ლიტრს).

(რუს. граница) სიმინდის საგვიანო ჯიში, შემოტანილია, არის თეთრი და ყვითელი, დიდ ტაროსა და ფართო მარცვალს იკეთებს.

გარშემო, ირგვლივ.

სიმწიფეში შესვლა. ხონჭკად გახდომა, ჭყინტლობიდან გამოსვლა და ხმობის დაწყება.

სიმწიფეში შესული.

ბარი, დაბლობი: დაბლიდგან იყო მოტანილი.

დაგლესა, „დაწებება“.

დახუნძლული. ბლომად მოსხმული.

დადის.

საყავრე მესრის დაპობა კოტრებად (იხ.).

ნიხებად (იხ.) დაყოფა, მოხნულის დაკვალვა (კვალის გავლება) 4-5 მეტრის დაშორებით, რომ თესვის დროს დაუთესავი ადგილი არ დარჩეს.

ჟინჟღილივით გამხდარი, კარგი ფერისა.

რძის დაკვეთა, რძეში კვეთის, საკიდელის ჩასხმა და დარევა, რომ შედედდეს ყველის ამოსაყვანად.

დაფქვა: დავქფავთ.

დაფქული, ფქვილი.

დაყოვნებოდა, შეგვიანებოდა.

დაჩრდილვა (იხ. შტილი).

რამე ნაქსოვის დახურვა სითბოს შესანახად.

(<) დაჰყვები.

(< დედიაი) დედა.

დაიწიეთ (მიხ. ჩიქოვანი).

ხორბლის ჯიშია.

ღვინის საწყაო თიხის ჭურჭელი, ჩადის ორი ჩაფი ანუ ექვსი თუნგი (30 ლიტრი) ღვინო.

თიხის ჭურჭელი, გამოყენებულია ღვინის საწყაო ერთეულად, ჩადის ოთხი-ხუთი ჩარექა (ლიტრი) ღვინო (შდრ. თუნგი).

შეკვეცილი ნაცვალსახ. ეს, ეგ: ე ციხე.

ეგა, ეგ.

ეტანება.

ერთ ადგილას.

ერთმანეთი.

სახვნელის ნაწილია, ხელმოსაკიდი, მაჭი, სახელური.

(რუს. ведро) ვედრო.

(რუს.) გოჯა.

(< ვინ-ცა-ღა) ვიღაცა, ვიღაც.

(<) ვჰკიდებ: ვქიდეფთ.

(<) ვჰკითხე.

ხორბლის ძველი ჯიშია. თავთავს კრეფდნენ და ცეხვავდნენ. ახლა არ ითესება (არჩევენ ორ სახეს; ესაა: გვაწა ზანდური Triticum monococcum და ჩელტა ზანდური Triticum Timopheevii).

ზევით, ზემოთ.

მთა.

(გლეხი) ბატონყმობიც გადავარდნის შემდეგ ყმას შეეძლო ფული მიეცა მებატონისათვის და თავი გამოესყიდა (თავი დაეხსნა). ვინც ვერ შეიძლებდა ფულის მიცემას, თავდაუხსნელი იყო და მებატონის ყმადვე რჩებოდა.

თავთავი.

ხორბლის ჯიშია, იკეთებს ფხიან ოთხკუთხ თავთავს, გამოსავალი დიდი აქვს. მაგრამ ლეჩხუმში ვერ იხეირაო.

კოროლის ერთი შეკვრა, მახის ამოთხრილი ღეროების თავის მოგრეხით გამოსკვნილი კონა.

მთლად, სულ ერთიანად.

საწყაო ერთეული: ხუთი ჩარექა (ლიტრი) ღვინო (შდრ. დოქი).

თურმე (იხ. სთურე).

თუჯის ქვაბი: თურჯი საღომეა.

შეკვეცილი ნაცვალსახ. ის, იგი: ი ქალი.

მრ. ისინი, იგინი: იგენს იმათ.

იხეირებს, კარგად იხარებს პურეული.

მიცემითი ბრუნვა: იმათ.

იმდენი.

(<) იმისთანე − იმისთანა.

ისე: იმგვარად: ისთევე ისევე.

ხორბლის ჯიშია, ფხიანი, მარცვალი ჯერ სცვივა, „პური კარგი იცის“.

იქ.

იფქვება.

იჩრდილე (დაშთილვა − დაჩრდილვა.

მოსავალს (სიმინდსა და სხვ.) იღებს (იხ. მოწევა).

ვაზის ყურძნის ჯიშია.

სახვნელის ხელნა, რომლის ძირი (მოხრილი ნაწილი) ქუსლში ზის და თავი უღელს ებმის.

ძველი სასმისი ხისა.

მარცვალი: პურის კაკალი, სიმიდის კაკალი.

(რუს. кастрюля) ქვაბქოთანი, საჭმლის მოსახარში ჭურჭელი ლითონისა,

(Vicia) ცერცველა, გორველა, ყვავიცერცვა, პარკოვანი სარეველა მცენარე, შავი მრგვალი მარცვლები აქვს.

კიდევ.

მტევნის ნაწილია: მთავარი ღეროს ძირი, რითაც მტევანი მიბმულია ვაზს: ტევანი მიმბულია კინწით.

კბილი: კმილი ყველი − ერთი ამოღება ყველის ნახევარი. ნახევარი წველა (იხ.).

კოვზი.

ა) კონა; ბ) ძნა: ნაბჯებს „შევკრავთ და... შეკონილს კონა ეწოდება“.

მახის (ზანდურის, ქუბის) ღეროები, წველი. კოროლს (თავთავის მოკრეფის შემდეგ დარჩენილ ძირებს) მოთხრიდნენ, მიწას დაბერტყადნენ, თავს მოუგრეხდნენ, შეკრავდნენ და უბრალო ნაგებობის სახურავად ხმარობდნენ.

გრძელი, სქელი, მრგვალთავიანი პური. საგანგებოდ აცხობდნენ და ახალმოლოგინებულს ძღვნად მიუტანდნენ.

მესრის (იხ.) ნაპობი, გამოდის სამი-ხუთი ფრთა ყავარი.

კლდე.

ჩელტი, წნელის წნული (იყენებდნენ მახის თავთავის ცეცხლზე გასახმობად).

ეკალი.

ვაზის ტოტი, შტო; ვაზის ძირი.

მანამდის.

მაგალითად.

სარეველა ბალახის ხელით ამოცლა პურის ყანაში.

ვინც არჩევს, მარჩეველი.

მკითხავი.

ზანდურისა და მახის თავთავის საკრეფი. ორი გათლილი ჯოხი, უპირატესად შინდისა, ერთ თავში ბაწრით (წვრილი თოკით) იყო გაკრული, მეორე გახსნილ თავს გაშლიდნენ, რამდენიმე თავთავს ქვეშ ამოუდებდნენ, მოუჭერდნენ და მოწყვეტდნენ.

(რუს. გზით) ვაზის შესაწამლი აპარატი.

ხორბლის ძველი ჯიშია, ფხიანი, იკეთებდა ბრტყელ თავთავს, აქეთ-იქით მარცვლები ასხდა, თავთავს კრეფდნენ და ცეხვავდნენ თეთრი პური გამოდიოდა, ამჟამად არ ითესება (არჩევენ სამ სახეს, როგორიცაა: გვაწა მახა Triticum macha Dek. Et Men. ანუ Triticum tubalicum Dek. ჩელტა მახა Triticum macha Dek et Men. ანუ Triticum imereticum Dek. და წითელი მახა Triticum macha ანუ Triticum megrelicum Men.)

მერე, მერმე, შემდეგ.

ღვინის მიმტანი და დამსხმელი, მწდე.

საყავრე მორის ნაპობი, გამოდის ოცი ფრთა ყავარი 16-20 სმ. სიგანისა. ყავრის გამოხდის გასაადვილებლად მორს ჯერ აპობენ მესრებად, შემდეგ მესრს − კოტრებად, ხოლო კოტრს − ყავრად.

მეციხოვნე.

მიდიოდა თურმე.

(<) მიჰყვება.

ძროხის მოწველის წინ ხბოს მიშვება მოსაწოვად, რომ ძროხამ რძე გამოუშვას.

კვერცხით სავსე ქათამი, კვერცხის დებას რომ მალე დაიწყებს.

(<) მოვჰკიდე.

წყალში აზელილი ნაცრის მოყრა ნაკვერცხლის გარშემო თორნეში დიდი ცეცხლის ჩასანელებლად.

(თორნე) წყალში აზელილი ნაცრის ნაკვერცხლის გარშემო მოყრით განელებული (თორნე).

პურის ზედაპირის დაწვა, ცეცხლით მოტაცება, მოწვა: მეიკაწრავს.

კონად ანუ ძნად შეკვრა.

რამდენიმე ნაბჯის (იხ.) დადება ულოზე შესაკრავად.

ანაცერი, რაც ღერღილის გაცრისას თავზე მოექცევა და ხელით მოართმევენ (აიღებენ) (იხ. მორთმევა).

(მარილისა) მომცვრევა, ცოტას მოყრა.

მეორე.

მოვლა.

მოროდი, „მორე თოხნა“, მეორე თოხი, ყანის მეორედ (მეორეჯერ) გათოხნა.

მეორედ, მეორეჯერ.

ა) ღერღილის გაცრისას ანაცერის თავზე მოქცევა: მაღლა მეირთვამს (|| მეირთომს) ანაცერას; ბ) გაცრისას თავზე მოქცეული ანაცერის (ქატოს, ჩენჩოს) ხელით აცლა, აღება: ანაცერას „მოვართომთ და მონართმევს საქონელს ვაჭმევთ“.

მოსავლელი: მოსარებათ.

საფანელის (ფქვილის) მოყრა სასაფურეში (იხ.), რომ ცომი არ მიეკრას.

მოსწრება: მოუსტარი − მოუსწარი: მევესტარი − მოვესწარი; მოსტრებით.

(<) მოჰპარა.

მოზელა (ცომად).

მოსავლის აღება: სიმიდის მოწევა.

მხიარულად მოდიხარ.

კრუხი.

(<) მოჰყვება.

მოხვედრებული.

მოზელა (ნაცრისა, მიწისა).

(<) მოჰქონდა.

წაღმა ბრუნება.

მჩატე, მსუბუქი.

ფეხმძიმედ, ორსულად.

საგვიანო ლურჯი ყურძნის ჯიშია. მაგარი ღვინო იცის.

რამდენიმე ნაბჯის დადება ულოზე შესაკრავად.

რამდენიმე ხელეული (მუჭი) ნამკალი ერთად.

(რუს.) ნატურალური გადასახადი ბატონყმობის დროს, მოსავლის მეათედი ნაწილი (ათისთავი) მებატონისათვის.

მრგვალი შავი ყურძნის ძველი ჯიშია. რბილი, მაგრამ „საჯანთელო“ ღვინო დგებოდა; გადაშენდა.

სასიმინდე.

„ძალიანი“.

ნარჩევი, ნარჩევნურჩევი.

ბარტყი, სიმინდის ძირში უსარგებლო ამონაყარი, ამოსული ღეროები.

კაკლის ხე, კაკალი (ძირი).

მუგუზალი.

ლიტრა. იყენებენ ღვინის საწყაო ერთეულად, ჩადის ორი ჩარექა (ლიტრი) ღვინო.

ხნულში კვალის გავლებით გამოყოფილი ფართობი, კვალსა და კვალს შუა ფართობი (იხ. დანიხვა).

„ცოტა სიმწიფე აკლია“, „თლათ ნამეტანი დამწიფებამდი“ (სიმიდი).

(რუს. водка) არაყი.

ტარზე წამოცმული ჩვარი (ჩვეულებრივ ტილოსი) გარეცხილი ქვევრის (ჭურის) ამოსაწმენდად და ამოსამშრალებლად.

ბაბუის მამა, მამის ან დედის მამის მამა.

კნინ. პატარა

პატარ-პატარა, პატარა.

მოთხრ. და ირიბ ბრუნვებში პეტერა (პეტერამ, პეტერას და სხვ.) პატარა.

პირველი თოხი, სიმინდის პირველად გათოხნა.

(რუს. питомник) სანერგე.

როგორც.

(< რა-ცა-ღა) რაღაცა, რაღაც.

ბრმა.

რომ.

როდესაც.

სასულუგუნე, გვაჯილისთვის გამოსადეგი ან დანიშნული (ყველი).

კვეთი, დვრიტა, რძის საკვეთი, საყველედ რძის შესადედებელი სითხე.

„თხილის ტკეჩისაგან გაკეთებული დიდი კალათი“.

(რუს. გზით солдат) ჯარისკაცი; სალდათში − ჯარში.

საწნახელი, გულამოღებული მთლიანი ხე ყურძნის დასაჭყლეტად.

ზოგან, „რომელიმე ადგილას“.

(< რუს. водка) საარაყე.

სადგისი.

ქვევრის (ჭურის) სარქველი, თავსახური ფართო ბრტყელი ქვა ან ფიცარი (როგო).

გრძელ ტარზე რამდენიმე ფენად ასხმული ბლის ან არყის ქერქი ქვევრის სარეცხად.

სასაფუვრე, ცომის ასაფუებელი ჭურჭელი.

ყავრის ამოსახდელი დანა.

სავსე.

ნაჭა, სხვენიდან შუა ცეცხლზე ჩამოშვებული ჯაჭვი ქვაბის ჩამოსაკიდებლად.

საქმობს, საქმიანობს, მუშაობს.

(< სადა-ცა-ღა) სადღაც, სადმე.

საქაჯავი, ჭაჭის საწურავი, ჭახრაკივითაა, ღარი აქვს, ჭაჭას ჩაყრიან და წურავენ.

სახვნელი, სასოფლო-სამეურნეო იარაღი მიწის სახნავად.

საერთოდ.

ყველის ამოყვანის შემდეგ დარჩენილი აწ ახალამოყვანილი ყველის გამოშვებული სითხე.

თურმე.

(რუს. стакан) ჭიქა.

თურმე (იხ. სთურე).

ღომის საზელი მრგვლად გათლილი მოკლე ჯოხი.

ხსენი, ხბოს მოგების შემდეგ პირველად გამოწოლილი რძე, უვარგისია.

სხვა დროს, წინათ, უმალ.

დაბალი სუფრა, გრძელი ფიცარი ოთხ ფეხზე საჭმლის დასადებად და მოსასხდომად.

ხშირი ტყე. „ხეტყიანი ადგილი კაი ტყე რომ არი, ფიჭვნარი, წიფლარი“.

(<) ტოტებმა.

ცური, ჯიქანი.

ტუჩი.

უსიცოცხლოდ, უუნაროდ (მიხ. ჩიქოვანი).

ულვაში, ტაროზე გადმოშვებული ფოჩი.

საზომი ერთეულიცაა: ა) ასი ფრთა ყავარი: ბ) ცამეტი ძნა (იხ. ცამეტი).

(რუს. печь) თუნუქის ღუმელი.

ვაზის დაავადება: ფილოქსერა, ჭრაქი.

ფქვილი.

კი; ქეც კიდეც (იხ. ქვე).

ქისა.

გამოქვაბული.

(>) ქე მტკიცებითი ნაწილაკია: კი (მეგრ. ქო, სვან. ჩუ): ქვე დავრჩით.

ქვევით, ქვემოთ; ნაკლები.

(<) ჰკითხა (I პ. ვკითხე, II პ. ქითხე).

ხორბლის ჯიშია, ფხიანი. მრგვალთავთავიანი, ნათესში ურევდნენ, თავთავს ჩელტზე ფშვნიდნენ, მარცვალს საარაყედ იყენებდნენ, კოროლს − ბურულების სახურავად.

ნაქურჩალი, ნაქუჩი, ნაგულა, ტაროს გული, რაზედაც მარცვლები ასხია მარცვალგაყრევინებული ტარო.

ქოჩოჩი, კატარი, სიმინდის ყვავილები.

ფქვა: ქფავდენ.

ფქვილი: ქფილი საჭადეა.

დაგრეხილი მსხვილი წნელი, იყენებენ თოკის თუ წემბეშოს ნაცვლად ხელნის მისაბმელად უღელთან და სხვ.

წამოზრდილი სამამლე წიწილა.

ნაკლი, წუნი, მიზეზი.

ყველაფერი.

იხ. კაბისტონი.

(მრ. შანკვები) იგივეა, რაც მაშაკი, ზანდურისა და მახის თავთავის საკრეფი.

შემწიფება აქა-იქ, სიმწიფის შეპარვა, მწიფების დაწყება.

ქვევრის (ჭურის) თავის შემოგლესა აყალო მიწით.

(<) შეჰყვება: შეხოლოდა (<) შეჰყოლოდა.

ჩრდილი (დაშთილვა, დაშტილვა − დაჩრდილვა).

საოჯახო ღვინო. სახარჯო ღვინო. წყალ-ღვინო. ჭაჭას წყალს დაასხამენ და ექვსი დღის შემდეგ ღვინოს იღებენ, ზამთარში წყლის მაგივრად სვამენ (ზაფხულში არ ვარგა).

(<) ჩავჰყევი.

კოკა, იყენებენ ღვინის საწყაო ერთეულად. ჩადის თორმეტ-თხუთმეტი ჩარექა ლიტრი ღვინო.

(<) ჩაჰყევი.

(<) ჩაჰყვება.

ღომის დასაგები. გათლილი ვიწრო ფიცარს (ან სქელი ყავარი), თავფართო და ტარიანი, ღომის ამოსაღებად და თეფშზე ან ტაბაკზე დასაგებად (დასადებად).

თავთავის შიგნით მოქცევით ჯვარედინად დაწყობილი ცამეტი ძნა, ძირს ოთხი ძნაა. ზედ ოთხი და შემდეგ კიდევ ოთხი, მეცამეტე ძნით დაფარულია თავთავები, რომ წვიმა არ ჩავიდეს.

ვაზის ჯიშია.

ვაზის ჯიშია ცოლიკაური, მაგარი ღვინო დგება.

სხვენი, „ცეცხლის თავი“.

(ცხვედიანი) თეთრა ვაზის ჯიშია.

ძილი.

გოგო, ქალიშვილი, „გათხოული არაა“, „გათხოული ქალია“.

(<) წავჰყევი.

კამეჩის ტყავის დაწნული ღვედი, რომლითაც კავს (სახვნელის ხელნას) უღელს აბამენ.

ერთი ამოღება ყველი, ერთი წველა ყველი.

ზიდვა: უწიკავდენ უზიდავდნენ.

ხელით თესვა წინა მხარეს.

მწიფობისთვე, ოქტომბერი.

წვიმა: წუმს წვიმს.

წათხი.

მოზრდილი სადედლე წიწილა, ვარიკა, ვარია.

(<) ჰყავს: ხავდა − ჰყავდა.

დერგი. ფართოძირიანი პატარა ჭური, დიდი ქოთანი ყველის შესანახად.

„ტყავის ტომარა“, ოთხად ამოღებული ხბოს ტყავის პარკი: „ხფოს ვატყავებთ მუცელზე გოუჭრელათ. გეიკერება ბოლო, გეიტენება ფუჩეჩით და გახმება. შემდექ ფუჩეჩი გამეიყრება. პატარა მოვზელთ, მოვამბილეფთ და ვიხმართ ხალთათ კაკლის [მარცვლის] ქფილის წასაღებათ“ (კოსტა გოგიძე).

(< ჰყავდაყე) ჰყავდათ.

(მრ.) ოქროსკბილი, სიმინდის ძირზე გამოსული მიწისზედა ფესვები, რომლებიც თითქმის მიწას დასწვდება“.

ვაზის სარი, ჭიგო.

ნადუღი. სველს (იხ.) დაადუღებენ, გადმოდგამენ, გააცივებენ და გაწურავენ. მიღებული პროდუქტი ხაჭოა.

საცეხვი ჯოხი, მსხვილი მოხრილი ჯოხი მახის, ზანდურის თავთავის საცეხვად.

სარეველა ბალახია: ხვართქლა მხვევარა, ხვიარა.

ხვდებოდა.

(<) ჰყოლია.

(<) ჰქონდა: ხონებოდა (<) ჰქონებოდა, ჰქონოდა: ხონია (<) ჰქონია.

იგივეა, რაც სამწნეხელი, საწნახელი.

ხბო.

ტარზე დაგებული გამოხარშული აყირო (მწარე კვახი) ქვევრიდან ღვინის ამოხაღებად და დოქში ჩასასხმელად, ორშიმო.

უფხო პურის ჯიშია.

ხბო.

სწორედ.

სწორი; სწორათ.

თანდებ. -თვის: ხალხითვინ.

სხვათა სიტყვის ნაწილაკი, იხმარება I პირის -მეთქი ნაწილაკის ნაცვლად: მეიტანეთ-თქვა.

ნანათესაობითარი ვითარებითის დაბოლოება, უდრის -თვის თანდებულს: იმიზა, იმიზდა იმისთვის; გულიზა გულისთვის.

მოქმედებითი ბრუნვის დაბოლოება (-ით-ი-ნ): სუროთინ იყო დაფარული; იმითინ ვრეცხავთ.

თანდებ. -კენ: ჩთილოეთისკე.

ნაწილაკი. გამოხატავს მიცემითში სუბიექტისა და სახელობითსა და მიცემითში დასმული ობიექტის მრავლობითობას: მათ უთხრობიაყე უთქვამთ; მათ იმდონი შოუნახამსყე, უფუჭდებაყე; მასწავლებლები სკოლაში დავტოვეყე.

თანდებ. -ში: იმაჩი − იმაში.

ჯერ: ორჯენ, სამჯენ, სამივეჯენ, ხუთჯენ.